Алматы Облыстыќ Білім Басќармасы Алматы Облыстыќ Мўєалімдердіѕ Білімін Дамыту Институты

2. Жеке бастың дамуына ішкі еркіндікті алу, өз өмірбаян туралы ойлау арқылы келетін өзіндік әдептің ережелерін өңдеу, өзінің құнды түсініктерін сезім арқылы санады түрде қабылдау және олардың филасофия ман ортақ әдептің сұрақтарымен арақатынасын белгілеу арқылы мүмкіндік туғызуға болады.

3. Мұғалім өз мамандығына кәсіби сай адам болу керек. Ол өзінің білімділігінен кез келген мекемеде сарапшы және кеңесші болуға, дамыту, жаңарту, сондай-ақ оқу үрдісіне баға беруге құқылы.

4. Мұғалім оқу үрдісінде балалар мен жасөспірімдердің жас ерекшелігіне сәйкес, олардың дене, рухани және психологиялық қасиеттерін есте ұстауы қажет.Сонымен қатар олар жас жеткіншектерді қазіргі өмірдің талабына сай ғылым мен мәдениетті меңгеруге, онымен бірге саналы түрде өзінің болашағын құруға бағыт –бағдар беруге міндетті. Сондықтан қазіргі және болашақтың мұғалімдері өз пәнімен қатар , жаңа , қоғамдық , экономикалық , экологиялық , сондай –ақ мәдениет пен техникалық өзгерістерді қабылдай отырып , оларға талдау жасайды және олардың балалар мен жасөспірімдерге әсерін бағалаи білуі керек. Білім беру мен мұғалімдердің білімінің жетілдіруі, жаңа пед. технологияларды оқып үренуге дайындауға, оны мектеп педагогикасы мен дидактикасында қолдануға бағытталуға міндетті.

5. Білім беру мен мұғалімдердің кәсібін дамыту үрдісі ,бала мен жас өспірімдердің өмір сүру жағдайына сәйкес болуы керек.

6. Балалар мен жасөспірімдердің өмір сүруіне және олардың құндылықтарын сезіндіруге мұғалім бағыт –бағдар беруі керек.

-2-
Қазіргі мұғалім нені оқып білуі керек.

1. 
   Білім берудің түрі мен мазмұнын таңдау және мұғалім кәсібін дамыту, өз мамандығының аймағына жаңа міндеттерді де енгізуге бағыт алу мақсатында жүргізілуі керек.
   
2. 
   Қазіргі және болашақ мұғалімдердің әртүрлі педагогикалық бағыттармен танысу және аларды сын көзбен бағалауы мүмкіндігі болуы керек.
   
3. 
   Мұғалімнің интернационалдық және жоғары мәдениеттілігі санаңы, соған сай білімінің дамуы, оның білімінің құрам бөлімі болып табылады. Мұғалімнің шет елдерде болуы, сабақта әр тілді беруі, білімнің негізгі бөлімі болуы керек.
   
4. 
   Осы уақытқа дейінгі пәндік ғылымдардың көпшілігі ескірген . Мұғалімнің диагностикалық , дидактикалық және әлеуметтік хабардарлығы жақсартуы керек. Сондықтан , оқу бағдарламаларында мұғалімдер үшін кәсіби ғылымдардың ( тәрбие туралы ғылымдар , педагогикалық психология, антропология , дидактика және мұғалімдер) жұмысының әртүрлі аймақтарындағы іс-тәжірибелеріндегі ғылыми
   

жұмыс жасауға ұмтылу керек: педагогикалық ғалымдар -1,3, пәнге байланысты

5. 
   ғылымдар 1/3, тәжірибе -1/3.Мұғалімдердің базалық білімі мен кәсібі дамыту салаларында , теориялық және тәжірибелік болімдер көбнесе бір-бірімен тығыз байланыста болу керек.
   
6. 
   Барлық мұғалімдер әлеуметтік жағдайы төмен сондай-ақ оқуында қиындықтары бар балалармен жұмыс жасау негіздері менгеру керек.
   
7. 
   Мұғалімдерге білім беруде және олардың кәсібін дамыту да, ата-аналармен және ата-анасы жоқ болалардың қамқоршылар мен жұмыс жүргізуді басшылыққа алу керек.
   
8. 
   Мұғалімнің ұжыммен жұмыс жасай білуі, сондай-ақ мектептегі өзін-өзі басқару мен менеджмент туралы білімі болу міндетті болып табылады.
   
9. 
   Өзінің педагогикалық қызметін өз бетінше бағалау, базалық білім және кәсіпті дамыту саласына сай болу керек.
   
10. 
    Мұғалімдердің медициналық дайындығы , олардың білу мен кәсібінің дамуына сай тереңдетілу керек.
    

-3-

Қалай өзіңе сенімді болуыңа болады(Э.смиттің 9 ережесі )

1. 
   Өзіңе және өз өміріңе сенімді адам, өзінің жеке ,құндылықтары мен мінез ерекшеліктеріне ерк3н басшылы0 жасай алады.
   

сезімін,мінез-құлқын өздігінше бағалауға толық құқы бар.

2. 
   Әр адам өз әрекеті үшіни біреудің алдында ақталмауға және кешірім сұрамауға құқы бар.
   

3. 
   Әр адам басқа біреудің мәселесі жауап беруді өзі шешуіне мүмкіндік бар.
   

4. 
   Әрбір адам өзінің шешімін өзгертуге толық құқы бар , өйткені ол өзімен -өзі болғысы келуі мүмкін. Адам өзінің дүние танымын , өз көзғарасын әртүрлі жағдайларға байланысты өзгертуге құқылы.
   

5. 
   Әр адам қателесуге құқы бар.
   

6. 
   Әр адамның білмеуге құқы бар.
   

7. 
   Әр адам біреудің қамқорлығын тәуелсіз болуға құқылы.
   

8. 
   Әр адам өз еркімен қисынсыз шешімдер қабылдауы мүмкін.
   

9. 
   Әр адамның тұспалды түсінбеуге құқысы бар.
   

-4-

1. 
   Үміт (торығуға) түспеңіз. Адамның ішкі жағдайы өзгергіш келеді, депрессия ерте ме , кеш пе өтеді де, қуанышты да ,сергек көңіл күй келеді.
   
2. 
   Құтқарушы құралыңыз сияқты ішімдікке немесе темекіге ұмтылсаңыз. Өмірде одан да басқа коптеген денсаулыққа зияны жоқ, депрессиядан шығаратын тәсілдер бар, олар:жақсы әуен ,достарыңызбен әңгіме, спорт , серуен ,көңіл көтеру.
   
3. 
   Сіздің көңіл күйіңіздің нашар болуының себебі: неде екенін түсінуге тырысыңыз.Мүмкін , бұл белгілі адамдармен болған жанжалға, жеке басыңыздың шешілмеген мәселелеріне ,шаршауыңызға немесе көп уақытқа соғылған стреске байланысты болар.Мұндай жағдайда, сізге өте ауыр әсері бар негізгі себептерді болдырмаңыз,оларды ең болмаса азайтуға немесе сол мәселеге өзіңіздің қатынасыңызды төмендетуге (өзгертуге) міндетті түрде тырысыңыз («Ал, маған бұл керек те емес ,» «не болса , сол болсын » «бұл туралы мен ертең ойланамын»).
   
4. 
   Көбнесе депрессияға себепкер жыл мезгілі. Мысалы, көптеген адамдар үшін, көктем айы –психологиялық қатынастың ең қиын кезеңі. Бұл мезгілде шаршауға , өзімізге «көптеген » жүктеуге болады.Өзіңіздің денсаулығыңызды күтудің үлкен мәні бар :витаминдерді көптеп қабылдаңыз, таза ауа ,бірқалыпты және уақтылы ұйқы болған жөн.
   
5. 
   Өзіңізді ойландыратын мәселелерге қайталап соқпауға тырысыңыз, өмірдің үйреншікті ырғағынан түспеңіз,бірақ шаршамаңыз.
   
6. 
   Көңіл-күйіңіздің қолайсыз сәтерінде , сіздің өміріңізде болған қуанышты және жағымды сәттерді, сол бір бақытты сәттердің кішкене бөліктеріне дейін еске түсіру, сол қолайлы жағдайларды қайтадан бастан кешіргендей сезіну пайдалы.
   
7. 
   Өзіңіздің таныстарыңыз бен достарыңыздың арасындағы кезең бейтарап та сөйлессеңіз ,өз мәселелеріңіз туралы ойламауға тырысыңыз.
   
8. 
   Ең бастысы депрессия кезеңінде маңызды шешімдерді қолданыңыз.
   

Төмендегі нұсқауларда кестелер мен үлгілер арқылы,мектептегі жас мұғалімдерді адаптациялау үшін қажеттті түсініктер (материалдар) берілген.

-5-

Күнтізбелік жоспар.
Күнтізбе курс бөлімдеріне сәйкес оқушылардың білімі мен икемділігіне қарай ,оқу уақытын тақырып бойынша бөлу үлгі-жоспар ретінде берілген. Тақырып ішіндегі кейбір мәселелеріді оқып үйрену тәртібін өзгертуге мұғалімнің әдісі бар.
Күнтізбелік жоспар.

Жарты немесе бір жылға күнтізбелік жоспар жасалғанына кейін ,кезекті оқу тақырыбы бойынша сабақтың жүйесін қалдағалап құру керектігі туралы сұрақ шешіледі.

-6-
Тақырыптық жоспардың құрылымы.

Күнтізбелік жоспарын басшылыққа ала отырып , күнделікті сабақ жоспарын төменгі үлгі бойынша жазуға болады.

-7-
Сабақ жоспарының үлгісі.

1. 
   Сабақтың тақырыбы.
   
2. 
   Сабақтың түрлері.
   
3. 
   Сабақтың мақсаты. а) білімділік
   

б)тәрбиелік

4.Сабаққа керекті құрал-жабдықтар.

5.Оқытудың әдістері.

6. Сабақтың құрылымы .

6.1. Сабақтың мақсатын қою.

6.2. Оқушылардың біліктілігін тексеру.

6.3. Жаңа тақырыппен таныстыру және оны бекіту.

6.4. Өтілген сабақта қорытындылау жұмысын жүргізу.

6.5. Үйге тапсырма.

7. Сабақтың барысы.

Сабақтың мақсатын қалай анықтауға болады?
Білімділік мақсаты.

• 
  білімнің негізгі элементтері, яғни түсінік, анықтама, ереже, қасиеттер, формулалар, теорема және олардың дәлелдеулері туралы неғұлым тереңдетілген, кеңейтілген білім негіздерін меңгертуді қамтамасыз ету.
  
• 
  арнайы біліктілікті қалыптастыру.
  
• 
  Ортақтасып оқудың дағдысы мен біліктілігін қалыптастыру яғни, оқу жұмысын жоспарлау , оқулықпен жұмыс жүргізу , анықтамалық әдебиеттермен , кестелермен жұмыс жасату , өз жұмыстарын өздігінше бағалату.
  
• 
  меңгерілген білім , білік, дағдысының дәрежесіне бақылау жасау.
  

• 
  пәннің дүниетанымдық түсінігін қалыптастыру
  
• 
  дүниені танып білудегі, пәндегі даму кезеңдер туралы түсінігін қалыптастыру.
  
• 
  оқу мен еңбекке деген саналы қатынасты тәрбиелеу, қоғам өміріндегі ғылыми білім мен еңбектің рөлін түсіндіру.
  
• 
  эстетикалық тәрбие беру.
  

• 
  түсініктің нақты белгілерін анықтай білу дағдысын қалыптастыру.
  
• 
  Индуктивті және дедуктивті талдауларды жүргізу дағдысын қалыптастыру.
  
• 
  Пәнге деген қызығушылықты қалыптастру.
  

айының ___________күні _____________ пәнінен жүргізілген сабақтың ТАЛДАУЫ және бағалауы.

«өте жақсы » -31-36б

«жақсы» -27-31б

«қанағаттанарлық» - 23-27б

2.Егер ұпай саны 36(жолдар ескерілмеген ),онда өте жақсы 85-100% «жақсы » 75-85% «қанағат.» 65-75%

-9-

Сабақ мақсаты :____________________________________________________

Қатысу мақсаты :___________________________________________________
Сабақтың құрылымы.

Құрал –жабдықтар:________________________________________

Оны қолданудың мақсатқа сәйкестігі және дұрыстығын бағалау:

Сабақтың барысы.
1. Оқушылардың білімін бағалаудың және тексерудің әдістері мен түрлері:

2. Жаңа тақырыпты меңгеру:

1. Сабақтың мақсаты мен тақырыбын хабарлау.

2. Негізгі мәселелердің қойылымы.

3. 
   Жаңа тақырыпты берудегі ғылыми және саяси ойлаудың дұрыстығы:
   

б) кемшіліктер жіберілген

в) шындыққа негізделген қателер жіберілген

г) қосымша түсініктемелерді қосудың мақсаттылығы

д)меңгерілетін тақырыптың өмірмен байланысы

е)пәнаралық байланыс

ж)сабақ мүмкіндіктерін тәрбиелік мақсатқақолдану

4. Тақырыпты түсіндірудегі мұғалімнің әдістемелік тәсілдері.

3. 
   Оқушылардың өзіндік (ізденпаздық) жұмыстарының түрлері.
   

-10-
1. Топпен жұмыс Өзіндік жұмыс Тәрбие (эксперимент)

Оқушыларды ойлау

Қабілетін дамытуға көмектеседі

Сөздік жұмыс_________________________________________________________________

Оқушылардың белсенділігі______________________________________________________

1.Оқушылардың өзіндік жұмыстарының түрлері мен үлгісі.

__________________________________________________________________________

Фронтальды Дифференциалды жеке дара тапсырмалар

____________________________________________________________

Ауызша

4. 
   Тексерудің тәсілдері :_____________________________________________________
   

Үй тапсырма : колемі _______________________________________________________

Нұсқау:__________________________________________________________________

1. 
   Оқушылардың қызметін (іс-әрекетін)бағалау________________________________
   

1.Сабақтың мазмұнының бағдарламаға сай болу______________________________

2. Сабақтың дидактикалық мақсатына оқытудың әдістері мен сабақ құрылымының сай болуы______________________________________________________________

3. Оқытудың дамыту үрдісі қамтамасыз өтілді ме_____________________________

4. Сабақтың мүмкіндіктері тәрбиелеу мақсатында қолданылды ма_______________

5. Оқушылардың сабақты меңгеру сапасы ___________________________________

6. Сабақтың ұйымдастыру жағы____________________________________________

-11-

сандық және сапалық талдауын жүргізу керек. Бұл мұғалімге әр-бір оқушы білімінің шын мәніндегі суреттемесін алуға мүмкіндік береді.

-12-

1.Мектеп,сынып,жүргізу түрі.

-13-
САБАҚТЫ ТАЛДАУДЫҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ БІРЫҢҒАЙ

а) оқыту мақсаты

ә) тәрбиелеу мақсаты

б) оқущылардың біліктілігін,танымдық процестерді және т.б.дамыту мақсаты.

2. 
   1. Оқу материалының психологиялық сапасы ( суреттемесі,түсіндірмесі және олардың көрнектілік нақтылық ,абстрактілік,талдау қортындылау дәрежесі)
   

2. 
   2.Оқушыларға берілген материалдың қабылдануы танымдық іс-әрекеттің қай жағына белсендітүрде көңіл бөледі(бейне немесе сөздік –логикалық есі, абстрактілік ойы,елесі)?Қандай эмоциялар тууы ықтимал?
   

2. 
   3.Берілген оқу материалы оқушылардың танымдық іс-әрекетінің жас ерекшелігіне,өмірдегі тәжірибесіне және білім деңгейіне сәйкес келуі.
   

2. 
   4.Мұғалім меңгерілген білім мен біліктіліктің негізгі мазмұнындағы ең бастыларын,түйінін қалай бөледі?
   

жеңілденген.

2 6 .Берілген материалдың тәрбиелік мәні (моральдық,эстетикалық ,діни т.б.)

3. Оқу материалының тәрбиелік мүмкіндіктерін мұғалім қаншалықты орнықты

анықтайды.

4.Сабаққа оқушылардың танымдық іс-әрекетінің басқарудың әдістері мен құралдары.

4. 1.Зейінді ұйымдастыру:

а) Сабақтың барлық кезеңдерінде есте сақтауды ұйымдастырудың жолдары (сабақта

оқушылардың еріксіз көңіл бөлуіне,назар аударуына үндеу жасауы,іс-әрекеттің

қажеттілігін көрсете білу ,нақты мақсаты қоя білу).

ә) Сабақ барысында зейіннің түрлері және оларды оқушылар бойынан көрінуі.

б) Оқушылардың назарын бір іс-әрекеттен екіншісіне аударуды ұмымдастырудың

тәсілдері.

в) Мұғалім ұсынған іс-әрекеттің қандай қиын түрі балса да, оқушылардың назарын

аударуға талап қоя білуі, әрі бұл жағдайдан қалай шықты?

4. 2. Қабылдауды ұйымдастыру және оның ерекшелігі:

а) Оқушылардың қабылдау объектісі не болып табылады (мұғалімнің сөйлесу ,

кітаптағы текст ,әртүрлі көрнекті құралдар)?

ә) Көрнекті құралдардың қолданылуы, олардың сабақтағы қызметі.

б) Материалды қабылдау тиянақтылығы.

4. 3.Ес және оның дамуы:

а) Сабақтың әр кезеңінде оқушылардың есте сақтауына мұғалімнің арнайы үндей

жасай білуі.

ә) Сабақта естің қай түру жиі байқалды?

б) Сабақта мұғалім есте сақтаудың ең тамаша қандай тәсілін қолданды.

4. 4.Оқушылардың ойлау іс-әрекетінің белсенділігін арттыру:

а) Мұғалім оқушыларға ғылыми түсінікті қалай қалыптастырды?Осыған орай көрнекті

құралдарды қалай қолданды?

ә)Түсініктер бір-бірімен қалай байланыстырды,әрі қандай пікір қалыптастырды?

б) Түсініктер мен пікірлерді оқушылардың меңгеруіне мұғалім қандай жолдарды (

индуктивті немесе дедуктивті) таңдады?

-14-

ме?

жіберілген қателер.

ғ) Оқушылардың озіндік шығармашылық ойының белсенділігі.

д) Ұжымдық таным іс-әрекетін ұйымдастыру.

4. 5.Сабақта репродуктивті және шығармашылық елестің белсенділігі.

4. 6. Мұғалім оқушылардың жеке ерекшеліктерін қалай ескерді.

5. Мұғалімнің кері байланысты ұйымдастыру:

5. 1. Мұгалім сабақтың қай кезеңінде(сұрақ-жауап, жаңа материалмен таныстыру,пысықтау барысында),қандай мақсатпен оқушыларға сүйенді(сұрақ қойды)?

5. 2. Сабақта оқушылардың меңгерген білім денгейін анықтауы.

5. 3. Кері байланыс тек бақылаумен ғана шектелмей ,үйрету ерекшелігі болды ма?

5. 4. Сабақта оқушылар қойылған бағаларды қалай бағалады,әрі оларға қалай түсінік берілді.

5. 5. Оқушылардың берген жауаптарының ерекшеліктері мұғалімнің әрекетінеде ,сөзінде ескертілді ме ?

6. Мұғалімнің тәрбиелік ықпалы:

6. 1. Оның сыртқы келбеті , сөйлеу, әрі оқушылармен қарым –қатынас үлгісі.Сабақтағы эмоциялық жағдайы.

6. 2. Оқушылардың құнды ерікті ар-ождандық қасиеттерін қалыптастыруға мұғалімнің талап қоя білуі және оқушылардың осы талапқа көзқарасы, әсері.

6. 3. Сабақта қолданған тәсілдер мен әдістердің тәрбиелік маңызы.