131
тілдік жүйесі мен ортасын дамыту, сөйлеуге дағдыландыру, өз ойын жетік айтуға, сауатты жазу
мен әдеби, мәдениетті сөйлеуге кез келген жағдайда қолдана білуге үйретеді.
Қазақ тілі мен әдебиеті сабақтарында оқушылардың функционалдық сауаттылықтарын
қалыптастыру тетіктерін зерделеу арқылы, білім беру мазмұнындағы белсенді әдіс-тәсілдерді
тәжірбиеге жүйелі енгізу, нәтижеге бағыталған сапалы білім беру,
өмірге бейім, сыни ойлай
алатын тұлға даярлау. Оқушылардың функционалдық сауаттылықтарын қалыптастыру негізінде
гумантитарлық пәндердің мүмкіндіктерін анықтай отырып, оқушылардың танымдық
қызығушылығын, жеке шығармашылыққа білеттерін дамыту-бұл мақаланың зерттеу мақсаты.
Зерттеу мақсатына сәйкес келесі міндеттер қойылады:
-оқушылардың тіл, әдебиет сабағына деген қызығушылықтарын дамыту
-орфографиялық сауаттылық деңгейін арттыру
-оқушылардың сөздік қорын байыту
-оқушылардың коммуникативті дағдыларын дамыту
-отбасылық кітап оқу дәстүрін жандандырып, жетілдіру
Жоғарыда көрсетілген мақсат, міндеттерді өз іс-тәжірибемде жүзеге асырудамыз.
Тіл дамытуға арналған шығармашылық бағытағы диктанттың бірі - «Бестік диктант».
Бестік диктант моделі.
Сөз-сөйлем-сұрақ-жауап –түйін.
Диктант әдебиеттен оқып жатқан тақырыппен байланыстырылады. Мысалы, 6-сыныпта
М.Әуезовтің «Абай жолы романынан «Біржан сал Абай ауылында»деген үзінді берілген.
Диктантты жүргізу әдістемесі
Мұғалім «Сөз» дегенде, оқушы «Біржан» деуі мүмкін немесе «Абай»деуі мүмкін. Мұғалім
«Сөйлем» дегенде оқушылар «Біржан Абай ауылында» немесе «Біржан Абай ауылында қонақта
отыр» деуі мүмкін.
Сұрақ – Біржан Абай ауылына неге келген?
Түйін. Ән сүйер қауым қайда болса да өнерді ұлықтай біледі, -деп түйінді қорытынды жазады.
Дәстүрлі диктант
Ерекшелігі
Бестік диктант ұтымды жағы
Дайын мәтіннен алынады. Мәтін
әдебиеттен
оқып
жатқан
шығармадан
алынады.
Оқушы өзі құрастырады.
Мұғалім тарапынан мәтін
оқылады.
Көшіруші,қайталаушы емес
Алған білімдерін жаңа мақсатқа тиімді
пайдаланады, шығармашылық еркіндігі
байқалады
Сынып
барлығы
бір
мәтінді жазады.
Мәтінін
өздері
құраушы
дәрежесінде болады.
Әдебитілін дамытуда,
сауаттылыққа
баулуда өте тиімді.
Оқушылардың функционалдық сауаттылықтың тағы бір тетігі ретінде оқушылардың
сөздік қорын дамыту, көркем әдебиет оқуға қызығушылықтарын арттыру қазақ тілі пән
мұғалімдерінің басты ұстанымы болып отыр. Осы орайда «Менің отбасым және кітап»,
«Буккросинг», «Кітаппен серуен» «Кітап оқуға қызығушылықтарын арттыру жолдары»,
«KitapFest» іс-шараларын тәжірибеме енгізудемін. Кітап оқуды отбасылық құндылыққа
айналдыру, қара сөздің құдыретін ұғындыру, отбасындағы балалардың жан-дүниесінде рухани
ізгілікті
қалыптастыру, кітап оқуға арттыруға негізделеді.
Сонымен қатар, оқушылардың сыни ойлауына, ойлау-логикасын дамыту, шапшаңдыққа,
жылдамдыққа баулуда, бүгінгі күнде «Kahoot тест», «Soz- zerde» зияткерлік ойын үлгілері
тиімді.
Kahoot!- коллабротивті бірлескен оқыту режимінде тегін тестілеу, сауалнама мен
пікірталас жүргізуге мүмкіндік беретін серверлік білім беру Web платформасы. Бұл тест түрінде
оқушылар АКТ тиімді пайдаланып, смартфон, планшет арқылы қызығушылықпен жарыса
орындауға дағдыланады, өздерінің білім-білік дағдыларының қай сатыда тұрғанында аңғарады.
Функционалдық сауаттылықты жүзеге асырудың тағы бір негізі –ата-аналардың
балаларды оқыту мен тәрбиелеуге белсенді қатысуын қамтамасыз етуі. Ата –ана
бала бойына
жас кезінен адами құндылықтарды дарытып,саналы өмір сүруге борышты. Ата-ананың бала
тәрбиелеуге функционалдық сауаттылығын көтеру мектеп мұғалімдерімен тығыз байланыс
жасап, екі жақты әріптестік әрекетінің негізінде қалыптасады. Яғни ата-ананың баласының
ерекше қасиетін тануы, оны түрлі жағдаятта түсініп,
қол ұшын беруі, олардың қабілетін
дамытуға, бойына рухани құндылықтарды қалыптастыруға жағымсыз мінез-құлық, әдеттерден
132
арылтуға көмек беретін функционалдық сауаттылық ата-ана бойында да болуға тиіс. Осы орайда
Қарағанды облысы білім беруді дамытудың оқу әдістемелік орталығы ұйымдастырылған жоба
апталығы осының бірден- бір айғағы іспеттес.
Жаңа заман форматындағы құзыретті тұлғаны тәрбиелеу ұстаз міндеті деп есептейміз. Тұлғаның
бейімділігін, қажеттілігін қанағаттандыруды, қызығушылығын
қабілетінің дамуын ескере
отырып, функционалдық сауаттылығына қол жеткізуді қамтамасыз етіп, жан-жақты дамыған,
мектепте алған білімін өмірде қолдана алатын тұлға өсіру-білім беру мамандарына жүктелген
үлкен міндет деп түсінгеніміз жөн.
Достарыңызбен бөлісу: 
