Ғылыми зерттеудің парадигмасы

жүктеу 0,66 Mb.

бет	1/18
Дата	20.05.2023
өлшемі	0,66 Mb.
	#42702

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 18

Функ экзамен (1)

Парадигма (гр. үлгі деген сөз) – зерттелетін мәселені шешу үшін үлгі ретінде алынған теория; теориялық көз-қарастардың, методологиялық принциптердің, әдістемелік қабылдаудың және эмпиризмдік нәтижелердің бірігу жүйесі; ғылымның белгілі бір даму кезеңінде ғылыми қауымдастықпен қабылданған және болжамдарды ғылыми ұғыну үшін, ғылыми таным процесінде туатын міндеттерді шешу үшін үлгі, модель, стандарт ретінде пайдаланылатын теориялық және әдістемелік ережелер жиыны.
Дәстүрлі түрде көрсетіліп жүрген ғылыми парадигманың үш түрі: салыстырмалы-тарихи парадигма; жүйелі-құрылымдық парадигма; антропоөзектік парадигма.
-Салыстырмалы-тарихи парадигма лингвистикадағы алғашқы ғылыми парадигма болып табылады, өйткені тілді арнайы зерттеу осы салыстыру және тарихи-салыстыру әдісінен басталады.
-Жүйелі-құрылымдық парадигма «Тіл қандай жүйеден тұрады? Ол жүйенің құрылымдық сипаты? Әр жүйенің бірліктері? Тіл бірліктері арасындағы иерархиялық қатынас» деген мәселелерге жауап іздеді. Осы парадигма негізінде тілдің әр жүйесі бойынша жазылған жекелеген зерттеулер, іргелі зерттеулер, академиялық грамматикалар осы парадигма аясында іске асырылды.
-Тіл білімінің қазіргі кезеңінде антропоөзектік бағыт, оны функционалды бағыт деп те атайды, басымдыққа ие болып келеді. Тілдің қолданыстық сипатын зерттеудің бір жолы – оны адам факторымен бірлікте алып қарастыру.
«Парадигма» сөзінің термин ретінде нақты белгіленген анықтамасы болмағанымен, жалпы мазмұны «ғылыми зерттеулердің методологиясы» деген түсінікке сЫяды. Ғылыми мәселенің қойылу үлгісі және оларды шешудің жолдары ретінде түсінілетін парадигма туралы мәселе өткен ғасырдың елуінші жылдарынан кейін көтерілді. Оған 1962 жылы жарық көрген американдық тарихшы әрі философ Томас Кунның «Структура научных революций» деген еңбегі түрткі болды. Онда Т.Кун парадигманы өзінің зерттеу еңбектері бойынша зерттеуде басшылыққа алынатын белгілі бір нысанды зерттеуге қажетті жиынтықтар ретінде түсіндіріп, оны ғылыми қауымдастық ретінде қарайды және парадигма деп атауды ұсынады. Энциклопедиялық сөздікте парадигма бастапқы концептуалды сызба, ғылыми ортада белгілі бір уақыт арасында үстемдік еткен мәселенің қойылу үлгісі және оның шешімі ретінде анықталған және парадигмалардың ауысуы ғылыми төңкеріске әкелетіндігі айтылған.

жүктеу 0,66 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 18