122
ТАПСЫРМА
1. Əңгімені оқып, мазмұндаңыз.
2. Əңгімені үнтаспадан (аудиокассета) тыңдаңыз.
3. Əңгімеден төмендегі сұрақтарға қатысты деректерді табыңыз.
1. Бала не сатуды үйренді?
2. Қойбүлдіргенді қалай сатты?
3. Сарыбасгүлді қалай сатты?
4. Базарда Моулди оны қайтіп мазақтады?
4. Əңгімедегі асты сызылған сөздердің қарама-қарсы мағынасын
табыңыз.
5. Əңгімеден синонимдерді табыңыз.
ҮЛГІ:
• Тез, жылдам, шапшаң, шалт, дереу, лезде, сəтте, заматта, демде,
шұғыл, жедел, зəуметте, іле, əудемде, əндемде, əп-сəтте, қас-қағымда.
6. Əңгімеден біріккен сөздерді тауып жазыңыз.
7. Əңгімеден омоним сөздерді табыңыз.
Үлгі:
Жар, біз, жай, жас.......
ЖАР І – ІV
Жар І
зат. табиғат əсерінен (жел үрлеу, су шаю) пайда болған биік
қабақ, тік жаға.
Жар ІІ
зат. некелі ерлі-зайып, жұбай, қосақ.
Жар ІІІ
ет. балта т.б. құралдармен ағашты кіші бөлшектерге бөлу;
жаңқалау.
Жар ІV
зат. бұйрық, жарлық.
123
Джеймс ГРИНВУД
ӨГЕЙ БАЛА
повесть
Астана, 2002. -144 бет.
Орыс тілінен аударған: Ризабек Əдуов
ДАРБАЗА
Кеш түскен, он бір шамасы болатын, бірақ көшеде халық көп.
Бізді əр қадам сайын итермелейді, бірақ біз қиналсақ та ілгері
келеміз.
– Тезірек жүрейік! – деп ескертті маған қарай бұрылған Рипстон.
– Енді көп қалған жоқ.
Бұл ескерту мені қуантып тастады. Біз кең жарық көшеге
шыққанымызда: «Менің серіктерім қандай жерде тұрады, мен
де осында қуана өмір сүрер едім» – деп ойладым. Бірақ кейіннен
ішіме күмəн енді. Олар үйге барамыз деді, бірақ мені өздерімен
бірге шақырған жоқ. Олар өздері тұратын үйге еніп кетеді де, мені
көшенің ортасында қалдырады. Рипстонның «Жүрейік, енді алыс
емес» деген сөздері қуантты, демек, олардың мені үйге шақырғаны
деп ойладым.
Кенет менің екі серігім жоғалып кетті. Олар қайда кетті? Байқа-
май мен оларды басып озған шығармын? Бұл шындыққа жанаспаса
да мен артыма бұрылып, олардың атын атап шақыра бастадым. Мен
тағы да алға қарай жүгіріп, бар даусыммен: «Рипстон» деп айқай
салдым. Жауап жоқ.
Тағы да түңіліп кеттім. Балалар менімен осылай əзілдеген шы-
ғар. Олардың менімен бірге жүргісі келмей, көшенің ортасында
қалдырған болар. Олар мені Ковентгарденнен мүлдем басқа жерге
əкелген шығар. Сөйтіп мен Ковентгарденнен оларға кездескенге
дейінгіден де алыста шығармын. Барлық осы ойлардың күйінішті
екені соншалық, мен өз қайғымды баса алар емеспін. Мен шам
бағанасына сүйеніп, қатты жылай бастадым. Кенет мен таныс дау-
ысты естідім:
– Смитфилд, сен қайдасың?
124
Менің атым Смитфилд емес, бірақ жолдастарым мені кездестірген
жердің аты осылай болғандықтан, əрі атымды білмеген соң мені осы-
лай атаса керек. Менің естігенім Моулдидің даусы болатын. Бұған
еш күмəнім жоқ.
– Мен мұндамын, – деп жауап бердім. – Ал сендер қайдасыңдар?
– Біз осындамыз. Сен көрмей тұрсың ба?
Мен ешкімді де көрген жоқпын. Дауыс жер астынан шыққандай.
Қазір мен тап болған сөрелермен қатар аласа дуал созылып жатыр.
Жерге таяу тұсында дөңгелек тесіктер жасалыпты. Ол ішке қарай
бастайды. Дауыс сол жерден шыққан шығар?
Кенет мені біреу қолымнан ұстай алды.
– Сен Моулдисің бе? – деп сұрадым мен.
– Əрине, мен, – деп асыға жауап берді ол. – Жүр енді, жүргің
келсе.
Сөйтіп Моулди қабырғадан дөңгелек тесіктердің біріне енгізіп
жіберді. Мұрныма сырдың исі келіп, бетіме салқын ауа лебі келген-
дей. Айналаның тас қараңғылығы сонша, аяқ астындағы көрінбейді.
Аңның ініндей ішке бастаған осынау қорқынышты жолмен бірнеше
қадам басқан соң менің үрейімнің ұшқаны сонша, тоқтауға мəжбүр
болдым.
– Сендер осында тұрасыңдар ма, Моулди? – деп сұрадым.
– Осында, төменде, – деп жауап берді ол, – тағы да біршама
төмен түсу керек. Жүр, несіне қорқасың?
– Мұнда тастай қараңғы, Моулди.
– Сен құс мамықта үйренгенсің ғой, ал біз мұндай əлпешті
көрмегенбіз. Жүр, əйтпесе қолымды жібер, мені ұстамай.
Мен бар күшіммен оның қолына жармастым. Не істерімді
білмеймін. Ол менің қолымның қалай дірілдегенін сезсе керек.
– Жə, қорқатын несі бар, балапан, – деді ол маған жылы сөйлеп.
– Тезірек жүрейік, сонда біз арба немесе фургон тауып бір құшақ
сабанға ие боламыз. Жайғасатын нəрсе сонда табылады. Мен оны-
мен бірге қараңғы, əрі дымқыл өтер жолға қарай одан əрі өте бердім.
Бұл өтер тұстың төмен құлдилағаны əрі тайғанақ екені сонша менің
аяғымда башмақ болса, талай рет құлайтын едім. Осы өтер жолдың
соңында Моулди айтқан сабаны бар арба табылса, соған жатып
тынықсақ қой деп ойлап, мен өзімді жұбатып келемін. Өзімен бірге
жатуға шақырған Моулди қандай қайырымды бала. Біз төмен түсіп
келеміз, түсіп келеміз, ал бетке соққан жел салқын бола түсуде.
125
Ақырында біз Рипстонды қуып жеттік. Ол бізге бұрқылдап сөйлей
жөнелгенде, біз сасқалақтап қалдық. Ол енді бірде бос арба табыл-
майды, деп айтты.
– Біз қайда барамыз? – деп сұрадым мен жасқана. – Бұл жол
қайда апарады?
– Егер тура жүре берсең де дəл өзенге шығарады, – деп күле жа-
уап берді Рипстон.
– Оны неге қорқытасың? – деп араласты Моулди. – Иə, Смит-
филд, егер тура жүре берсең жол өзенге алып шығады. Бірақ, біз
тура жүрмей, бұрыламыз.
Менің үрейім ұшып, кері қайтар болсам жолды таба алмаспын
деп еріп келемін. Айнала бұрынғысынша қап-қараңғы. Моулди мені
қолымнан жетелеп келді, ал Рипстон қайдағы бір əнді айтып, артта
келеді. Біз бір жағына бұрылдық та, басқышпен төмен қарай түстік.
Ең төменгі басқышқа жеткен соң, Моулди:
– Міне, енді жеттік. Рип, сен оның тағы бір қолынан ұста, əйтпесе
ол бірдеңеге соғылып, басын жарып алар, – деді.
– Аяғыңды көтер, Смитфилд, – деп ақыл айтты Рипстон. – Егер
жып-жылы, жұп-жұмсақ бірдеңені бассаң, тон екен деп қалма,
əйтпесе тістеп алады.
– Кім тістеп алады? – деп қорқа сұрадым да шошқалы базарда
қалмағаныма өкіндім.
– Кім? Егеруқұйрық! – деп жауап берді Рипстон менің
үрейленгеніме масаттанып. – Мұнда үлкендігі мысықтай егеуқұйрық
өріп жүреді.
– Бос қылжақты қой. Алға жүрейік, – деп тоқтатты досын Моулди.
Біз қайда келдік? Тастай қараңғы əрі қорқынышты. Кірпіш қа-
быр ғадан бу шығып жатыр. Май шырақтың əр тұстан жарығы көрі-
неді. Осындай майшам қалдығы біз төмен түскен баспалдақтан жи-
ырма қадамдай жерде ескі пышаққа орнатылыпты. Оның жарығы
етігін жөндеп жатқан үсті алба-жұлба шалға түсіп тұр. Шал балық
себетінің үстінде отыр. Оның құралы – ескі шанышқы мен бір үзік
жуан жіп. Шанышқымен етігін тесіп, ернімен жіпті ұштап, оны
кіргізу үшін майшамға жақындатып ұстайды. Мұрнына көзілдірік
ілінген. Қолы дірілдейді, сондықтан тесікті көрсе де, оған жіпті
бір ден енгізе алмайды. Шалға жарық түсіріп тұрған майшамның
сəулесі бірнеше бала жайғасқан арбаның алдыңғы тұсына да жетіп
тұр. Олар шалдың шырағына балшық кесек лақтырып қояды. Бір
лай кесек шалдың маңдайына тиді.
Достарыңызбен бөлісу: |
