13
Сынақ мерзiмi кезеңiнде қызметкердiң жұмысы терiс нәтиже
берсе, жұмыс берушi сынақ мерзiмi аяқталуына күнтiзбелiк 7 күн
қалғаннан бастап сынақ мерзiмiнен өте алмау себептерiн көрсете
отырып, қызметкерді жазбаша түрде ескертiп, онымен еңбек шар-
тын бұзуға құқылы.
Егер сынақ мерзiмi аяқталса және тараптардың ешқайсысы ең-
бек шартының бұзылуын талап етпесе, онда қызметкер сынақтан
өткен болып есептеледi. Бұл жағдайда тұрақты негізде жұмысқа
қабылдау туралы жаңа бұйрықты қабылдау талап етілмейді.
Еңбек шартының қолданылуы оған тараптардың қолы қойылған
күннен не шартта белгiленген күннен басталады.
Еңбек шарты жасалған жағдайларда, сот оны жа-
рамсыз деп танитын негіздер:
алдау,
күш көр-
сету, қауiп
төндiру
арқылы
ықпал
етiп жа-
салса
нақты
немесе
заңды
салдар
туғызу
ниетiнсiз
жасалса
(жалған
еңбек
шарты)
әрекет
қабілеті
жоқ деп
танылған
адаммен
жасалса
кинематография
ұйымдарында, теа-
трларда, театр және
концерт ұйымдарын-
да, цирктерде шарт
жасалған жағдай-
ларды қоспағанда,
14 жасқа толмаған
адамдармен жасал-
са
ата-
анасының
бiреуiнiң,
қамқор-
шысының
жазбаша
келiсiмiнсiз,
16 жасқа
толмаған
адаммен
жасалса
Егер еңбек шарты жұмыс берушiнiң кiнәсiнен жарамсыз деп
танылса, онда жұмыс беруші еңбегiн, жыл сайынғы ақылы еңбек
демалысының пайдаланылмаған күндерi үшiн өтемақыны, өзге де
төлемдер мен жеңiлдiктерді төлеуге міндетті. Еңбек шартының же-
келеген талаптарының жарамсыз деп танылуы еңбек шартының
тұтастай жарамсыздығына әкеп соқпайды.
14
Еңбек заңнамасының негіздері АНЫҚТАМАЛЫҒЫ
Кейбір жағдайларда, өндірістік қажеттілікке байланысты не не-
гізгі қызметкердің уақытша болмауына байланысты
лауазымдар-
ды қоса атқару (қызмет көрсету аймағын ұлғайту) және
уақытша
жоқ қызметкердің міндетін орындау (ЕК-нің 40-1-бабы) қызмет-
кердің жазбаша келісімімен, қосымша ақыға қолданылуы мүмкiн.
Кодексте көзделген жағдайларда жұмыс беруші қызметкерді
басқа
жұмысқа ауыстыруы мүмкін.
Ауыстырудың жалпы ережесі мынадай: қызметкердi басқа жұ-
мысқа ауыстыруға қызметкердiң
келiсiмiмен жол берiледi, ол ең-
бек шартына тиiстi өзгерiстер енгiзумен және бұйрықпен ресiмде-
ледi, оған мынадай жағдай қосылмайды:
қызметкердi сол ұйым-
да басқа жұмыс орнына және осы ұйымның сол жердегi басқа
құрылымдық бөлiмшесiне
ауыстыру, оған басқа механизмде не-
месе агрегатта жұмыс iстеудi тапсыру, егер бұл жұмысты басқа
лауазым, мамандық, кәсiп, бiлiктiлiк бойынша жұмысты орындау-
ға әкеп соқпаса, басқа жұмысқа
ауыстыру болып табылмайды
және бұған қызметкердiң келiсiмiн алу
талап етiлмейдi.
Қызметкерді басқа жұмысқа ауыстыру деп мыналар
саналады:
жұмыс ты
басқа лауа-
зым, маман-
дық, кәсiп,
бiлiктiлiк
бойынша
орындау
жұмыс бе-
рушiнiң оқ-
шауланған
құрылым-
дық бөлiм-
шесiне
ауыс тыру
жұмыс
берушiмен
бiрге басқа
жерге ауыс-
тыру
орындау кезiнде
еңбекақы мөлшері,
жұмыс уақыты режимі
мен тынығу уақыты,
жеңілдіктер мен басқа
жағдайлар өзгеретiн
жұмысты тапсыру
15
Қызметкерді басқа жұмысқа ауыстыру түрлері:
Жұмыс бе-
рушiмен бiрге
басқа жерге
жұмысқа ауыс-
тыру
Бос тұрып қалу
жағдайында
басқа жұмысқа
уақытша ауыс-
тыру
Денсау лық
жағдайы бо-
йынша басқа
жұмысқа ауыс-
тыру
Өндірістік қа-
жеттілік бойынша
басқа жұмысқа
уақытша ауыс-
тыру
Қызметкерді ауыстыру жағдайларының бірі ЕК-нің 42-бабын-
да көзделген
қызметкерді жұмыс берушiмен бiрге басқа жер-
ге ауыстыру болып табылады. Бұл ретте жұмыс берушi жұмыс
берушiнiң басқа жерге көшетiнi туралы қызметкерге кемiнде 1 ай
бұрын жазбаша ескертуге және қызметкер келісім берген жағдайда
жұмыс берушi қызметкердiң және оның отбасы мүшелерінің көшуi-
не; қызметкер мен оның отбасы мүшелерінің мүлкін жеткізуге бай-
ланысты өтемақы төлемдерiн жасауға мiндеттi.
Қызметкер жұмыс берушiмен бiрге басқа жерге ауысудан бас
тартқан болса, бас тарту жазбаша түрде болуы қажет және қызмет-
кермен еңбек шарты тоқтатылады.
Оған қоса, қызметкердің басқа лауазымға ауыстырылуы уақыт-
ша болуы мүмкін. ЕК-нің 43-бабы өндiрiстiк қажеттiлiк жағдайында,
оның iшiнде жоқ қызметкердi басқа жұмысқа уақытша
алмастыру-
ды, жұмыс берушiнiң қызметкердi оның келiсiмiнсiз күнтiзбелiк жыл
iшiнде бiр айға дейiнгi мерзiмге, орындалатын жұмыс бойынша
еңбегiне ақы төлеп, бiрақ бұрынғы жұмысындағы орташа жалақы-
сынан кем емес жалақымен, еңбек шартында келiсiлмеген және
денсаулық жағдайы бойынша қайшы келмейтiн сол ұйымдағы, сол
жердегi басқа жұмысқа ауыстыруға құқығын регламенттейді.
Уақытша ауыстырудың екінші жағдайы –
бос тұрып қалу
жағдайындағы ауыстыру (ЕК-нің 44-бабы). Сонымен, жұмыс бе-
рушiнiң бос тұрып қалу жағдайында қызметкердiң мамандығын,
бiлiктiлiгiн ескере отырып, оның келiсiмiнсiз, күнтiзбелiк жыл iшiнде
бiр айдан аспайтын мерзiмге, оны денсаулық жағдайы бойынша
қайшы келмейтiн басқа жұмысқа ауыстыруға құқығы бар. Мұндай
