Дәстүрлі аймақтық ғылыми-әдістемелік конференция материалдары

96 
 
-  қысқа  мерзімділігі,  яғни  оқушылар  бір  оқу  жылында  бірнеше  элективті  курстарды 
таңдауға  мүмкіндігі  болады.  Әр  тоқсанға  арналған  элективті  курстар  болса  өте  ыңғайлы 
болады; 
-  мазмұнының    өзіндігі,  химия  пәнінің  ерекшелігін  және  химияға  тән  танымдық 
әрекетерді (эксперимент, модельдеу, т.б. ) көрсету. Мектеп  курсының мазмұнын қайталауға 
болмайды немесе жоғарғы оқу  орындарында өтілетін бірінші курс бағдарламасын қарастыру 
қажетсіз; 
- білім стандарттарынан  өзгешелігі; 
- курсты ұйымдастыруда әрекеттік тәсілді қолдану; 
- курсты оқытуда белсенді оқу әдістерін, жаңа ақпараттық  технологияларды қолдану 
шеберлігін кеңейту. 
Бейіндік  оқыту  сыныптарында  (10-11-сыныптар)  қосымша  мынандай    талаптарды 
ескерген жөн: 
- оқушылардың химия ғылымына қызығушылығын арттыру; 
- бейіндік деңгейде химияны меңгеруге дайындау; 
- оқыту барысында химиядан практикалық біліктілігін қалыптастыру  және дамыту. 
Қолданбалы элективті курстар. 
Олардың  мақсаты  –  химия  пәнінің  теориялық  негіздерін  қолданбалы    сипатта 
пайдалануын    мектеп  оқушыларына  кеңірек  және  ашық  көрсетіп,  сол    арқылы  олардың 
білімдерін қалыптастыру.  
Мысалы : "Қазақстанның химия  өнеркәсібінің дамуы", "Химия және қоғам", "Ғарыш 
химиясы",  "Химия    және  медицина",  "Химия  және  тағам"  т.б.  оқушылардың 
қызығушылығын  тудырады. 
Мысал ретінде: Сан есептерін шығару әдістемесі. 
Сан есептерін оқыту, тәрбиелік маңызы: 
1.  Сан  есептері  арқылы  жаңа  білім  алынады,  білім  нығайтылып,    жетілдіріліп 
қолданылады. 
2.  Тәрбиелік  маңызы:  Заттар  мен  құбылыстардың  арасындағы  сандық    қатынастар 
жүзеге асады. 
 Оқушынының 
диалектикалық  және  материалистік    көзқарасын  дамыту. 
Еңбексүйгіштікті мақсатқа жетуде табандылықты, өзінің  жауапкершілігін арттырады. 
Дамытушылық мақсаты:  терең сан есептерінің үлесі өте кең. 
1) Есеп шығару барысын түсіну, талқылау, ой елегінен өткізіп  тұжырым жасау. 
2) Салыстыру, талдау, жинақтау. 
Жалпыдан  жекеге,  жекеден  жалпыға  ауысып  ойлау  арқылы  оқушының  ақыл-ойы 
дамиды. Интелектуалдық ақыл - ойы қалыптасады. Бұл жөнінде ғалым И.С.Якиманская жеке 
тұлғаға бағдарланған оқытудың негізгі ережелерін төмендегідей тұжырымдайды: 
 - Басты мақсаты-оқушы тұлғасының жеке қабілеттері мен қасиеттерін дамыту; 
- Білім беру жүйесі басынан-ақ оқушыдан бастап оқыту және тәрбиелеу мақсаттарына, 
мазмұны мен технологияларына қарай бағыттала құрылуы тиіс. 
- Оқушы дамуын диагностикалау мен ынталандыруды мұғалім олардың қызметін ұзақ 
уақыт  бойына  байқау  әдістері  негізінде  іске  асыруы  тиіс.И.С.Якиманскаяның 
пайымдауынша,  жеке  тұлғаға  бағдарланған  оқытуда  даралау  тәсілі  барлық  білім  беру 
процесінің  негізгі  қағидасы  болып  табылады,  оның  мақсаты-әрбір  баланың  мүмкіндіктерін 
танып, дамыту. "Жеке тұлғалық тәсіл жағдайында балалардың өзіндік жеке ерекшеліктерінің 
болуы  қойылған  мақсатқа  жетудің-яғни,  қайталанбас  жеке  тұлға  ретінде  әрбір  оқушының 
дамуын қамтамасыз етудің қажетті шарты”. 
Е.В.Бондоревская  жеке  тұлғаға  бағдарланған  оқытудың  мазмұнында  жеке  жеке 
тұлғаны дамытуға және қалыптастыруға қажетті мынадай 4 компонент міндетті түрде болуы 
қажет деп атап көрсеткен. Олар: аксеологиялық, когнитивті, шығармашылық-әрекеттік және 
жеке тұлғалық.  Осы жеке тұлғаға бағдарланған оқытудың мазмұнының төрт компоненті  де 
негізінен  сөйлесу,  шығармашылық  іс-әрекет  арқылы  әрбір  баланың  жекелеген  дамытуға 

97 
 
жағдай  жасауға,  өз  бетінше  шешім  қабылдауға  және  шығармашылығына,  оқу  әдістері  мен 
мазмұнын таңдауға толық мүмкіндік береді деп ойлаймыз. 
Г.К.Селевко  мұндай  технологияның  ең  негізгі  құндылығы-оқушы  жеке  тұлғасы,  ал 
негізгі  мақсаты  табиғи  қабілеттеріне  сәйкес  тұлғаны  дамыту  және  қалыптастыру  деп  атап 
көрсетеді. 
Біздің  ойымызша,  жеке  тұлғаға  бағдарланған  оқыту  материалды  шығармашылықпен 
меңгеру аясын кеңейтеді және жеке тұлғаға бағдарланған оқыту мұғалімнен төмендегідей іс-
әрекетті талап етеді: 
 1)  өз  оқушыларының  темпераменті,  мінезі-құлқы,  көзқарасы,  талғамы  мен  әдеп-
дағдыларының  
жеке ерекшеліктерін үнемі зерделеп, жақсы білуі;  
2) жеке тұлғаның ойлау ерекшелігі, қызығушылығы, мүддесі, ұстанымы, бағытталуы, 
өмірге,  еңбекке  көзқарасы,  құндылық  бағыттары,  өмірлік    жоспары  және  т.б.  сияқты  аса 
маңызды тұлғалық  
қасиеттерінің нақты қалыптасу деңгейін қадағалап, білуі;  
3) әрбір оқушыны өз шамасына сай және біртіндеп күрделене беретін әрі жеке тұлға 
дамуын  қамтамасыз ететін тәрбиелік әрекетке үнемі тартып отыруы; 
4) мақсатқа жетуге кедергі келтіретін себептерді уақытылы айқындап, жойып отыруы, 
ал  егер  мұны  уақтылы  істей  алмаса,  жаңа  жағдайларға  сай  тәрбие  тактикасын  жедел  түрде 
өзгертуі; 
5) жеке тұлғаның өз белсенділігіне неғұрлым көбірек сүйенуі;   
6) тәрбие ісін жеке тұлғаның өзін-өзі  тәрбиелеуімен ұштастырып, өзін-өзі тәрбиелеу 
мақсаттарын,  әдістерін, формаларын таңдауға көмек  беруі;  
7)  оқушылардың  дербес  әрекетін,  бастамашылдығын,  әрекетшілдігін  дамытып, 
басқаруы емес, табысқа жетелейтін қызметті ұйымдастырып, бағыттауы тиіс.  
В.В.Сериков ұсынған жеке тұлғаға бағдарланған білім беру тұжырымдамасының мәні 
төмендегідей: 
1.  Жеке  тұлға  дегеніміз-адамның  арнайы  білім  алу  және  даму  аясын  білдіретін 
педагогикалық  категория. 
2.  Адам "жеке  тұлға  болу”  тәжірибесін,  яғни  жеке  тұлға  функцияларын  атқара  білу 
тәжірибесі  меңгеруі  тиіс.  В.В.Сериков  жеке  тұлғаға  бағдарланған  білім  беруге  тән 
заңдылықтарды атап көрсетеді: 
1. Жобалау элементі- «тұлға өміріндегі оқиға», ол кейіннен біртұтас өмірлік нәтижеге 
айналады. Ал білім тек оның бір бөлігі ғана болып табылады. 
2. Оқыту мұғалім мен оқушының бірлескен қызметі болады: мұнда сұхбаттасу білім 
беру субьектілерінің өмір сүру тәсілі ретінде танылады. 
3.  Процесс тұлғалық тәжірибенің бастауы болып шығады. 
4.  Оқыту адамның табиғи өмір сүру жағдайына жақын бола түседі. 
5.   Мұғалім  мен  оқушының  өзара  бірлескен  әрекеті  тұлға  аралық,  субьект  аралық 
қарым-қатынас  сипатын  алады.  Ендеше,  жеке  тұлғаға  бағдарланған  оқыту  дегеніміз-тек 
оқушыларды бір-бірінен айрықшалайтын жеке ерекшеліктерін есепке алу ғана емес, бұл-ең 
алдымен,  оқушыға  жеке  тұлға  ретінде,  бірлескен  қызметтің  саналы  әрі  жауапкершіл 
субьектісі ретінде қарау. 
Г.К.Селевко  бұл  технологиялардың  негізінде  өзін-өзі  өзектілендіруге  ұмтылатын 
«толық қанды тұлға» болуы тиіс дегенді баса атап көрсетеді. Мұндай тұлға әртүрлі өмірлік 
жағдайларда жауапты әрі саналы шешім қабылдай алатын болады. Жеке тұлғаға бағытталған 
технологиялардың  мақсаты,  ғалымның  пікірінше,  жеке  тұлғаның  өзінің табиғи 
қабілеттеріне сай  қалыптастырып,  дамыту  болып  табылады.  Технолог  ғалымдардың 
пайымдауынша,  жеке  тұлғаға  бағдарланған  технологиялар  әрбір  баланың  жеке 
ерекшеліктеріне  сай  оқыту  және  тәрбиелеу  әдістері  мен  тәсілдерін  іздеуде.  Мұндай 
технологиялар 
психодиагностика 
әдістерін 
пайдаланады, 
оқушылар 
қызметін 
ұйымдастыруға  деген  көзқарасты  өзгертеді,  оқудың  түрлі  құралдарын  қолданады.  Демек,