44 Вестник Казахского государственного женского педагогического университета №1(43), 2013
Жел энергетикасын дамытудың Ұлттық бағдарламасының негізгі мақсаты
Қазақстанның жел потенциалы экономиканың энергосыйымдылығын тӛмендету қоршаған
ортаны және органикалық отынның жаңартылмайтын қорларын сақтап және Қазақстан
Республикасының климатының ӛзгеруі туралы БҰҰ-ның рамкалық Конвенциясын, ҚР-
ның «Энергияны үнемдеу, Электр энергетика туралы» заңдары, 2010 жылы аралығына
және болашақта 2015 жылы Қазақстан Республикасының электр энергетикалық жүйесінің
дамуының Мемлекеттік бағдарламасы, Қазақстанның 2015 жылға дейінгі индустриалды
инновациялық дамуы стратегиясында елдің орнықты экологиялық, экономикалық және
әлеуметтік дамуын қамтамасыз ету үшін электр энергияны ӛндіруді қолдау болып
табылады.
1-сурет. Жел электр станциясы
Жел энергетикасының дамуының Ұлттық бағдарламасының міндеттері:
1) Қазақстанның жел энергетикалық потенциалын бағалау;
2) Жел энергетикасының дамуының нормативті құқықтық базасын және мемлекеттік
саясатын қалыптастыру;
3) 2020 жылға дейінгі жел энергетикасының даму жоспарын жасау және іске асыру;
4) Жел энергетикасының ғылыми-техникалық және ӛндірістік базасын сонымен қоса,
жел машина жасау саласын.
5) Жел энергетикасының даму саласындағы халықаралық серіктестік.
Қазақстанның барлық аймақтарына қатысты сұрақтардың бірі- қашықтағы ауыл
тұтынушыларын энергиямен қамтамасыз ету болып табылады. Қазақстанның айтарлықтай
үлкен территориясы және селолардағы тұрғындардың тығыздығының аздығы, сирек
орналасуы электр энергиясын тасмалдау үшін, жуықтап алғанда 360 000 км құрайтын
электр желілерін тартуға тура келеді. Үлкен қашықтықтағы электр желілері арқылы
электр энергиясын тасымалдағанда, электр энергиясы құнынан елеулі түрде 50% артады.
Сарапшылардың бағалауы бойынша алыстағы тұтынушылар үшін электр энергияны
тасмалдаудың нақты құны 5 цент /кВт сағ-қа дейін жетуі мүмкін, бұл қашықтағы аздаған
тұтынушыларды энергиямен қамтамасыз етуді тиімсіз етеді. Қашықтағы тұтынушыларды
энергиямен қамтамасыз етудің экономикалық альтернативасы жаңарып тұратын
энергетика кӛзі болып табылады.
Электр энергиясымен объектілер мен қоршаған ортаның ластануы туралы мәселе ӛз
алдына бӛлек. Кӛмірлі энергетикаға сүйену тұрғындардың денсаулығына және қоршаған
ортаға зиян келтіреді. Қазақстандағы кӛмір жағатын электр станцияларының түтінді
газдарындағы зиянды заттардың концентрациясы халықаралық стандарттардан бірнеше
рет асып түседі. Электр станциялардың атмосфераға бӛлетін зиянды заттар қалдықтары
жылына 1 млн тоннадан асса, ал ластайтын заттардың жалпы кӛлемі 11 млн. тоннаны
құрайды. Сарапшылардың жуықтап бағалаулары бойынша Қазақстандағы кӛмір
Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің Хабаршысы №1(43), 2013
45
энергетикасының қоршаған ортаға келтіретін зияндығы құны 7,7теңге/кВт сағатты құрап,
электр энергиясының ӛз құнынан асып түседі. Осылайша, қоршаған ортаға кӛмірлі ЖЭС
жасайтын экологиялық әсерін тӛмендету жайындағы сұрақ ӛткір мәселе болып табылады.
Жылу электр станциялары Қазақстандағы жану ӛнімдерін бӛлетін негізгі кӛздердің
бірі болып табылады. Бұл сектордың үлесі Қазақстандағы жану ӛнімдерінің 43% құрайды.
2010 жылдарға қарай энергосектордың жану ӛнімдерінің кӛлемі 1990 жылғы деңгейден
асады. Осыған байланысты энергосектордың жану ӛнімдерінен бӛлінетін қалдықтарын
азайту қажеттілігі туындауда, бұл генерациялаушы қуаттардың құрылымын
диверсификациялау, энерготиімділікті арттыру және энергияның жаңартылатын кӛздерін
қолдануды арттыру есебінен орындалады.
Жел құрылғыларының тимділігін арттыру мен олардың құнын кемітуге байланысты
жел энергетикасындағы жетістіктер, жел энергетикасын қолдану масштабтарын және
тартымдылығын айтарлықтай арттырды. Қазіргі уақытта әлемнің 60 мемлекетінің электр
энергетика саласында ЖЭС бар. Әлемнің 43 елінде жуық арадағы және орташа тӛтенше
перспективасында жүздеген және мыңдаған мВт қуатты құрылғылы жел энергетикасын
дамытудың Ұлттық бағдармалары жасалған. Бағдарламаның деректері, ережеге сай, жел
энергетикасын құрудың ӛзіндік бағасын дамытумен қатар жүреді, бұл жергілікті машина
жасау зауыттарында жел құрылғыларын жасап және олардың құнын арзандатуға
ұмтылумен түсіндіріледі.
Казсельэнергопроект жүргізген зерттеулерге сонымен бірге Energieteam (Германия)
компанияларының зерттеулеріне негізделген жел энергетикасы жӛніндегі ПРООН жобасы
аясында Қазақстандағы ірі ЖЭС-ын салу үшін перспективалы аудандарының тізімі
әзірленді. ЖЭС үшін аудандар желдің орташа жылдық жылдамдығы жӛніндегі
метеостанциялардың кӛп жылдық мәліметтері, Қазақстан территориясын WASP
бағдарламасы бойынша Әлемдік жел атласының мәліметтерін және NASA топографиялық
моделінің деректерін қолдана отырып, сонымен қатар келесі факторларды ескеріп
анықталды.
1. ЖЭС-нан қуатты беруге арналған подстанциялар мен электр тасымалдау
желілерінің жақындығы;
2.
Жаңа энергокӛздерден қажеттіліктерді қамтамасыз ету үшін электр
қабылдағыштардың бар болуы;
3. Рельефтің ыңғайлылығы және аймақтың биіктігі;
4. Кӛлік коммуникацияларының болуы;
5. ЖЭС құрылысын салу мүмкіндігі;
6. ЖЭС құрылысын салуды алдын-ала ойластыру ықтималдығы;
Тегін желдің энергиясын іс жүзінде қолдану перспективасын түсіне отырып,
Республика үкіметі бірнеше бағдарлама қабылдады.
1. Қазақстан Республикасы 1995-2000 жылғы сарқылмайтын энергоресурстарды
энергобалансқа тарту бағдарламасы.
2. Энергетика Министрлігінің 26.04.1997 жылғы № 124 «Энергияның жаңартылатын
кӛздерін меңгеру мен инвестиция тарту саласындағы бірегей техникалық саясатты жүргізу
туралы» бұйрығы.
3. 1998 жылы Қазақстан Республикасының бюджет туралы заңының 36-бабында
қайтымды негізде жаңаратын және дәстүрлі емес энергетиканың дамуына 200млн. теңге
бӛлуді қарастырды.
4. Энергияны үнемдеу және Қазақстан Республикасының энергия балансына
жаңаратын энергия кӛздерін тарту жӛніндегі Қазақстан Республикасының энергетика,
индустрия және сауда Министрлігі 1999 жылы қабылдаған бағдарлама.
Кӛптеген ғылыми ұжымдар мен жеке тұлғалар, республикадағы жел энергетикалық
ӛндірістің даму маңыздылығын сезініп үлкен талпыныспен жел энергетикасының
мәселелерін зерттеумен айналысып, белгілі бір нәтижелерге жетуде (Қазақ мемлекеттік
қыздар педагогикалық университеті, Алматы энергетика және байланыс институты, Қазақ
Достарыңызбен бөлісу: |
