42 Вестник Казахского государственного женского педагогического университета №1(43), 2013
Borland Delphі тілінде құрылған Stefan программасы арқылы есептелген
диффузияның эффективті коэффициентінің (ЭКД) сандық
мән нәтижесі
0,6Н2 + 0,4NH3 – 0,5N2 + 0,5CH4:
эф
H
D
0,775 см
2
/с;
эф
N
D
0,503 см
2
/с;
эф
CH4
D
0,481 см
2
/с;
эф
NH3
D
0,067 см
2
/с.
Сондай-ақ Р=0,101 МПа және Т=298,0 К болғандағы кӛп компонентті газ
қоспасының матрицалар коэффициентінің нәтижесі тӛменде кӛрсетілген (КҚМК):
D(1,1) = 0,77305 ; D(1,2) = -0,00542 ; D(1,3) = -0,00322 ;
D(2,1) = -0,17904 ; D(2,2) = 0,28566 ; D(2,3) = -0,00314 ;
D(3,1) = -0,14475 ; D(3,2) = -0,00550 ; D(3,3) = 0,27736 см
2
/с
Алынған диффузияның эффективті коэффициентінің нәтижелері
эксперименттік
есептеулерде сондай-ақ анықтамалық құрал ретінде қолдануға мүмкіндік береді.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Ю.И.Жаврин, Н.Д.Косов и др. Расчет диффузионного процесса в двухколбовом
аппарате для случая многокомпонентной газовой смеси // Каз.у-т, НИИЭТФ.-Алматы,
1995.- 26 с.
2. Ю.И.Жаврин, Н.Д.Косов, С.М.Белов, С.Б.Тарасов Влияние давления на
устойчивость диффузии в некоторых трехкомпонентных газовых смесях // Письма в ЖТФ.
– 1984. – Т.54, № 5. – С. 943-947.
3.
В.Н.Косов,
В.Д.Селезнев
Аномальная
диффузионная
неустойчивость
многокомпонентных изотермических газовых смесей. Алматы-Екатеринбург: Принт,
1998. – 180 с.
4. А.Шакарбеккызы Применение эффективных коэффициентов диффузии к
описанию массопереноса в многокомпонентных газовых смесях, содержащих аммиак //
Сборник тезисов ІІІ Международного конгресса студентов и молодых ученых Мир
науки», Алматы, 23-30 апреля 2009г. – Алматы, 2009. – C.58
5. А.Шакарбеккызы Расчет диффузионного процесса в многокомпонентных газовых
смесях, используемых при синтеза аммиака// Сборник тезисов ІІІ Международного
конгресса студентов и молодых ученых Мир науки», Алматы, 19-22 апреля 2010г. –
Алматы, 2010. – C.14
РЕЗЮМЕ
В статье рассмотрена проблема описания через вычислительный эксперимент
соответственно разработанной программе массопереноса в многокомпонентных газовых
смесях. Получина информация о диффузионных процессах в многокомпонентных
газовых смесях, содержащих аммиак, в зависимости от концентрации, давления и
температуры.
SUMMARY
The article deals with the problems of describing gas components through calculation
experiments and diffusion process in multicomponental gas.
Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің Хабаршысы №1(43), 2013
43
ӘОЖ 621.11.24.
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖЕЛ ЭНЕРГЕТИКАСЫНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК АСПЕКТІЛЕРІ
ЖӘНЕ ЖЕЛ ЭНЕРГЕТИКАСЫНЫҢ ДАМУЫ
Қ.А.Шампанова – 4
курс студенті, А.Қ.Ершина – ф.-м.ғ.д.,
профессор,
А.С.Кӛпенбаева – магистр, аға оқытушы (Алматы қ., Қазмемқызпу)
Аннотация: Мақалада қазіргі кездегі электр энергиясының тапшылығына
байланысты энергия кӛзін тиімді әрі артық шығынсыз жылдам ӛндіруге қол жеткізуге
болатын мәселелер қарастырылды. Жел энергиясын ӛндіру Елімізге тән табиғи
құндылықтары кӛрсетіліп, электр энергиясының тапшылығының алдын алу жолдарының
бірі екендігі дәлелденген. Сонымен қатар елімізде ӛтетін ЭКСПО-2017 кӛрмесінің
«Болашақ энергия» атты тақырыбына сай осы жұмысты соңына дейін жеткізудің
маңыздылығы қарастырылған.
Түйін сӛздер: ЭКСПО, желкенді, жел жылдамдығы, Қазақстанның бірінші жел
атласы.
Біздің республикамыздың кӛптеген шаруашылықтары автономды электр
энергиясының кӛздерін, соның ішінде кез-келген регионда ресурсы үлкен жел энергиясын
пайдалануға қызығушылық танытуда. Ол электр энергиясының жүйелерінен кейбір
шаруашлықтардың қашық орналасуына, жұмыстарының экспедициялық сипатта болуына
және отын энергетикалық ресустарды таратудағы нарыққа тәуелді болмау себептерінен
туындап отыр. Жел энергетикасының дамуына байланысты жаңа жұмыс орындары, жаңа
ғылыми бағыттар пайда болады. Электр энергиясы еліміздің түпкір-түпкірінде орналасқан
қазақстандықтарға жайлаудағы, қыстаудағы мал шаруашылығына, альпинистерге
жеткізіледі. Жылдан жылға электр энергиясының құны арзандайды электр энергиясына
зәрулік жойылады. Болашақта кӛптеген әлеуметтік мәселелер шешіледі. Энергия
кӛздерінің экологиялық жағынан таза, әрі құны қымбат емес бәсекеге қабілетті түрі
әртүрлі энергия кӛздерімен салыстырғанда кӛптеген артықшылықтары бар жел
энергетикасы арқылы жүзеге асады. Жел энергетикасына сүйене отырып мемлекеттік
«Ауылды кӛтеру бағдарламасын» шешуге болады; еліміздің әрбір алыс тұрғын
аудандарында автономды энергия кӛздері болады; ол ауыл шаруашылығының
ӛркендеуіне, қарапайым ауыл адамдарының күнделікті еңбектерін жеңілдетуге әсер етеді.
Жел энергетикасының негізгі аргументі экономикалық тиімділігі және жел электр
энергиясын ӛндірудің автономиялылығы.
Жел энергетикасын дамытудың әлеуметтік аспектісіне тӛмендегідей мысалды
келтіруге болады. Мысалы, Қазақстанда 1млн. тонна кӛмірді ӛндіріп ЖЭС-на пайдалану
барысында 4 шахтердің ӛмірі қиылып отырған. Немесе атом электр стансасын, кӛмір
шахталарын салғанда сол жерге жұмысшылардың тұрғын үйі де салынды. Станция,
шахта жабылған кезде адамдар жұмыссыз қалады. Оларды кӛшіру, жұмыспен қамтамасыз
ету, үлкен қаражатты қажет етеді. Әсіресе ТЭС (ГРЭС), АЭС-те істейтін
жұмысшылардың денсаулығын ерекше айтқан жӛн; Чернобыль атом апатының
қызметкерлері әлі күнге дейін ақшалай кӛмектерін толық кӛлемде алған жоқ, ал
экологиялық агрессивті қоршаған ортада тұрып жатқан қарапайым адамдар (Арал,
Байқоңыр, Семей, т.б.) еске де алынбайды.
Осы әлеуметтік мәселелер қазіргі заманғы энергетиканың алдында тұрған ӛзекті
мәселелердің бірі [7].
Біздің елімізде «Қазақстан Республикасындағы жел энергетикасының дамуының
Ұлттық бағдарламасы концепциясының» проекті қабылданды. Бұл концепцияны жасауға:
1) Үкіметтің 25 тамыз 2003 жылы 857 номерлі «Жел энергетикасының дамуы» Үкімі;
2) Қазақстан үкіметі мен – Біріккен Ұлттар Ұйымның даму бағдарламасының «Қазақстан
жел энергетикасының нарығы дамуының инициативасы» атты 2004 жылы қол қойылған
біріккен Жобалық құжаты негіз болды.
