Филология кафедрасы



жүктеу 273,92 Kb.
бет21/39
Дата21.01.2022
өлшемі273,92 Kb.
#34181
түріСеминар
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   39
Қазақ хандық дәуір әдебиеті

Доспамбет жырау

Қазақ хандығының құрылу кезеңінде өмір сүрген, ұлттық әдебиеттің қалыптасуында көрнекті рөл атқарған - Доспамбет жырау.

Доспамбет жырау өмірінен мәлімет. Доспамбет - ерлік пен еркіндікті аңсаған жорықшы жырау. Жырау толғауларының басты идеясы - ерлікті, батырлықты дәріптеу. Доспамбет жырау толғауларында елді, жерді қорғау міндеті, майданда шаһит кешу, соғысып өлу арманының көрініс табуы. («Қоғалы көлдер, қом сулар», «Айналайын Ақ Жайық», «Сере, сере, сере қар» т.б. толғаулары)

Доспамбет жырау толғауларында ерлік, елдік мәселелерінің көтерілуімен қатар, билеуші қауымның салтанатты өмір-тұрмысынын да жырлануы, өз заманының белді өкілі болған Доспамбеттің өмір салты көрініс табуы. («Тоғай, тоғай, тоғай су »).

Доспамбет жырау толғауларымда дүниенің өткіншілігі, адам өмірі туралы ой-толғаныстарының жырлануы.


1

Шалкиіз жырау

Шалкиіз Тіленшіұлы (1456-1560) - қазақ поэзиясында философиялық бағыттың негізін салушы, жаңашыл жырау.

Жыраудың өмірбаяны. Шалкиіздің ноғайлы-қазақ дәуірінде Орақ, Мамай, Би Темірдің тұсында өмір сүргені.

Импровизатор Шалкиіздің жазбаша сауаттылығын да танытатын толғауларындағы терең ойлылық, суреткерлік шеберлік.

Шалкиіз толғауларындағы қоғам, адам өмірі жайындағы толғаныстар, дүниенің өткіншілігі, өмірдің өзгеруі, өсу процесінде болатындығы туралы пайымдаулары.

Шалкиіз жыраудың философиялық ой- толғаныстарынан туған терең мағыналы афористік сөздері.

Шалкиіз – әскер басы, батыр.

Шалкиіз поэзиясы - белгілі дәрежеде жаугершілік поэзия. Шалкиіз поэзиясының рухы-ерлік. Шалкиіз толғауларында ұрыс даласындағы батырдың қимыл, қозғалысын жанды суреттер арқылы жеткізу, батыр бейнесінің статикалық күйде сомдалу үлгілері.

Жыраудың толғауларында «бұқарашылдық тенденциясының» көрініс табуы. Жалғыздықтың мансұқталып, бірліктің, туыстықтың дәріптелуі («Артында туысқанның кебі игі», «Қамалаған қалың туғанның арқасы»).

Шалкиіздің Би Темірге арналған толғаулары. («Аспанды бұлт құрсайды», «Қара бас кұспен шалдырып »).

Арнау-толғауларындағы заман тынысы, хан мен жырау қарым-қатынасы. Ханды ұлықтай жырлауы немесе ханға мін айтуы.

Шалкиіздің ақындық шеберлігін танытатын көркемдік тәсілдер.

Шалкиіз - сахара эпосын жасаушылардың бірі.

Шалкиіз тудырған нақыл- афоризмдерді Бұқардың үлгі етуі.

Шалкиіз толғауларындағы жауынгерлік, ерлік рухы Махамбет поэзиясында қайталануы.

Шалкиіз жырау шығармашылығының зерттелуі. Шалкиіз толғауларының Кеңес өкіметі орнағанға дейін-ақ жиі басылып жарық көруі. Шалкиіз шығармашылығының қазақ, сонымен бірге, қарақалпақ, құмық халықтары әдебиетінде зерттелуі жайы.



1


жүктеу 273,92 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   39




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау