Экономикалық ілімдер тарихы оқу құралы Қостанай, 2012 ббк 330. 8(075. 8) Т 23

2 тақырып. Меркантелизм

а) кез келген тектің алтыны мен қазынасы байлықтың негізгі мағынасы секілді;

б) елге алтын мен күмістің келуі мақсатында ішкі сауданы реттеу;

в) арзан шикізатты импорттау жолымен өнеркәсіпті қолдау;

г) өнеркәсіп тауарларын импорттайтын сүйемелдеу тарифтері;

д) экспортты ынталандыру, әсересе дайын өнімді;

е) ең төменгі еңбек ақының төменгі деңгейін қолдау үшін халықтың өсуі;

«белсенді сауда балансы» фодоктринасы – мемлекет елдің сауда балансындағы оң сауданы қамтамасыз ету тиіс.

Пікірталас үшін сұрақ:

1) көрнекі экспорт тауарларынан

2) көрінбейтін экспорт қызметінен

3) қымбат металлдарды импорттаудан

4) шетел активтері түріндегі капиталдарды экспорттаудан

Адам Смит: меркантилизм біздің саудагерлер мен өнеркәсіпшілерімізбен, қарапайым адасумен негізделген сауда парламентіне байланысты адасу ағынының үйлесуі сияқты, бұл бір ақшаны іздеудегі байлық секілді.

Томас Манн «Ішкі саудадағы Англия байлығы немесе біздің байлығымыздың принциптері сияқты біздің ішкі сауда балансымыз»: егер мемлекет индивид сияқты өз кірісі үшін аз жұмсайтын болса, онда ол өз байлығын ойдағыдай ұлғайтады.

Меркантилизм дәуірінің кейбір Джон Локк, Уильям Петти және Френсис Бэкон сияқты зерттеушілері байлықпен ақшаны теңдестірген жоқ:

Осы салдардан шығуға болады, егер келесі реттеуші шаралар салдардың активті айналымындағы импортталушы ақша металына әсер етпейді:

• 
  шетелдегі мемлекеттерге алтын түрінде займдарды ұсыну;
  
• 
  асханалық мүлік немесе әшекей нысанында ақша металын импорттауды қатыру.
  
• 
  б Отандық тауарларға шетелдік сұраныс және шетелдік тауарларға отандық сұраныстың төмен икемділігінің әсер ету мүмкіндігі.
  
• 
  Рыбчинский теоремасы – шикізат немесе экономиканың әскери секторына (экономиканың экспорттық саласы) байланысты салаларды гипертрофировинді дамытуды туралауға және басқа секторларға шығару көлемін азайтуға әкеледі.
  

• 
  өнім факторының еңбек иегеріне;
  
• 
  каптал иегеріне;
  
• 
  жер меншіктенушісі мен басқаларына.
  

Егер құнды металл шекарадан өтетін болса, онда экономикасына тиімді, егер ақша массасының ұлғаюы елдің ішінде алтын өнідірілімін ұлғаюына әкелетін болса онда ол тиімсіз. Елдегі алтын өнімділігінің ұлғайту есебінен ақша массасының ұлғаю талдау қисыны: отандық кенге алтын өнімділігін ұлғайту – осы салада кірісті ұлғайту – тұтыну тауарларына деген шығындардың ұлғаюы – тамақ өнімдеріне бағаның артуы – фермер кірістерінің ұлғаюы және нақты еңбекақының түсуі.

1. 
   Сіз меркантелиссіз бе?
   

“. . . салық қанша құдыретті болмасын ол барлығына пропорционалды болса, онда одан ешкім байлығын жоғалтпайды” (23 б.).

“. . . шетке шығарылатын тауарларға салынатын баж салығының көлемі біздің тауарларға шетелдегілер мұқтаж экспорттаушының бірегей пайдасын ескеру үшін қандай да бір елдің осы тауарды сатып ала алатын бірнеше төмен бағалар бойынша шетелдіктерге пайда әкелу мүмкін ” (42 б.).

“. . . ақшаны шетке шығаруға тыйым салу оны өмірге айналдыру ешқандайда мәнге ие емес және тиімсіз” (44 б.).

“. . . адамдар ештеңе істемей және оның салдарынан жұмыс істеу қабілеттілігінен айрылғаннан көрі мың адамның еңбек өнімділігін жоқ қылған жақсы” (47 б.).

“. . . ақша атауы немесе құнсыздануының артуы өте тиімсіз және халық салық салу тәсілінің біркелкі еместігі болып табылады ” (73 б.).

“. . . байлықтың екі тегі бар – бірі фактіге негізделген, екіншісі – потенциалды ” (74 б.).

“. . . заң бәрінен бұрын заңгерлер жұмыспен қамтылған жағдайда гүлденеді” (63 б.).