Филология кафедрасы

Ақтамберді Сарыұлы (1675-1768)-жоңғарларға қарсы күрес дәуірінде қол бастаған батыр, жортуыл жыршысы, әлеуетті жырау.

Ақтамберді жыраудың өмірінен мәлімет.

Қазақ тарихындағы ең қиын кезеңде өмір сүрген Ақтамбердінің жоңғарларға қарсы күресті ұйымдастырушы болғаны.

Ақтамберді толғауларындағы басты сарын - ерлікке, батырлыққа шақыру.

Ақтамберді шығармашылығында қазақ халқының ой-арманы, мақсат-мүддесі, көшпенді халықтың өмір-тұрмысы жайлы түсінігі, мінез-құлық ерекшеліктері жырлануы.

Жыраудың «Жағалбай деген ел болар», «Жағаға қолдың тигенін», «Жел, жел есер, жел есер» толғауларындағы жалғыздық, жарлылық мәселелерінің жырлануы.

Жырау поэзиясында нақыл, афористік толғаныстардың берілуі.

Тәтіқара ақын - қазақ халқының тарихында сырт жауларға қарсы күрестің ұраншысы, жауынгер ақын.

Тәтіқара ақынның Абылай ханның жортуыл жыршысы болуы.

Ақын өмірінен деректер.

«Қамыстың басы майда, түбі сайда» толғауы ерлердің рухын көтеру, жігерлендіру үшін айтылғаны.

Абылайға арналған «Кебеже қарын, кең құрсақ» өлеңіндегі ақынның турашылдығы.

Үмбетей (1706-1775) - өз дәуірінің аса маңызды мәселелерін жырлаған үлкен тынысты жырау.

Үмбетей жырау толғауларында ел тұрмысындағы маңызды мәселелер, батырлардың ерлігі мадақталып, жырлануы.

Үмбетей - Абылай және XVIIІ ғасыр батырлары жайындағы жырларды туғызушылардың бірі.

Жырау толғауларында ел, жер тарихы туралы деректердің берілуі.

Үмбетейдің даңқын шығарған «Бөгембай өліміне», «Бөгембай өлімін Абылай ханға естірту» толғаулары.

Жырау шығармашылығында жоңғарға қарсы күрестің каһарманы, атақты қолбасшы Бөгембай образының жасалуы.

Бұқар жырау Қалқаманұлы (1668-1781) - қазақ жыраулар поэзиясының алыбы.

Бұқар жырау - өз дәуірінің данышпаны, қазақ хандығының нығаюы, орталықтандырылған мемлекетке айналдыру жолындағы Абылай ханның кеңесшісі, ақылгөй биі, көрнекті мемлекет қайраткері.

Бұқар жырау - қазақ халқының ынтымағын, бірлігін ту етіп көтерген ұлы тұлға, кемеңгер жырау.

Бұқар жыраудың өмірі туралы мәлімет.

Бұқар жыраудың шығармаларының жиналуы, зерттелуі. М.Әуезов, Қ.Жұмалиев, Ә.Марғұлан, Е.Исмаилов, Б.Кенжебаев, Р.Бердібай т.б. ғалымдар еңбектеріндегі Бұқар жырау туралы ғылыми тұжырымдар, пікірлер. Жырау толғауларының текстологиясы.

Бұқар жыраудың болжағыштық қасиеті. Болжал өлеңдері. Бұқар жыраудың мұсылманша жазба сауатының болғандығы.

Бұқар жырлары жыраулық поэзияның дәстүрлі жалғасындай болғанымен, әлеуметтік- саяси мазмұны мен тақырыбы, көркемдігі жағынан өзіндік ерекшеліктерімен дараланады. Жырау шығармашылығын тақырыптық ерекшеліктеріне қарай: адамгершілік-имандылық тәрбиесін жырлайтын насихат толғаулар, ел бірлігі тақырыбындағы толғаулар, Абылай ханға арналған толғаулар, отаршылдыққа байланысты туған болжал толғаулар деп топтастырып қарастыру. Бұқар жыраудың жас ерекшеліктеріне байланысты және өмір туралы толғаулары.

Бұқар жырау толғауларындағы Абылай хан бейнесі.

Абылай туралы тарихи жыр, толғаулардың арасында Бұқардың арнау толғауларының орны.

Бұқар поэзиясы көркемдік, бейнелік тұрғысынан өзіне ғана тән белгілермен сипатталуы.

Бұқардың өзіндік шеберлігі. Көркемдік ізденістерінің әр алуандылығы. Шығармашылығындағы тақырып кеңдігінің поэзия тіліне әсер етуі, образдардың жаңа түрлері, көркемдік әдіс, тәсілдердің молдығы.