36
3.3 Сақталатын процедураларды өңдеу
Сақталатын процедура – бұл мәліметтер қорының сервері жағында
орындалатын прогграммалық модульдар. Сақталатын процедураларды қолдану
сервердің аппараттық ресурстарын толық түрде қолдануға мүмкіндік береді
және программалық комплекстің клиенттік бөлігін жеңілдетеді.
Сақталатын процедураларды мәліметтер қорына сұраныстар жасау үшін
қолданудың артықшылығы болып мына жағдай: SQL – сұраныс, сақталатын
процедура орындайтын ол үшін орындалу жобасы құрып қояды. Мұндай
сұраныс приложениядан келетін тікелей сұраныстан қарағанда тез орындалады.
Сақталатын процедуралар өнімділікті жоғарлатуға, программалаудың
мүмкіншіліктерін кеңейтеді және мәліметтердің қауіпсіздік функцияларын
қолдайды. Сақталатын процедуралар Microsoft SQL Server МҚБЖ-да Transact
SQL тілімен құрылады. Бұл дипломдық жұмыста бірнеше сақталатын
процедуралар іске асырылды. Мысалға жаңа қызметкер қосу процедурасы.
4 сурет – Сақталатын процедураның шығыс коды
37
3.4 Триггерлер
Триггер (ағыл. trigger) – ерекше типті сақталатын процедура, қолданушы
тікелей шақырмайды, оның орындалуы мәліметтерді модификациялау
әректімен шартталған: қосу INSERT, берілген кестедегі жолды өшіру DELETE,
немесе реляциялық мәліметтер қорындағы берілген кестедегі жолды өзгерту
UPDATE. Триггерлар мәліметтердің бүтіндігін қамтамасыз ету және қиын
бизнес-логиканы жүзеге асыру үшін арналған. Триггермен байланысқан
кестедегi мәлiметтердi өзгертуге талпынғанда триггер сервермен автоматты
түрде iске қосылады. Олар шығарған барлық мәліметтердің түрлендiрулерi
орындаған транзакцияларда сияқты қаралады, атқарылатын әрекеттер
триггердiң iстеуін шақырады. Осыған сәйкес, қате табылған кезде немесе
дерктердің бүтіндігі бұзылса бұл транзакция қайта шегінуі мүмкін.
Триггерді іскке қосу моменті BEFORE (триггер онымен байланысқан
оқиға оррындалғанға дейін қосылады: мысалға жазбаны қосқанға дейін) немесе
AFTER (оқиғадан кейін) деген басты сөздермен анықталады. Егер триггер
оқиғаға дейін шақырылса, онда ол түрлендірілетін оқиғаның жазбасына
өзгерістер енгізе алады (оқиға жазбаны өшіру болмаған кезде ғана).Кейбір
МҚБЖ-лар
триггерде
қолданылуы
мүмкін
операторға
шектеулер
қояды(мысалға, триггер жалғанып тұрған кестеге өзгерістер енгізуге болмайды,
және т.с.с.).
Бұдан басқа триггерлар кестеге емес қойылымға (VIEW) жалғануы
мүмкін. Бұл жағдайда олардың көмегімен «жаңартылған қойылым» механизмі
жүзеге асады. Бұл жағдайда BEFORE және AFTER басты сөздері триггерді
шақыру ретіне ғана әсер етеді, себебі шындығында оқиға (өшіру, қою немесе
жаңарту) болмайды.
SQL Server-де екі түрлі триггерлер бар:
- Кестемен болатын оқиғадан кейін орындалатын триггерлер;
- Кестеде болатын оқиғаның орнына орындалатын триггерлер. Бұл
жағдайда оқиға орындалмайды, ал оның орнына триггердің ішінде берілген
SQL командалар орындалады.
«Кадрлар бөлімі» автоматтандырылған жүйесінің мәліметтер қорында
мынадай триггерлер енгізілді. Біріншісі, жұмысқа тұрған қызметкерлердің
жұмыс өтілімін (стаж) санайтын триггер (2.3 суретті қараңыз). Қызметкердің
бұрынғы жұмыс өтіліміне жұмысқа тұрған күнен бастап жұмыстан шыққанға
дейін өтілім қосыла береді. Екіншісі, бір қызметкерді екі рет қосуға болмайтын.
Яғни мәліметтер қорына қызметкерді енгіззу кезінде оның фамилиясы, аты
және әкесінің аты тексеріледі, егер ондай мәліметтермен қызметкер жоқ болса
онда мәліметтер қорына енгізіледі, ал егер бар болса ондай қызметкер бар деген
ескерту шығады.
38
5 сурет – Триггердің шығыс коды
3.5 «Кадрлар бөлімі» программасын өңдеу
3.5.1 Программаның негізгі бөлігін сипаттау
«Кадрлар бөлімі» программасымен жұмыс жасау кезінде бірінші қадам
қолданушыны авторизациялаудан басталады. Авторизациялау кезінде ең
қолданушы атын (Username: kadry_admin), одан кейін паролді (Password: admin)
енгізіп кіру (Вход) батырмасын басады (6 сурет).
6 сурет – Программаға кіру
Егер қолданушы атын немесе паролді қате енгізсе онда «логин немесе
пароль дұрыс емес» деген ескерту шығады (7 сурет).
39
7 сурет - Қате туралы ескерту терезесі
Логин мен пароль дұрыс енгізлген жағдайда программаға кіру жүзеге
асады. Программаға кірген кезде бірден бас мәзір ашылады (8 сурет). Бас
мәзірде мынадай төрт мәзірден тұрады:
- Персонал – қызметкерлер туралы ақпараттар;
- Прием на работу – қызметкерлерді жұмысқа қабылдау;
- Отпуска – қызмметкерлерді демалысқа босату;
- О программе – программа туралы анықтама.
8 сурет – Программаның бас мәзірі
«Қызметкерлер» мәзірі (9 сурет) келесідей бөлімдерден тұрады:
- қызметкерді қосу;
- қызметкерді өзгерту;
- қызметкерді өшіру;
- қызметкер туралы қосымша ақпараттар қосу;
- қызметкердің қосымша ақпаратына өзгеру енізу;
- қызметкерлер туралы ақпараттарды көру;
- қызметкерді іздеу;
- ақпаратарды Excel-ге шығару;
Шығу батырмасын басу арқылы бас мәзірге қайтып оралуға болады.
