Физика және математика кафедрасы

О

й

ы

н

 

Г

е

о

-к

с

о

 

О

қ

у 

п

ол

и

л

ог

ы

 

т

ы

м

д

ы

қ

 б

ө

л

ше

к

т

е

у

 

       Көптеген мұғалімдердің пікірінше баланың оқу үрдісіне қатынасы дегеніміздің өзі 

оқу ісі болып табылады.Бірақ Д.Б.Эльконин – В.В.Давыдовтың теориясы бойынша 

болатын сабақ үстіндегі кез-келген әрекеті оқу ісі деп қарастырылмайды.Тек сыртқа 

емес, ішкі нәтижелерді ашуға, ткориялық ойлау деңгейіне жетуге, білімді қайта құруға, 

құрастыруға бағытталған ісі ғана оқу ісіне жатқызылады. 

       Мақсатты (толық) оқу үрдісі дегеніміз – өзін-өзі скбъект ретінде өзгертуге 

бағытталған баланың белсенділігінің ерекше түрі. 

      Оның келесі айрықша белгілері бар: 

1.  Балада ішкі танымдық сұраныстан туындайтын танымдық мотивтерінің болуы.Бір 

нәрсені жасай отырып ол түрлі мотивтерді жетекшілікке алу мүмкін: өзінің 

қауіпсіздігін қамтамасыз ету; мұғалімге жағыну; міндетін орындау немесе өзінің 

сұрағына жауап іздеу тек соңғы типтегі мотивінің болуы бала ісінің мақсатты 

әрекет (МОІ) екенін көрсетеді. 

2.  Түсіне отырып өзін-өзі өзгерту мақсаты («Мен мұны біліп аламын, түсінемін, 

шешмін») болуы және оқу тапсырмасын түсінуі мен қабылдауы.Дәстүрлі тәсілмен 

салыстырғанда бұл келесідей көрінеді: 

 

Дәстүрлі (функционалдық оқу) 

Дамытып оқыту 

Баланы тапсырмалар шешуге үйретеді. 

 

Жағдайы: «Үйренетін тұлға» 

Баланы өзін-өзі өзгертуге мақсат қоюға 

үйретеді. 

Жағдайы: «Оқитын, өзін-өзі 

түрлендіретін субъект» 

Нәтижесі: МОІ жоқ. 

Нәтижесі: МОІ бар. 

 

3.  Баланың іс-әрекеттің толық мүшесі ретінжегі позициясы, өз бетімен келесі 

кезеңдерден өтеді: мақсат қою, жоспарлау, жүзеге асыру және нәтижесін талдау 

(бағалау). 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ата-анасы,  

мұғалімі 

жекелеп оқыту; 

Ажырату, оқу 

материалын 

құрылымдау.Өз 

бетімен жұмыс 

жасау 

Оқу тапсырмасын қою 

және қабылдау 

Қайта түрлендіру, 

мазмұнды талдау, 

жоспарлау 

Модельдеу, іздеу, 

зерттеу 

Дос, серіктес 

Жұппен жұмыс жасау 

Р

ефл

ек

си

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Мақсатты оқу үрдісін ұйымдастыру. 

1. 

Теориялық БАС, ОӘС игеруге бағытталуы, әрекеттердің 

нысандарын анықтау және құру, белгілі бір кластың тапсырмаларын шешудің 

жалпы принциптерін.... 

МОІ белсенділікке тәуелді емес.Белсенділік әрекет барысында болуы мүмкін 

(бағдарламаны оқыту жүйесі).Мақсатты оқыту ісі жағдайында талқыланған әрекет 

тәсілдерін  іздестіру, заңдылықтар мен принциптерін іздеу белсенділігі. 

2. 

Оқушы зерттеуші – табушының жағдайына қойылады.Бұл 

үшін ол принципті игеруі, оны ашып, зерттеу жүргізуі тиіс болатын.Бұл жағдайда 

МОІ зерттеу ісіне ұқсас болып келеді.Барлық заңдар мен ережені баланың өзі 

құрастырады. 

3. 

Өз әрекетінің негізінде тендігін қарастырудың рефлексті 

сипаты.Шығармашылық рефлекция тәжірибесі – тұлғаның қалыптасуының 

негізін қалаушы элементі. 

Мысал.рефлексивті оқу ісі дегенміз не дегенді келесі  тестімен суреттеуге болады.Сол жақ 

бағанаға жіберілген  арифметикалық белгілерді қойып коріңіз:-,+,*,:,(). 

123=1 

 

 

(1+2):3=1 

1234=1 

 

 

1*(2+3)-4=1 

12345=1 

 

(1+2):3)+4):5=1 

123456=1   

(1*(2+3)-4)+5:6=1 

1234567=1  

(0+2):3)+4):5)+6):7=1 

Кітап 

Компьютер 

Көрнекі 

құралды 

ТОҚ 

Р

ефл

ек

си

я

 

Cол жақ бағанада шешмдері берілген.Біреулері орны алмастыру арқылы шешеді, екіншілері 

шеші принципін іздейді. Тест МОІ пайда бола ма, жоқпа көрсетеді.Егір іздеу принципі 

болса,МОІ пайда болған. 

Д.Б.Эльконин - В.В.Давыдовтың технологиясында оқыту мақсаты оқу үрдісі түрінде 

жүреді,мұнда бола өзі ма    

 

 Қсат қойды және өзін өзі өзгерту тапсырсырмаларын береді және оған қол жеткізеді.Оны 

ұйымдастыру – дамытып оқыту мұғалімнің негізгі және басты мақсаты. 

Оқушы өз бетімен мақсат қойып, оқуға үйретудің түрлі нұсқалары қолданылады. 

 Оқушыларға жинақталған тәжіребесі кезінде тапсырманың орындаудың жалпы жоспарын 

құру және жүзеге асыру ұсынылады. 

 Тапсырмалардың орындаудың дайын нұсқаулығы (жоспар,алгоритм т.б), оны қолдану 

үлгісі және тапсырманы жүзеге асырудың жалпы жоспары беріледі.Қиындықтарды топпен 

шешеді; 

 Жаңа тақырып бойынша,мұғалім ұсынған жоспар бойынша тапсырманы шешкеннен кейн, 

келесі  тақырыпқа көшу кезінде жоспарды өз бетімен құрады; 

 Жұмыстың жалпы жоспары және оны нақтылау әдістері негізінде оқушылар жоспар 

нұсқасын жасап оны тапсырманы шешу барысында бекітеді; 

 Нақты мысалды оқушылар берілген тақырып бойынша тапсырманы шешеді .Құрылған 

жоспарларын басқа тапсырмаларды шешуге пайдаланады. 

 Жоспарды құру (жалпы және жеке )және оны нақты оқу үрдісінде жүзеге асыру тәсілі 

құрылады.Оның бөлек компоненттері: соңғы нәтежесінің (мақсатының ) түрі, түрлендіру 

нысаны(оның құрамы мен құрылысы,қасиеті, т.б) жоспарлау құралы және тәртібі 

(операциялардың кезектілігі), нақты оқу үрдісінде қолдану және жасау ережесі көрсетіледі. 

Проблемалап түсіндіру. 

Білімді проблемалы түсіндіру (проблематизация ) дегеніміз материалды дәйекті кіріспесімен 

бірге беруді білдіреді. Мұғалім балаларға тек сабақтың қорытындысын ғана емес, оны ашу 

мүмкіндігін беріп, олардың ойларын ақиқатқа жетелейді,ғылыми ізденістің қатысушылары 

етеді.Бұл ойлау табиғатының жаңа заңдылықтар ашу, танымдық және практикалық 

мәселерді шешу жолдарын табу үрдісіне сәйкес келеді. 

Оқушылардың әдісі. 

«Оқу тапсырмасы» термині кең ұғымды –бұл оқушыға таным мақсатында оқу үрдісінде 

берілетін (немесе өзі тағайындайтын ) нәрссе. 

Дамытып оқу технологиясындағы оқу тапсырмасы- бұл оқушы үшін жеке маңызы бар 

мақсат, ол жаңа материалды игеруге итермелейді. Ол проблемалы жағдайға ұқсайды. Бұл 

білмеу,жаңа,белгісіз нәрсемен кездесу бірақ оқу тапсырмасының шешімі нақты шығу жолын 

табу емес,тек ұқсас тапсырмаладрдың таптамасын шешу принципін, әрекет ету тәсілін 

іздеуде. 

Оқушылар оқу тапсырмасын белгілі бір әрекет шешу арқылы шешеді: 

 Мұғаліммен оқу тапсырмасын алу немесе өзіне –өзі тағайындау; 

 Тапсырманың шарттарын зерттелетін нысананың жалпыға бірдей қатынасын анықтау 

үшін түрлендіру; 

 Бөлінген қатынасты пәндік, графикалық және әріптік түрге модельдеу; 

 Модельді оның қасиетін «таза күйнде» зерттеу үшін түрлендіру; 

 Жалпы тәсілмен шешілетін жеке тапсырмалар жүйесін құру; 

 Аталған әрекеттерін орындалуын қадағалау; 

 Берілген оқу тапсырмасының шешілу нәтежесін жалпы тәсіл ретінде бағалау; 

Д.Б. Эльконии – В.В. давыдовтың жүйесінде оқу тапсырмаларын үйрету негізгі тәсіл болып 

табылады . 

Модельдеу. 

Тапсырманы теориялық жолмен шешу – яғни оны тек берілген жағдай үшін емес, осыған 

ұқсас барлық жағдайлар үшін шешу деген сөз. Бұл кезде тапсырманы пәндік, графикалық 

немесе таңбалық түрінде шешу тәсілін модельдеу ерешке рөл атқарады. Оөу моделі 

дегеніміз кейбір жұмыс нысанының жалпы қатынасын бекітіп, оның арі қарай талдануын 

қамтамасыз ететін суретті (шағылысуын) атауға болады. 

Оқу моделінде небір жалпыға бірдей қатынасы қасиеті, түрлендіру барысында тауып 

ашылған және бөлінген тапсырманың шарттары суреттелетіндіктен бұл модельдік мазмұнын