-Лекция АБУ-Насыр Ал-Фараби

5-Лекция АБУ-Насыр Ал-Фараби

Әбу Насыр әл-Фараби – дѕние жѕзiлiк мёдениет пен бiлiмнi» Аристотельден кеиiнгi екiншi Ѕстазы атан№ан данышпан, философ, энциклопедист №алым, ёдебиетшi, аєын.

Ол Арыс јзенiнi» Сырдария№а єЅя берiс са№асында ежелгi Отырар єаласында туыл№ан Отырар – бiр жа№ы кјшпелi мал шаруашылы№ын кёсiп еткен, екiншi жа№ы отырыєшы- егiншiлiкпен айналысатын

Тѕрлi тѕркi ру- тайпаларын јзара байланыстырып тЅр№ан буын iспеттес єала бол№ан. БЅл шахарды арабтар Фараб деп ата№ан. Сол бойынша, Ѕлы Ѕстаз °л-Фараби атанып кеткен.

°л-Фарабидi» толыє аты – жјнi МЅхаммед ибн МЅхаммед ибн узла№ Тархани- деп жазылатын бол№ан. МЅнда№ы тархан,, сјзi екi нёрсенi ан№артады, бiрiншiден °л-Фарабидi» тѕрiк тектес ру-тайпалардан шыєєанын бiлдiртедi. Екiншiден, оны» ата-бабасы дёулеттi, єыпшаєтар арасында есiмi белгiлi кiсiлер бол№анын кјрсетедi. Себебi єыпшаєтарды» атаєтылары №ана дёстѕр бойынша

“Тархан” деп аталатын бол№ан.

Жастайынан асєан зерек, №ылым-јнерге мейлiнше єЅштар болып јскен °л-Фараби ал№ашєы бiлiмiн Отырарда єыпшає тiлiнде алды. Ол јсе келе јз заманыны» аса ма»ызды №ылым мен мёдениет орталыєтары: Ба№дат, Іорасан, Дамаски, Каир та№ы басєа шахарларда болып, сол єалаларда оєып, жЅмыс iстедi, тёлiм-тёрбие алды.

°л-Фараби јзiнi» тѕрiк тiлi мен єатар, араб, парсы, грек, латын, санскрит тiлдерiн жетiк бiлген жан.

±ылыми шы№армаларын, јле»-жырларын јз дёуiрiнi» рухани-№ылыми тiлi санал№ан араб тiлiнде жазды.

±Ѕлама №алым ретiнде °л-Фараби ат салыспа№ан зерттеу жѕргiзбеген №ылым саласы жоє деуге болады. Ол философия, логика, математика, астрономия, медицина, музыка, тiл бiлiмi, ёдебиет теориясы та№ы басєа №ылым салалары бойынша єыруар кјп №ылыми е»бектер жазды. Алайда, оны» кјптеген №ылыми шы№армалары ел арасында єолжазба тѕрiнде тарап, бiрте-бiрте жо№алып єала берген. °л-Фараби е»бектерiнi» кейбiр тiзiмдерi №ана саєтал№ан. Соны» јзiнде Ѕлы №алым е»бектерiнi» саны жјнiнде наєнылы деректер жоє. Мёселен, °л-Фараби шы№армаларыны» саны немiс №алымы Ш. Штейшнейдер –117 е»бек десе, тѕрiк №алымы А. Атеш –160, ал Ке»ес №алымы Б. ±афуров – 200 трактат деп кјрсетедi. µлы №алымны» Ѕшан-те»iз е»бектерiнен бiздi» заманымыз№а дейiн саєталып, бѕгiнгi Ѕрпаєты» єолына тиген 40-єа жуыє шы№арма деуге болады.