Ф и з и к а әож 3. 049. Физика сабақтарында

8  Вестник Казахского государственного женского педагогического университета №1(43), 2013 
 
Мысалы: есептің қойылуы. Керекті құрал-жабдықтар: тік бұрышты қаңылтыр банка, 
таразы, масштабты сызғыш, суы бар ыдыс, құм. Банканың вертикаль қалыпта суда жүзуі 
үшін ішіне құм салады. Банканың суға батқандағы тереңдігін анықтау керек. 
Берілген есептің шартын сурет салып, астына сұрағын қою арқылы жазса да болады. 
Содан  кейін  анализ  жасайды,  есепті  шешу  үшін  қандай  ӛлшеулер  жүргізу  керектігін 
анықтайды. 
Талдау.  Банкаға  әсер  ететін  ауырлық  күші  және  астынан  әсер  ететін  кері  итеруші 
күш теңескенше банка суға бата береді. Бұл жағдайда F
a
=P. Бірақ Архимед күші денемен 
итерілген сұйқтың салмағына тең болғандықтан, F
a
=
g
*

*V, мұндағы V- банканың батқан 
бӛлігінің кӛлемі, 

  –  судың  тығыздығы.  Батқан  бӛлігінің  кӛлемі  табан  ауданы  мен  бату 
тереңдігінің кӛбейтіндісіне тең.  
F
a
=
g
*

*h*S 
Осыдан  
                                h=F
a 
/
g
 *

*S                                                             (1) 
 
(1)  формуладағы  құмы  бар  банканың  салмағын  білу  керек.  Судың  тығыздығы  мен 
банканың табанының ауданын білу керек. 
Ӛлшеулер.  Динамометрмен  салмағын,  ұзындығы  мен  енін  сызғышпен  ӛлшейміз. 
Ауданын анықтаймыз. S=l*a. 

су
=1 г/см
3
. 
Есептеулер.  Тығыздықтың,  салмақтың  және  ауданның  мәндерін  (1)  формулаға 
қойып, бату тереңдігін (һ) анықтайды. 
Тәжірибелік  тексеру.  Банканың  вертикаль  қабырғасына  түсті  сызықпен  бату 
тереңдігін  белгілейді.  Тәжірибе  кӛрсеткендей,  табылған  мәнімен  есептелген  биіктіктің 
мәні  сәйкес  келеді.  Эксперименттік  есептерде  тәжірибені  қажет  болғанда  ғана  қояды, 
кейбір есептерде фронтальды тәжірибе қойылуы  мүмкін. Мысалы:сызғыштың кӛмегімен 
судың  стакан  түбіне  түсіретін  қысымын  ӛлшеу.  Электр  шамының  тұтынған  тогының 
қуатын анықтау. 
Физика  сабақтарында  эксперименттік  есептер  шығару  оқушылармен  жұмыс  жасау 
барысында  әрбір  мұғалімнің  негізгі  әдістемесінің  құраушысына  айналуы  керек.  Себебі, 
қазіргі  заман  талабына  сай,  оқушыларды  техникалық  бағыттағы  пәндерге  атап  айтқанда 
физика саласына бағыттау ең басты қажеттілік болып табылады. 
 
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ  
1. Б.М.Ысқақов, А.А.Ағылұқов, Н.Б.Шамбулов. Физикадан есеп шығару мысалдары. 
/Алматы, Мектеп. 1987ж.  
2. Е.В.Фирганг. Руководство к решению задач по курсу  общей физики.  М.,  Высшая 
школа, 1998 г. 
3. Ә.Кӛшеров. Физика пәнінен есептер түрлері. Шымкент. 1998ж. 
4. А.Т.Анарбаева. Физика есептерін шығару тәсілдері. Алматы, Мектеп. 1987 ж. 
 
РЕЗЮМЕ 
В  данной  статье  рассматривается  важность  экспериментальных  задач  на  уроках 
физики  и  примеры  решения  задач.  В  статье  также  рассмотрены  основные  элементы 
преподавания для формирования творчества учащихся по физике. 
 
SUMMARY 
This article discusses the importance of experimental problems in the physics lessons and 
examples of problem solving. The article also describes the main elements of teaching students 
to create works on physics. 
 
 

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің Хабаршысы №1(43), 2013
 
 9
 
ӘОЖ 621.11.24. 
ЖЕЛ ЭНЕРГИЯСЫН ПАЙДАЛАНУ КОЭФФИЦИЕНТІ ЖОҒАРЫ 
ҚҦРАСТЫРМАЛЫ ЖЕЛ ТУРБИНАЛАРЫ 
А.Т.Бижанова – 4 курс студенті, А.Қ.Ершина - ф.-м.ғ.д., профессор, 
 А.Шақарбекқызы – магистр, оқытушы  
(Алматы қ., Қазмемқызпу) 
 
Аннотация:  Мақалада  адамзат  баласының  тіршілігінің  тірегі  болған  табиғи  жер 
қойнауы  байлықтарының  (кӛмір,  мұнай,  газ  т.б.)  қорларының  санаулы  жылдарда 
таусылатындығы  туралы  мәселе  қарастырылып,  таусылмайтын,  үнемі  жаңарып  тұратын 
альтернативті  (күн,  су,  жел,  т.б)  энергия  кӛздерінің  бірі  болып  табылатын  жел 
энергияларына  кӛшу  жолдары  қарастырылған.  Сондай-ақ  жел  энергиясын  ӛндіруде 
маңызды  роль  атқаратын  жел  энергиясын  пайдалану  коэффициенті  жоғары  жел 
турбиналарын  пайдаланудың  зор  мүмкіндіктеріне  назар  аударылған.  Біз  қарастырып 
отырған  мәселенің  елімізде  ӛтетін  ЭКСПО-2017  кӛрмесінің  «Болашақ  энергия»  атты 
тақырыбына сәйкес келуі, аталмыш жобаға елеулі үлес қосатын жұмыс екендігінің дәлелі 
болып отыр.
 
Түйін  сӛздер:  подшипник,  серпер,  эффективті  коэффициент,  білік,  қалақша, 
жүрдектік. 
Турбинаның  айналуы  хордаға  қатысты  симметриялы  болып  келетін  NASA 
профиліндегі  [1]  аэродинамикалық  тұрғыдан  жақсы  ағысталатын,  жел  турбинасының 
қалақшалары  болып  есептелетін  қанатшаның  кӛтеру  күшінің  әсерінен  болады.  «Серпер 
немесе  тропоскино»  әдісінің  біреуімен  жұмысшы  қалақша  валға  жалғанады.  Дарье  жел 
турбинасының  жел  энергиясын  пайдалану  коэффициенті 
45
,
0
max


.  Жұмысшы 
турбинаның  эффективті  кӛрсеткіші  жеткілікті  болғанымен  бұл  коэффициентті  одан  әрі 
жоғарылатуға  мүмкіндік  бар.  Перспективті  жел  энергетикалық  қондырғысының 
конструкциясын  жетілдіру  технико-технологиялық  әдіспен  зерттеу  негізі  болып 
табылады.  
Әл-Фараби  атындағы  Қазақ  Ұлттық  университеті  мен  Қазақ  мемлекеттік  қыздар 
педагогикалық  университетінде  15  жылдан  бері  карусель  типті  турбиналарының 
перспективті  жел  агрегаты  жасалынуда.  Осы  мақала  барлық  белгілі  жел  турбинасының  
параметрлерімен  салыстырғанда  жоғарғы  меншікті  қуатты  беретін  конструкцияға 
арналған. 1 суретте кедергі күші мен қанатшаның кӛтеру күшін пайдаланатын айналу осі 
вертикаль  орналасқан жел турбиналары  келтірілген. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1-сурет. Кедергі күші мен қанатшаның кӛтеру күшін пайдаланатын айналу осі 
вертикаль жел турбиналары 
 
Ұсынылып  отырған  карусель  типті  құрастырмалы  жел  турбинасы  Дарье 
турбинасына  қарағанда  жел  қондырғысын  вертикаль  жағдайда  ұстап  тұратын  және