Дипломдық жұмыста "Көлік құралдарын жүргізу" курсын өткізу әдістемесін әзірлеумен кәсіби техникалық колледждерге арналған "

29 

 

 

Сабақ параграфтарына арналған ұсыныстар: 

1. Қысқа  және  көрнекілік.  Мәтінді  қысқаша  баяндау  және  көрнекі 

материалдармен(суреттер, кестелер, диаграммалар және т.б.) суреттеу қажет. 

2. Бір параграфтың өлшемі екі экраннан аспауы тиіс. 

3. Қызмет  түрін  ауыстыру  сабақтың  әрбір  параграфына  қатысуы  тиіс.  

Ең жақсы нұсқа – әрбір параграфтағы бір интерактивті элемент. 

4. Негізділігі.  Әрбір  анимациялық  және  /  немесе  интерактивті  құрал 

негізді пайдаланылуы тиіс. 

5. Екпін  қою.  Мысалдар  мен  ескертулер  үшін  қосымша  безендіруді 

пайдалану  ұсынылады  (мысалы,  ескертулерді  ресімдеу  үшін  –  құм  түс, 

мысалдар үшін – жасыл). 

6. Қосымша  материал.  Параграф  өлшемін  зерттеу  үшін  міндетті  емес 

материалды  қосымша  етіп  шығаруға  болады.  Бұл  ретте  жеке  білім  беру 

траекториясын  құру  жүреді  –  студент  өзі  тақырыпқа  батудың  тереңдігін 

таңдайды.

 

 

 

 

3.3 Оқушылардың білімін қашықтықтан бақылау 

 

Білім  беру  жүйесін  дамытудың  қазіргі  кезеңі  жаңа  білім  беру 

технологияларының  пайда  болуымен  және  оны  ақпараттандырудың  жоғары 

қарқынымен  сипатталады.  Соңғы  онжылдықта  бүкіл  әлемде  қашықтықтан 

оқыту  кеңінен  таралған.  "Қашықтықтан  оқыту"  термині  оқыту  мен  білім 

алушы  кеңістікке  бөлінген  қашықтықта  оқытуды  сөзбе-сөз  білдіреді. 

Қашықтықтан  оқыту  негізінде  қазіргі  уақытта  "ашық  білім"  немесе 

"қашықтықтан  білім  беру"деп  аталатын  білім  пайда  болды.  Қазіргі  уақытта 

әлемде  қашықтықтан  оқыту  жүйесін  іске  асырудың  айтарлықтай  тәжірибесі 

жинақталған.  Олар  тек  әдістемемен  ғана  емес,  сонымен  қатар  қашықтықтан 

білім  беруді  ұйымдастырудың  әдістері  мен  тәсілдері  қолданылатын  қандай 

да бір елдің ерекшеліктеріне байланысты. Алайда, жалпы алғанда, болашақта 

қашықтықтан  оқытудан  тек  ақпараттық-коммуникациялық  технологияларды 

дамытуға  ғана  емес,  сонымен  қатар  білім  беру  жүйесін  дамытудың  келесі 

заңды  кезеңі  ретінде  де  болашақ  екенін  мойындайды.  Оқыту  нәтижелерін 

бақылау  немесе  тексеру  оқыту  процесінің  міндетті  компоненті  болып 

табылады.  Ол  оқу  процесінің  барлық  сатыларында  орын  алады,бірақ 

бағдарламаның қандай да бір бөлімін зерделегеннен кейін және оқу сатысын 

аяқтағаннан  кейін  ерекше  маңызға  ие  болады.  Оқу  нәтижелерін  тексерудің 

мәні осы бағдарлама, пән бойынша білім беру стандартына сәйкес болуы тиіс 

оқушылардың  білімін  меңгеру  деңгейін  анықтаудан  тұрады.  Қазіргі  уақытта 

білім беру үдерісінде қашықтықтан оқыту үлесі үнемі өсуде. 

Қашықтықтан оқыту кезінде сақталуы қажет оқушыларды бақылаудың 

негізгі принциптерін белгілейді: 

-  объективтілік  принципі  -  қашықтықтан  оқытудағы  танымдық  іс-

әрекет субъективті фактордың ең аз әсер етуі кезінде бағалануы тиіс; 

30 

 

-  демократиялылық  принципі-қашықтықтан  оқытуда  бақылаудан 

өтетін барлық білім алушылар үшін тең жағдай жасалуы тиіс; 

-  массалық 

және 

қысқа 

уақыт 

принципі-дистанциялық 

технологиялардың  көмегімен  бақылау  сыналушылардың  көп  санының 

білімін  тексеруді  мүмкіндігінше  аз  уақыт  ішінде  жүзеге  асыратындай 

ұйымдастырылуға 

тиіс. 

Жалпы 

жағдайда 

қашықтықтан 

оқытудың 

құрылымдық  жүйесі  оқыту  кезеңдері  тұрғысынан  бір-бірімен  өзара 

байланысты  және  өзара  әрекеттесетін  келесі  элементтерді  ұсынуға  болады: 

ақпарат беру, ақпараттық материалды бекіту, білімді бақылау, оқушылардың 

жетістіктерін  тіркеу,  жүйені  сүйемелдеу.  Жүйенің  интегралдануына 

байланысты  іс  жүзінде  барлық  элементтер  сапасы  бойынша  дәстүрлі 

оқытуды қамтамасыз ететін интеллектуалды элементтерге ие. 

Қашықтықтан  оқыту  түрінде  оқушылардың  оқу  қызметін  бақылау 

мәселесі  оқу  курстарын  жобалау  және  оларды  енгізу  кезінде  басты 

мәселелердің  бірі  болып  табылады.  ҚО  жүзеге  асырылатын  бақылау 

деректерінің дұрыстығын қамтамасыз ету үшін арнайы шаралар қабылдайды: 

[5] 

-  жеке  парольдер  мен  сәйкестендіргіштер  бойынша  оқу  ресурстарына 

қол  жеткізу  жүйесін  ұйымдастыру;  тестілердің  өздерін  рұқсатсыз  қол 

жеткізуден қорғау үшін әртүрлі шифрлар мен кодтауларды пайдалану, қатаң 

парольдер бойынша тестілеу бағдарламаларын іске қосу; Интернетке рұқсаты 

бар  сертификатталған  өңірлік  оқу  орталықтары  базасында  бақылау  іс-

шараларын ұйымдастыру және өткізу; 

-  қосымша перифериялық құрылғыларды, мысалы, бейнекамераларды, 

жеке пин-кодты енгізу құрылғыларын пайдалану; 

-  жауап  уақытын  қатаң  шектеумен,  кең  банктің  жауаптары  мен 

тапсырмаларын кездейсоқ араластыру; 

-  тестілеу  кезінде  статистикалық  қорғау  -  хаттамалардың  деректері, 

әсіресе  жүйелі  және  жаппай  жалғанған  жағдайда,  жалғануды  анықтауға 

мүмкіндік 

беретін 

деректерді 

көп 

өлшемді 

талдаудың 

арнайы 

алгоритмдерінің  көмегімен  бағаланады.  Бір  мағыналы  және  қайталанатын 

бағалар арнайы жасалған тест - материалдарға сүйенетін оқушылардың білім 

сапасын  бақылаудың  объективті  әдістерін  ғана  бере  алады.  Олар  тәжірибені 

игерудің  әрбір  деңгейі  бойынша  әзірленуі  тиіс.

 

Тест-меңгерудің  деңгейі  мен 

сапасын  анықтауға  мүмкіндік  беретін  құрал.  Тестілік  өлшеуіштерді  қолдана 

отырып,  студенттердің  білімін  бақылау  жағдайын  зерттеу  тестілерді 

пайдалану  кезінде  белгілі  бір  мәселелерді  анықтады:  тест  тапсырмалары 

мазмұнының 

сапасы 

мен 

валидтілігінің 

жеткіліксіздігі, 

тестілеу 

нәтижелерінің  сенімсіздігі,  тестілердің  классикалық  теориясы  бойынша 

нәтижелерді  өңдеу  кемшіліктері,  есептеу  техникасын  қолдана  отырып,  тест 

материалдарын  өңдеудің  қазіргі  заманғы  теориясын  пайдаланудың  болмауы.

 

Тест  нәтижелерін  өлшеудің  жоғары  қателігі  өлшеу  нәтижелерінің  жоғары 

сенімділігі  туралы  айтуға  мүмкіндік  бермейді.  Жасанды  интеллект  және 

білім инженериясы әдістерін қолдану тестілеу процесінің субъективтілігі мен 

тік  сызықты  болуына,  білімдерді  машиналық  жүйелермен  бағалау  деңгейін 

31 

 

көтере  отырып,  себеп  болуы  мүмкін.

 

Өйткені,  компьютерлік  оқыту  мен 

бақылаудың дәстүрлі әдістерін  қолдану  (тікелей тестілеу, балдық жүйе және 

т.б.)  айтарлықтай  кемшілік  бар:  бағалаушы  мен  бағаланушының  өзара  іс-

қимыл  процесі  қатаң  формализацияға  жатпайды,  сондықтан  негізгі 

алгоритмдік  функциялар  аталған  пәндік  саланы  толық  көлемде  сипаттай 

алмайды.

 

Яғни,  білім  алушылардың  білімін,  іскерлігін  автоматтандырылған 

бақылауды  жүзеге  асыру,  бірінші  кезекте,  білімдердің  талап  етілетін 

сапасының  жиынтығын  анықтау  мәселесін  шешуді  қамтиды,  онсыз  білімді 

бағалау  критерийлері  мен  оларды  меңгеру  деңгейін  анықтау  тәсілдерін 

анықтауға  болмайды.  Көбінесе  білім  беру  сайттарында  нақты  уақыт 

режимінде жұмыс істейтін тесттерді көруге болады. 

-  Бұл  жағдайда  тестіленуші  қашықтан  сервердің  компьютерлік 

бағдарламасымен  тікелей  диалог  режимінде  тест  сұрақтарына  жауап  береді. 

Тестілер сұрақтар мен жауаптар нұсқаларын қамтиды (олардың біреуі дұрыс, 

ал  басқалары  жалған).  Оқушыға  жауапты  жазудың  қажеті  жоқ,  қажетті  жол 

бойынша  тінтуір  меңзерін  басу  жеткілікті.

 

Білімді  тексеруге  арналған 

тестілердің көпшілігінде бір тапсырмаға 3-5 түрлі жауап беріледі. Кейін тест 

орындау  экрандағы  нәтижесі  -  пікірлер,  бағалау,  ұсыныстар  бойынша  одан 

әрі  жұмыс  және  т.  б.  Тесттер  жалпы  кем  дегенде  жоғары  деңгейіне 

қойылатын талаптар "белсенділік" және "беріктік" білімді меңгеру. Көптеген 

жауаптарды  пассивті  "тану"  немесе  интуитивті  "табу"  арқылы  таңдауға 

болады.  Сауатты  жазылған  тесттер  мұны  ескереді  және  оқушыларды 

"тұзаққа"  салып,  оларға  арнайы  жалған  жауап  береді.  Бірнеше  жылдан  бері 

тестілеуді  өткізу  үшін  халықаралық  текстілену  стандарты  бар.  Бұл  стандарт 

телесестинг кезінде өту балын анықтау  кезінде орындалған тапсырмалардың 

саны  емес,  белгілі  бір  тест  балын  жинаған  сыналушылардың  пайызы 

маңызды болуына бағдарланады. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

32 

 

4 Еңбек қорғау және қауіпсіздік техникасы  бөлімі 

 

4.1 Көлік құралының экологиялық қауіпсіздігі  

 

Көлік  құралының  экологиялық  қауіпсіздігі  деп  оның  қоршаған  ортаға 

теріс  әсер  ету  дәрежесін  төмендету  қасиеті  түсініледі.  Экологиялық 

қауіпсіздік автомобильді пайдаланудың барлық жақтарын қамтиды. Төменде 

автомобильді  пайдалануға  байланысты  экологияның  негізгі  аспектілері 

көрсетілген. 

Жердің пайдалы алаңының жоғалуы. Автомобильдердің қозғалысы мен 

тұрағына 

қажетті 

жер 

халық 

шаруашылығының 

басқа 

салаларын 

пайдаланудан  шығарылады.  Қатты  жабыны  бар  автомобиль  жолдарының 

әлемдік  желісінің  жалпы  ұзындығы  10  млн  км-ден  асады, бұл  30  млн  га-дан 

астам алаңның жоғалуын білдіреді. 

Лос-Анджелесте,  мысалы,  көлік  қозғалысы  мен  тұрақтарына  бөлінген 

алаңдар  қаланың  барлық  аумағының  70%  -  ын  құрайды.  Бұдан  басқа, 

автомобильдерді  өндіру  және  жөндеу  зауыттары,  автомобиль  көлігінің 

жұмыс істеуін қамтамасыз ету қызметтері: ЖҚС, ТҚС, кемпингтер және т. б. 

үлкен алаңдарды алып жатыр. 

Тіпті  "өлімнен"  кейін  автомобильдер  көп  орын  алады.  Әлемнің 

көптеген  қалаларын  қоршаған  ескі  автомобильдердің  үйінділері  үлкен 

алаңдарды алып жатыр,қымбат қала маңындағы жерді басып алады. 

Атмосфераның  ластануы.  Зиянды  қоспалардың,  шашыраңқы  және 

атмосфераның  негізгі  массасы  автомобильдерді  пайдаланудың  нәтижесі 

болып  табылады.  Орташа  қуатты  қозғалтқышты  пайдаланудың  бір  күні 

ішінде  құрамына  көміртегі  тотығы,  көмірсутектер,  азот  тотықтары  және 

басқа да улы заттар кіретін 10 м³ жуық пайдаланылған газдарды атмосфераға 

тастайды. 

Газдану мәселесін шешу жолдары әртүрлі: 

-  қозғалтқыштардың жұмыс процестерін жетілдіру; 

-  пайдаланылған газдардың бейтараптандырғыштарын қолдану; 

-  пайдаланылған  газдардың  төмен  уыттылығын  қамтамасыз  ететін 

отындарды қолдану; 

-  көлік  құралдары  жиналған  жерлерден  уытты  қалдықтарды 

желдендіруге бағытталған сәулет-жоспарлау іс-шараларын жүргізу. 

Табиғи  ресурстарды  пайдалану.  Автомобильдерді  өндіру  мен 

пайдалануға  миллиондаған  тонна  жоғары  сапалы  материалдар  жұмсалады, 

бұл олардың табиғи қорларының сарқылуына әкеледі. Өнеркәсіптік дамыған 

елдерге  тән  жан  басына  шаққанда  энергия  тұтынудың  экспоненциалды  өсуі 

кезінде,  көп  ұзамай  қолданыстағы  энергия  көздері  адамның  қажеттіліктерін 

қанағаттандыра  алмайтын  сәт  пайда  болады.  Электр  энергиясына  кететін 

шығынның  едәуір  үлесі  автомобильдермен  шығындалады,  олардың 

33 

 

двигательдері  0,3-0,35  құрайды.  Демек,  энергетикалық  әлеуеттің  65-70% 

пайдаланылмайды. 

Шу және діріл. Зиянды салдарсыз адам ұзақ уақыт бойы шыдайтын шу 

деңгейі  80-90  дБ  құрайды.  Ірі  қалалар  мен  өнеркәсіп  орталықтарының 

көшелерінде  шу  деңгейі  120-130  дБ  жетеді.  Автомобиль  қозғалысынан 

туындайтын  топырақтың  ауытқуы  ғимараттар  мен  құрылыстарға  жағымсыз 

әсер етеді. 

Адамның  көлік  құралдары  шуының  зиянды  әсерінен  қорғанысының 

ұзақтығы  әр  түрлі  тәсілдерді  қолданады:  автомобиль  конструкциясын 

жетілдіру,  шудан  қорғау  құрылыстары  мен  қала  магистральдарының 

бойындағы жасыл желектер, шудың деңгейі ең аз болатын қозғалыс режимін 

ұйымдастыру. 

Флора  мен  фаунаны  жою.  Жолдардан  тыс  жұмыс  істейтін 

автомобильдер  өсімдік  жамылғысын  бұзып,  топырақтың  жоғарғы  қабатын 

нығыздайды.  Жерге  төгілген  Бензин  мен  майлар  өсімдіктердің  жойылуына 

әкеледі.  Пайдаланылған  газдардағы  қорғасын  тотықтары  ағаштар  мен 

бұталарды  зақымдайды.  Қарқынды  қозғалысы  бар  жолдарға  жақын  өсетін 

жеміс ағаштарының жемістері. тамаққа жеуге болмайды. Бөлу жолақтарында 

өсетін  улы  және  гүлдер.  Автомобиль  дөңгелектерінің  астында  жыл  сайын 

мыңдаған  Жануарлар,  миллиондаған  құстар,  сансыз  көптеген  жәндіктер 

өледі. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

34 

 

ҚОРЫТЫНДЫ 

 

Орындалған  дипломдық  жұмыс  электрондық  білім  беру  ресурстарын 

пайдалана  отырып,  "Көлік  құралдарын  жүргізу"  курсы  бойынша  оқу-

әдістемелік қамтамасыз етуді әзірлеуге арналған. 

Қазіргі 

қоғамның 

дамуы 

оның 

барлық 

салаларын 

кеңінен 

ақпараттандырумен  байланысты.  Бұл  әр  түрлі  мамандық  адамдарынан 

заманауи  ақпараттық  технологияларды  жоғары  деңгейде  меңгеруді  талап 

етеді. 

Соңғы  техникалық  жетістіктер  оқу  үрдісінде  жиі  қолданылған  және 

дербес  компьютер  бұл  мағынада  ерекшелік  емес.  Оқу  үрдісінде  дербес 

компьютерді  қолдану  оны  пайдалану  оқыту  процесінің  тиімділігін 

айтарлықтай  арттыруға,  білімді  есепке  алу  мен  бағалауды  жақсартуға, 

оқытушыға  жеке  міндеттерді  шешуде  жеке  көмек  көрсету  мүмкіндігін 

қамтамасыз етуге мүмкіндік беретінін көрсетті. 

Оқу  үрдісінде  компьютерлік  техниканы  қолдану  ойлау  дағдыларын 

дамытуда  және  күрделі  мәселелерді  шеше  білуде  жаңа  жол  ашады,  оқытуды 

белсендіру  үшін  жаңа  мүмкіндіктер  береді.  ДК  аудиториялық  және  дербес 

сабақтарды  қызықты,  динамикалық  және  сенімді,  ал  зерттелетін  ақпараттың 

үлкен ағыны оңай қолжетімді етуге мүмкіндік береді. 

Жұмысты  орындау  барысында  Moodle  ортасында  қашықтықтан  білім 

беру  технологиялары  мен  электронды  оқытуды  қолдану  арқылы  "Көлік 

құралдарын  жүргізу"  курсы  бойынша  оқушылардың  өзіндік  жұмысын 

әдістемелік қамтамасыз ету әзірленді. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

35 

 

 

 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 

 

1  Педагогика  высшей  школы:  учебно-методическое  пособие.  –  Казань: 

КГУ, 2009. - 192 с. 

2 Нильсон, О.А. Теория и практика самостоятельной работы учащихся / 

О.А. Нильсон. – Таллин, 2015. – 280 с. 

3 Профессиональная педагогика: Учебник для студентов, обучающихся 

по  педагогическим  специальностям  и  направлениям.  -  М.:  Ассоциация 

«Профессиональное образование», 2013. - 512 с. 

4  Жарова,  Л.В.  Учить  самостоятельности:  книга  для  учителя  /  Л.В. 

Жарова. – М. Просвещение, 2013. – 205 с. 

5  Пидкасистый,  П.И.  Педагогика  /  П.И.  Пидкасистый.  М.:  Пед. 

общество России, 2013. - 604 с. 

6

 

Полат  Е.  С.  Теория  и  практика  дистанционного  обучения:  учебное 

пособие для студ. высш. пед. учеб. заведений / Е. С. Полат, М. Ю. Бухаркина, 

М. В. Моисеева. — М.: «Академия», 2014. — 416 с. 

7

 

Шамова,  Т.И.  Активизация  учения  школьников  /  Т.И.  Шамова.  -  М.: 

Педагогика, 2009. - 209 с. 

8

 

Загвязинский,  В.И.  Теория  обучения:  Современная  интерпретация: 

учебное  пособие  для  студ.  высш.  пед.  учеб.  заведений/  В.И.  Загвязинский.  - 

М.: Академия, 2011. - 192 с. 

9

 

Неудахина,  Н.А.  Современные  образовательные  технологии  /  Н.А. 

Неудахина, Т.С. Федорова. - Барнаул: АГТУ им. И.И. Ползунова, 2013. - 244 

с. 

10

 

Дегтярева,  Л.А.  Информационно-коммуникационные  технологии  в 

образовании  и  науке  /  Л.А.  Дегтярева  //  Информационнокоммуникационные 

технологии в образовании и науке. – Оренбург: ОГУ, 2013. – С. 157-175. 

11

 

Герасимова, Д.В. Роль информационных технологий в образовании / 

Д.В.  Герасимова  //  Информационно-коммуникационные  технологии  в 

образовании и науке. – Оренбург: ОГУ, 2013. – С. 15541560. 

12

 

Батракова, С.Н. Проблемы учебного процесса / С.Н. Батракова, Т.Б. 

Соломатина // Высшее образование в России. – 2012. - №4. - С. 7074. 

13  Автомобили  /  А.В.  Боrатырев,  Ю.К.  Есеновский-Лашков,  М.Л. 

Насоновский, В.А. Чернышев; Под ред. А.В. Боrатырева. - М.: КолосС, 2014. 

-  496 с.: ил. 

 

 

 

 

 

 

 

 

36 

 

37 

 

38 

 

39