36
етеді.Иммигранттар мен шетел студенттерінің балаларына келетін болсақ,
шетелдік білім алушылар жалпы білім беру жүйесінде неміс студенттеріне
қарағанда,төменгі дәрежелі разрядтарға ие болады, кәсіби білімді төменгі
деңгейде аяқтайды. Германиядағы 20-29 жас аралығындағы шетелдік
жастардың үштен бірінің жұмысқа деген біліктілігі жоқ. Тілдік қиындықтарға
байланысты кәсіби білім беру жүйесінде кемсітушілік өсуде, себебі этникалық
емес неміс студенттерінің саны арту үстінде.
Үшіншіден, ең сұранысқа ие сектор – ақпараттық технологиялар көп
студенттерді қабылдай алмайды, олар бір фирма үшін бір немесе екі стажермен
шектеледі.Бұл жүздеген оқушыларды арнайы оқу орталықтарында оқытуға
болатын ірі зауыттар мен компаниялар дәуірінен ерекше айырмашылықты
көрсетеді.
Төртіншіден, сондай-ақ фирмаларда кейінірек фирманы өзгерте алатын
жас адамды оқытуға ақы төлеуге тәуекел ету мүмкіндігі бар.
1990-шы жылдардың соңында оқуды табысты аяқтағандар арасында
жұмыссыздар саны едәуір өсті.1996 жылы жұмысқа оқуды табысты аяқтаған
адамдардың 25,5% жұмыссыз ретінде тіркелуді жалғастырды. 1992-1996
жылдары Шығыс Германияда оқуды аяқтаған жастардың жартысынан азы өздері
білім алған салада жұмыс істеді.
Бір жағынан, мыңдаған оқушы оқуларын жалғастыратын секторлар бар,
олардың жұмысқа орналасу болашағы ауыр, ал екінші жағынан, ақпараттық
технологиялар секторында үлкен алшақтық бар, қазіргі таңда Германияда он
мыңдаған жұмыс орындары бос тұр.
2003 жылы ақпараттық технологиялар саласындағы оқуды 40 мың орынға
дейін өсіру болжануда. Бір мезгілде жобаланған қажеттіліктер қамтылады,
жеткіліксіз орындар толықтырылды.Содан бері мыңдаған студенттер оқыған
қолмен жұмыс жасау және оның өндірістік филиалдары жойылды.
Ақыр соңында, жылдам экономикалық өзгерістер Германиядағы кәсіптік
білім беру жүйесінде кәсіптік-техникалық оқу мекемесі мен оқыту фирмасының
арасындағы қарым-қатынасқа әсер етті.Фирмалар әрдайым дәстүрлі дуальдік
жүйенің негізгі бөлігі болып табылады, онда студенттер көп уақытын өткізеді,
жұмыс орнында оқиды, студенттерді сыныптарында оқытуға сәйкес
теориялық білім алады. Фирмадағы «орында» оқыту мен мектептегі сыныптық
оқытуды үйлестіру дау тудырады. Студенттер мұғалімдер білімнің нақты
саласы туралы нашар хабардар және теориялық нұсқау болашақ жұмысымен
сәйкеспейді деп есептеді.
Демографиялық өзгерістер кәсіби білім беру жүйесіне әсер етеді.Неміс
халқының саны туудың төмендеуіне байланысты үнемі төмендейді.Статистика
бойынша, иммиграциясыз 2050 жылға қарай неміс халқының саны 58,8 млн.
Болады, яғни 28%-ға төмендейді.Халықтың санын 81,7 миллионда сақтау үшін
Германияға жылына 324 мың иммигрант қажет. Бұл 1999 жылы Германияға
келген (120 мың адам) иммигранттардан екі есе көп.
Демографиялық өзгерістер ересек халық ретінде мұғалімдердің жұмыс
орнына қатты әсер етеді.1998 жылы Германиядағы мұғалімдердің 36% -ы 1970
37
жылы 18%-бен салыстырғанда 50 жаста және одан жоғары жастағы адамдар
болды.Мәселеге басқаша қарасақ, 1998 жылы мұғалімдердің тек 4%-ы 1970
жылғы 30% -бен салыстырғанда 30 жасқа толмаған.Елдің көптеген облыстарында
мұғалімдердің жетіспеушілігі қазірдің өзінде бар және алдағы он жыл ішінде
мұғалімдердің елеулі бөлігі кетіп жатса, жағдай одан да нашарлайды.Әсіресе,
кәсіби-техникалық мектептер үшін қиын болады.Жаңа мұғалімдерді тарту
уақытша негізде болуы мүмкін, басқа салаларда оқыған немесе жеке
экономикада жұмыс істегендерді оқытуға құқық беру қажет.Ұзақ мерзімді
перспективада университет деңгейінде мұғалімдердің білімін қайта құрылымдау
ұсынылады.
Бүгін германиялық кәсіптік-техникалық жүйедегі екі бәсекелес үрдісті
қарастырайық:кең профильдің пайда болуына және мамандандыруды
күшейтуге арналған. Практик мамандар балансты теңдестіруге тырысады,
мамандандыру үшін мүмкіндіктер жасайды, сонымен қатар тиісті пәндерді
оқыту деңгейін жоғарылатады.1996 жылдан бастап 97 пән бойынша
бағдарламалар модернизацияланып, ақпараттық технологиялар сияқты дамып
келе жатқан салаларда 31 жаңа пәндер құрылды. «Негізгі құзыреттіліктерді»
игеру жастарға қосымша жұмыс істеуге және қосымша бастамаларды дамытуға
мүмкіндік береді.Мамандандыру екінші жылда, студенттер кәсіптік және
техникалық дағдыларды кең ауқымды үш салада дамытатын кезде
басталады.Үшінші оқу жылында студенттер мамандық бойынша біліктілігін
жан-жақты жетілдіреді. Әрі қарай немістердің көпшілігі басқа Еуропалық Одақ
елдерінен жұмыс іздейді, саясат неміс жұмысшыларының біліктілігін шетелдік
кәсіпкердің талап етуі үшін қамтамасыз етуге бағытталған.2000 жылы кәсіптік-
техникалық біліктілік – білікті жұмысшылардың шетелде баруын куәландыруға
арналған және әртүрлі елдердің білікті қызметкерлерін заңдастыру туралы
куәліктердің арасында ашықтықты арттыратын «паспорт» ұсынылды.
Жаңа пәндер бойынша теориялық ғылыми және әдістемелік материалдарды
қамтамасыз ету үшін елеулі күш қажет етіледі.Қызметкерлерді толықтыруды
және қолдауды өнеркәсіп жүзеге асырады, мұғалімдерге мемлекеттік
қызметкерге тән құқықтар бере отырып, үш есе жалақы төлейді.Өнеркәсіпте
жылдам өзгеретін жетістіктерге қол жеткізе алу үшін мұғалімдерге арналған
кәсіби даму бағдарламаларын құру да қиынға соғады.
Жеке фирмалар ең заманауи және арзан болып келетін оқытуды ұсына
алады. Тағы бір мүмкіндік – мұғалімдер үшін қашықтан оқыту
бағдарламаларын әзірлеу, олардың жұмыс орнында жүріп өздерінің
біліктіліктерін жетілдіруіне жағдай жасау. Бұл мұғалімдердің жетіспеушілігі
кеңінен таралған және мұғалімдерді оқытуға босату қиындық тудыратын
еліміздің көптеген салалары үшін маңызды шешім болып табылады.
Мемлекет дуальді жүйеге қосыла алатын жаңа фирмаларды белсенді
түрде іздестіруде.Мысалы, 2001 жылы Федералдық жұмыспен қамту
орталығының 19 кеңесшісі екі апта ішінде 48000 фирмаға барып, тағы 16 000
оқушы тапты.Германияда мемлекет білім беру жүйесін бақылайды, ал оқу
орнынан, мектептен, жекеменшік фирмалардан, кеңселерден, дүкендерден
Достарыңызбен бөлісу: |
