Дәріс коспектісі «Климаттың өзгеруі және жасыл энергетика»

жүктеу 2,94 Mb.

бет	4/17
Дата	08.09.2023
өлшемі	2,94 Mb.
	#43300

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 17

конспект лекция каз

ЮНЕП-тің "Жасыл экономика" жөніндегі 2009 жылғы бастамасы

Нарық секторлары

Ауылшаруашылығы
Бастапқы болжамдарға, көмірқышқыл газының (СО₂) атмосферасындағы екі еселенуге экономикалық әсердің зерттеулеріне байланысты, индустрияға дейінгі деңгеймен салыстырғанда, бұл сәл теріс әсерден қалыпты оң жиынтық әсерге дейін болар еді. Бұл жиынтық тиімділік басым бөлігі бойынша дамыған елдерде болжанатын елеулі өңірлік айырмашылықтарды және өңірлік және жаһандық сауда жүйесімен нашар байланысты халық үшін күрт теріс салдарды жасырады.
Аймақтар

Африка: Африкада жағалау аймақтары экономикалық маңызды болып табылады. Климаттың өзгеруі теңіз деңгейінің артуына, жағалау эрозиясына және су басуға әкеледі. Дезанкер және басқа авторлар бұл өзгерістер Африка елдерінің қауымына айтарлықтай әсер етеді деп болжады.

Жағалау аумағы: Николс пен басқада авторлар жағалаудағы және төменгі аудандардағы климаттың өзгеруінің әлеуметтік-экономикалық салдары өте қолайсыз болады деген қорытындыға келді. Кейбір артықшылықтары, дегенмен, мысалы, теңіз мұзының қысқаруына байланысты жаңа мұхит жолдарын ашуы мүмкіндігін атап өтті.
Полярлық аймақтар: Анисимов және басқада авторлар полярлық аймақтардағы климаттың өзгеру әсерін қарастырды. Олар климаттың өзгеруінің инфрақұрылымға әсері барын, экономикалық шығындарды арттырады деген қорытындыға келді. Солтүстік Арктика мұхиты арқылы сауда және кеме қатынасы үшін жаңа мүмкіндіктер, Мұнай және газ өнеркәсібі үшін пайдалану шығыстарының төмендеуі, жылыту шығындарының төмендеуі экономикалық пайда әкелуі мүмкін.
Шағын аралдар: Мимура және басқада авторлар шағын аралдарда климаттың өзгеруі туризмге теріс әсер ететінді деген қорытындыға келді. Көптеген осындай аралдарда туризм ЖІӨ-ге және жұмыспен қамтуға елеулі үлес қосады.

ЮНЕП-тің "Жасыл экономика" жөніндегі 2009 жылғы бастамасы
Министрлер деңгейіндегі Басқарушылар кеңесінің Қоршаған орта жөніндегі жаһандық форумның жиырма бесінші сессиясы барысында өткен "Жасыл экономика" жөніндегі консультациялардың қорытындылары бойынша, ЮНЕП "Жасыл экономика" саласындағы өзінің зерттеу шараларын айтарлықтай нығайтты, "Жасыл экономика" стратегияларын тиімді жүзеге асыру үшін әріптестік байланыстарды жолға қоюға ат- салысты және өз экономикаларының экологиялық тұсын арттыруға қызығушылық тудырып отырған елдерге консультациялық қызметтер көрсетуді ұсына бастады. Соның салдарынан ЮНЕП " Жасыл экономика "бойынша өз бастамасын жүзеге асыра отырып," Жасыл экономика "қозғалысының жаһандық көшбасшылығында орын алды. ЮНЕП-тің 2009 жылғы жыл сайынғы баяндамасында "Жасыл экономика" тұжырымдамасы жайлы мол ақпарат айтылды. Ол ЮНЕП жұмысына негіз болды. "Жасыл экономиканы" дамытуға байланысты 2009 жылғы басқа да елеулі халықаралық оқиғалардың тізбесі осы құжатқа қосымшада келтірілген.
"Тұрақты даму" термині алғаш рет Стокгольмдегі Қоршаған орта бойынша бірінші дүниежүзілік конференцияда 1972 жылы қолданылған. 1992 ж. Рио-де-Жанейродағы БҰҰ-ның Қоршаған орта және даму жөніндегі конференциясында бұл термин "бүкіл адамзаттың өмір сүруінің жаңа тұжырымдамасының атауы ретінде қолданылды. Тұрақты даму тұжырымдамасы қазіргі заманғы өркениет үшін басты экологиялық қатерді еңсеру тәсілі ретінде тұжырымдалған, теориялық негізделген қауіп түрінде болған.
Қазіргі анықтамалар бір-бірінен мынадай белгілі бір проблемаларға екпін береді: биоәртүрлілікті сақтау, қоршаған табиғи ортаның қабілетін көтеретін, табиғи ресурстарды сақтау, экономикалық қызмет пен қоршаған ортаның жай-күйі арасындағы тепе-теңдік, экономиканың тұрақты өсуі, ұрпақтар арасындағы әділ қарым-қатынас, өңіраралық теңдік, өмір сапасы, әлеуметтік және мәдени құндылықтар. Анықтаудағы алуан түрлілікке қарамастан, тұрақты дамудың негізгі міндеті адами қажеттіліктер мен ұмтылыстарды қанағаттандыру болып табылады. Тұрақты даму барлық адамдардың өмір сүру үшін аса маңызды қажеттіліктерін қанағаттандыруды және барлығына өзінің жақсы өмірге деген ұмтылысын тең дәрежеде қанағаттандыруға мүмкіндік беруді талап ететінін атап өткен жөн. Мамандардың көп саны тұрақты дамуды тұрақты экономикалық өсумен байланыстырады, сондай-ақ, "тұрақты даму тұжырымдамасының өзінде материалдық өндіріс пен тұтыну ауқымын қысқарту қажеттілігі туралы сөз жоқ". Ғылыми әдебиетте орнықты дамуы мүмкін тек бүкіл әлемде деп көрсетілген, яғни "тұрақты дамуды толық көлемде тек жаһандық деңгейде жүзеге асыруға болады, өйткені Жер биосферасының бір жерде орнықты даму талаптарының бұзылуы жаһандық салдарларды тудыруы әбден мүмкін". Әрине, барлық мемлекеттердің күш-жігерін үйлестіру барлық елдер орындауға міндетті тұрақты дамуды қамтамасыз ету бойынша ортақ шешімдер қабылдау сияқты. Бірақ бүкіл әлемнің, елдің немесе тіпті жекелеген аймақтың тұрақты дамуы қаланың тұрақты дамуына қажетті, бірақ жеткіліксіз шарты болып табылады деп есептейміз. Сондықтан көптеген ғалымдардың (Тетиор А.Н., Капицын В.М., Тимофеева О., Барсуков И.Е., Шевчук Л.Т.) пікірімен келісеміз. Ал қалаларға тұрақты дамуға қол жеткізуде ерекше рөл атқарады, өйткені "бұл заманауи өркениеттің проблемалары мен мүмкіндіктері неғұрлым маңызды және айқын орын алады". Әрине, қаланың тұрақтылығы неғұрлым жоғары деңгейдегі әлеуметтік-экономикалық жүйелердің (елдер мен тұтастай алғанда әлем) тұрақтылығына, сондай-ақ оның құрамына кіретін элементтердің (меншіктің барлық нысанындағы шаруашылық субъектілерінің) тұрақтылығына байланысты. БҰҰ-ның қалаларды тұрақты дамыту жөніндегі құжаттарына сәйкес: "онда қоғамдық, экономикалық және физикалық дамудағы жетістіктер тұрақты; табиғи ресурстармен тұрақты қамтамасыз етілген және тұрғындардың ұзақ уақыт бойы, оның ішінде табиғи апаттардан қауіпсіздігін қолдайтын "қала орнықты болып табылады. Ғылымда қандай да бір құбылыстың немесе процестің тұрақтылығы оның өзгерістеріне, қуаттылығына, беріктігіне, сенімділігіне, тұрақтылығына, бір жағдайда болуына, әр түрлі күштердің әрекетіне қарамастан, осы жағдайды сақтау қабілетіне негізделгенін атап өткен жөн. "Біздің ортақ болашағымыз" баяндамасында "sustainability" тұрақтылық деп техникалық, ғылыми, экологиялық, экономикалық және әлеуметтік ресурстарды реттеуді нәтижелік жүйе уақыт пен кеңістіктегі тепе-теңдікті сақтай алатындай етіп түсіндіреді. Алайда, әлеуметтік-экономикалық жүйелерге қатысты тұрақтылық өндірістің қол жеткізілген деңгейлерін консервациялауды емес, олардың осы өнімге деген қажеттіліктің өсу өлшеміне көтерілуін болжайды. М.А. Кувшинов атап өткендей, "тұрақты даму динамикалық сипатқа ие, ол үйлесімнің өзгермейтін жағдайын білдіреді, керісінше, ресурстарды пайдалану ауқымы, капитал салу бағыты, техникалық даму бағдары және институционалдық өзгерістер қазіргі және болашақ қажеттіліктермен келісілетін өзгерістер үдерісі". Тұрақтылықты мұндай түсіну оны өндірістің іркіліс жағдайына теңестіреді". Жекелеген салалар үшін тұрақтылық сұраныстың азаюына байланысты өндіріс көлемінің төмендеуімен немесе өндірісі неғұрлым тиімді болып табылатын өнімнің осы түрінің алмастырғыштарын өндіруді арттырумен де сипатталуы мүмкін. Тұрақтылық әртүрлі жағынан моноқаланың жағдайын сипаттайтын әр түрлі параметрлерге ие. Олардың барлығы бірге зерттелетін муниципалдық білімнің нақты жағдайын көрсетеді. Аумақтық жүйенің орнықтылығын арттыру оның қолайсыз, оның ішінде, кездейсоқ сыртқы ортаның вариацияларын белсенді еңсеру дәрежесін арттыруды білдіреді. Моноқаланың (муниципалдық білім) дамуының тұрақтылық дәрежесі көптеген факторларға байланысты. Қазіргі авторлардың жұмыстарын зерттей келе муниципалдық құрылымдардың тұрақты даму факторларын бөлуге әртүрлі тәсілдердің бар екендігін көрсетеді. Моноқаланың даму тұрақтылығын анықтайтын факторлар жиынтығы 1-суретте бейнеленген.
Ұсынылған классификацияның ерекшелігі, ол маңызды жіктеме белгілері бойынша муниципалдық білімнің тұрақты даму факторлары, оның қозғаушы күштерін негіздейтін және оның негізгі белгілерін айқындайтын деңгейге дейін жеткізілген, қаланың тұрақты экономикалық дамуын басқару процесі параметрлерінің сипатын іс жүзінде иеленеді және тұрақтылыққа белсенді әсер ету параметрлері ретінде қарастырылады.

Сурет 1 - Моноқалалардың орнықты даму факторларының классификациясы

Тек осы факторлардың әсерін жүйелі, кешенді есепке алу кезінде ғана муниципалдық білімнің тұрақты дамуына қол жеткізуге болады.

Астананың "Жасыл көпір" бастамасы: Еуропа, Азия және Тынық мұхит елдерінің "жасыл" өсуді" жүзеге асыру жөніндегі серіктестігі 2010 жылдың 28 қыркүйек - 2 қазан аралығында Астана қаласында өткен Азия — Тынық мұхит аймағындағы қоршаған орта және даму министрлерінің VI конференциясында қолдау тапты [1]. Астана бастамасы Йоханнесбург іс-қимыл жоспарының [2], Азия-Тынық мұхиты өңірінің тұрақты дамуы жөніндегі Пномпень өңірлік платформасының [3], XXI ғасырға арналған Күн тәртібінің [4], Мыңжылдықтың даму мақсаттарының [5] және БҰҰ-ның басқа да құжаттарының, жаһандық, халықаралық және аймақтық келісімдердің, сондай-ақ6 Азия-Тынық мұхит өңіріндегі қоршаған орта және даму министрлерінің конференцияларының, министрлердің "Еуропа үшін қоршаған орта" конференцияларының қарарлары мен ұсыныстарына сәйкес өзара іс-қимылды дамытуға бағытталған. Осы тұрғыда Еуропалық Одақ елдері мен Азия-Тынық мұхиты өңірі арасындағы ынтымақтастықтың орындылығы 2007 жылы Белградта өткен "Еуропа үшін қоршаған орта" министрлерінің алтыншы конференциясында Орталық Азияны тұрақты дамыту жөніндегі мемлекетаралық комиссияның мәлімдемесінде көрсетілген. Жаһандық, өңіраралық және өңірлік деңгейлердегі әріптестікті дамытудың осы идеялары "біз қалайтын болашақ" ұранымен өткен РИО+20 саммитінде тұрақты даму және кедейлікті жою контекстінде "Жасыл" экономика бойынша тақырыптардың алғышарты болып табылады.
Экономикалық өсудің "жасыл бағытына" көшу мақсатында концепциясын қабылдау бұрынғыдан да өзекті. Біріншіден, таяудағы 20 жыл ішінде Қазақстанда инфрақұрылым айтарлықтай жаңартылады және дамытылады: ғимараттардың 55% - ы және электр станцияларының 40% - ы осы активтердің жалпы көлемінен 2030 жылға қарай нөлден бастап қайта салынатын болады. Сондай-ақ, 2030 жылға қарай автокөлік паркінің 80% - дан астамы жаңа болады. Ел үшін ресурстарды тиімді пайдаланатын жаңа инфрақұрылым құрудың бірегей мүмкіндігі жасалуда. Кері жағдайда қандай да бір іс-әрекет болмаған кезде ел жақын арада ескірген және бәсекеге қабілетсіз инфрақұрылым проблемасына тап болады. Екіншіден, "жасыл" технологиялардың бәсекеге қабілеттілігі тез өсуде және баламалы энергетиканың көптеген технологиялары таяу болашақта дәстүрлі энергия көздермен салыстырғанда электр энергиясын өндірудің шығынсыз тәсілдерін ұсынатын болады. Бүгінгі күні мемлекеттік саясат саласында жоғары өзгерістер қарқыны байқалуда. 2050 стратегиясы және басқа да стратегиялық бағдарламалық құжаттар көп мақсаттар қояды: электр энергетикасында: баламалы және жаңартылатын электр энергиясының үлесі 2050 жылға қарай 50% - ға жетуі тиіс; энергия тиімділігі 2008 жылдың бастапқы деңгейімен салыстырғанда ЖІӨ-нің энергия сыйымдылығын 2015 жылға қарай 10% - ға және 2020 жылға қарай 25% - ға төмендету бойынша міндет тұр; су ресурстары бойынша 2020 жылға қарай халықты ауыз сумен қамтамасыз ету және 2040 жылға; ауыл- шаруашылығында 2020 жылға қарай ауыл шаруашылығы алқаптарының өнімділігін 1,5 есеге арттыру міндеті тұр. Осы мақсаттарға қол жеткізу Қазақстан экономикасын дамытудың қолданыстағы траекториясын елеулі өзгертуді талап етеді, соның нәтижесінде 2030 жылға қарай ел су және жер ресурстарын қалпына келтіре алады және көбінесе табиғи капиталды пайдалану тиімділігінің орташа көрсеткіштері бойынша Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымына (бұдан әрі-ЭЫДҰ) қатысушы елдермен және өзге де дамыған елдермен салыстыра алады.

жүктеу 2,94 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 17