Данная дипломная работа посвящена разработке автоматизированной

65 

 

 

30 сурет – Жұмыс орны жоспары. 

 

 

5.2 Қызметкердің жұмыс орынын ұйымдастыру 

 

Қызметкердің  жұмыс  орыны  төмендегiше  ұйымдастырамыз  (31  сурет). 

Дисплей  мәлiметтiң  бақылауын  қашықтық  450-500  мм  шектерiндегi  пердеде 

болатындай  етiп  үстелде  таратып  салып  қоямыз.  Дисплейдiң  пердесi  перденiң 

ортасына  нормальнiң  аралығында  бұрыш  және  көзқарастың  көлденең 

сызығымен  20

0

  құрайтындай  етiп  орналастырамыз.  Клавиатураны  көлбеу 

қарағанда  клавиатураның  биiктiгi  650-800  ммдi  жартылай  құрайтындай  етiп 

үстел  немесе  тығыршықта  орналастырамыз  шектердегi  5-100  жасаймыз. 

Үйреншiктi  үстелде  компьютердiң  орналастыруында  аяқтар  үшiн  (мм  380мен 

450-500мен  аралығындағы)  отыруды  реттелетiн  биiктiкпен  және  тығыршықты 

креслоны пайдаланамыз. 

Құжаттаудың  құралдары  максимал  қол  жетерлiгiнiң  аймағында 

оператордың оң жағындағы орналастырамыз, байланыс құралы - жазулар үшiн 

оң қолды босатылу үшiн сол жағында. 

Дисплейдiң 

пердесi, 

құжаттар 

және 

клавиатура 

беттердiң 

жарықтықтарының  жарық  көзi  туралы  олардың  орналастырылу  тәуелдi 

болатын құламасын (ең жақсы 1:3) 1:10 аспайтындай етiп орналастырамыз. 

 

66 

 

 

 

31 сурет – қызметкердің жұмыс ортасының тиімді ұйымдастырылуы 

 

Видеодисплейлік  техника  және  персональды  электронды  есептеуіш 

машиналары бар жұмыс орындарын жабдықтау және ұйымдастыру талаптары: 

видеомониторлардың  бүйір  беттерінің  арасындағы  қашықтық  1,5м,  ал 

қабырғаға  дейінгі  қашықтық  30см,  бұл  СНжЕ  8.1.2  талаптарына  жауап  береді 

(31 сурет).  

Компьютермен  жұмыс  істеу  кезіндегі  регламент  бойынша  үзiлiстердiң 

уақыты  (8  кесте).  Ескерту:  Үзiлiстердiң  уақыты  көрcетiлген  Санитарлық 

ережелер және нормалардың орындау  кезінде берiлген. Регламент белгiленген 

үзiлiстердiң  уақыты  Санитарлық  ережелер  және  нормалардың  талаптарына 

еңбектiң нақты шарттарын сәйкессiздiкте 30%ке үлкейту керек. 

 

8 кесте - Компьютермен жұмыс істеу кезіндегі регламент 

ВДТ  немесе  ПЭЕМ 

жұмыс істеу дәрежесі 

Регламент 

бойынша 

жалпы үзілістер уақыты 

ВДТ  жұмыс  істейтін 

жұмыс  ауысымындағы 

жүктеменің 

дәрежесі, 

таңбалар саны 

 

8-сағаттық 

ауысым 

кезінде 

12-сағаттық 

ауысым 

кезінде 

 

А тобы 

30 

70 

20000 дейін 

Б тобы 

50 

90 

40000 дейін 

В тобы 

70 

120 

60000 дейін 

 

Үзiлiстердiң  тиiмдiлiгiн  өндiрiстiк  гимнастикасының  немесе  ыңғайлы 

жұмсақ  жиhазы,  аквариуммен,  жасыл  зона үшiн  арнайы  үй-жайды  ұйым  және 

67 

 

т.б.  бар  қызыметшiнiң  демалыс  орнын  ұйымдастыру  арқылы  жоғарлатуға 

болады. 

 

9  кесте  -  ВДТ  және  ПЭЕМ  жұмыс  жасау  кезіндегі  ауаның  ионизация 

деңгейі 

Деңгей 

1куб.м. ауадағы иондар саны 

 

п + 

п- 

Минималды қажеттілік 

400 

600 

Оптималды 

1500-3000 

3000-5000 

Максималды рұқсат етілген 

50000 

50000 

 

Бөлмедегі  ауа  зиянды  заттардан,  шаңнан  және  микроорганизмдерден 

тазартылу  керек.  Патогендiк  флора  болмауы  керек.  1  м

3 

  иондардың  жалпы 

саны  1000-нан  аспауы  керек.  Жұмыс  аймағындағы  ауа  қойылған  талаптарға 

видеотерминалдардан  және  ақпаратты  шығаратын  құрылғылардан  шығатын 

жылуды есепке ала отырып сәйкес болуы қажет. Бөлмеге берілетін температура 

19°С-тан кем болмауы керек. 

 

 

5.3 Жасанды жарықтандыруды есептеу 

 

Дұрыс  жобаланған  және  iстелiнген  өндiрiстiк  жарықтандыру  көру 

жұмысының  шартын  жақсартады,  шаршағыштықты  төмендетедi,  еңбек 

өнiмдiлiктi  жоғарылатуға  мүмкiндiк  туғызады,  өндiрiстiк  ортаға  жақсы  ықпал 

етедi, жұмыс жасаушыға оң психологиялық әсерiн тигізеді, еңбек қауiпсiздiгiн 

жоғарылатуға және жарақттанушылықты төмендетуге алып келеді. 

Әдетте  жасанды  жарықтандыру  екi  түрлі  электр  көз  жарығы  арқылы 

орындалады:  қыздыру  лампасы  және  люминесценттiк  лампалар.  Қыздыру 

лампаларымен салыстырғанда маңызды артықшылықтары бар люминесценттiк 

лампаны қолданамыз. Артықшылықтары: 

–  жарықтың спектралды құрамы бойынша олар күндізгі, табиғи жарыққа 

жақын: 

–  КПД-сы  өте  жоғары  (қыздыру  лампаларынан  қарағанда  1,5-2  есе 

жоғары); 

–  қызмет ету мерзімі ұзақ. 

Компьютерлер  орнатылған  бөлмеге  жарықтандырудың  келесi  талаптары 

белгіленген: жоғарғы дәлдiктi жұмыстарды орындау кезінде жарықтандыру 300 

лк  құрауы  керек,  құрамалыда  -  750  лк;  орташа  дәлдiктi  жұмыстарды  орындау 

кезінде - сәйкесiнше 200 және 300 лк. 

Жарық  ағынын  ауданы 45  кв.м,  ұзындығы 9м,  ені  5м  және  биіктігі 3,5м 

болатын  бөлмеге  есептейміз.  Жасанды  жарықтандыру  әдісін  пайдаланып 

есептейміз.  

68 

 

Шамның іліну биіктігін есптейміз: 

                      Һ=H-(

), 

 

              (10) 

 

Һ=3,5-(1,5+0,2) =1,8м 

 

Шамдар арасындағы арақашықтық(Z): 

1. 

Ұзындығына қарай: 

 

 

 

 

 

 

2. 

Еніне қарай: 

 

 

 

 

 

 

 

Светильниктардың санын анықтауы үшiн бөлмеге түсетін жарық 

ағынын анықтау керек. Жарық ағыны мына формуламен анықталады: 

 

                   

 

     (11) 

 

 

Мұндағы   – есептелінетін жарық ағыны, Лк; 

                 Е  –  нормаланған  минималды  жарықтандыру,  Лк  (кесте 

бойынша анықталады). Оператордың жұмысын көру разряды жоғары жұмыстар 

қатарына  жатады,  сондықтан,  газоразрядты  лампаларды  қолданғанда 

минималды жарықтандыру Е=300 Лк тең болады; 

                 S  –  жарықтандыратын  бөлменің  ауданы(біздің  жағдайда  S=45 

кв.м); 

69 

 

               z – орташа жарықтандырудың минималдыға қатынасы (негізі 1,1-

1,2 тең болады, z=1,1 деп алдым); 

              к  –  сақтық  коэфиценті,  эксплутация  кезінде  светильниктардың 

ластануы нәтижесінде жарық ағынының азаюы ескеріледі (оның мәні әр түрлі 

ғимаратарға арналған коэффицентттер кестесімен анықталады, біздің жағдайда 

К=1,5); 

               n – пайдалану коэффиценті,  есептелінетін ауданға түсетін жарық 

ағынының барлық ламапалардың ағынының қосындыларына қатынасы түрінде 

беріледі.  Светильниктің  сипаттамаларына,  бөлменің  ауданына,  төбенің  және 

қабырғаның  түсіне,  қабырғадан  (Рқ)  және  төбеден  (Рт)  шағылысу 

коэффициентерінен  тәуелді.  Рқ  және  Рт  коэффициентер  мәндерін  шағылысу 

коэффициенттерінің  шағылу  ауданның  сипатына  тәуелділік  кестесі  бойынша 

анықтаймыз:  Рқ=50%, Рт=70%. n-нің мәнін әртүрлі сыетильниктарды қолдану 

коэффициенттер кестесі арқылы анықтаймыз. Ол үшін алдымен мына формула 

бойынша бөлменің индексін есептейміз: 

 

,

)

(

*

B

A

h

S

I





 

 (12) 

 

 

мұндағы S – бөлменің ауданы: 

 

                                         S =А*В=45 кв. м;                                       ( 13) 

 

h – аспалының есептік биіктігі, h = 3,50 м; 

A – бөлменің ені, А = 5 м; 

В – бөлменің ұзындығы, В = 9 м. 

Мәндерді қойсақ: 

 

                                         I = 45/3,50*(5+9) = 1,8                                 (14) 

 

Бөлменің индексін, Рқ және Рт біле тұра кесте бойынша  n = 0,41 екенін 

табамыз.  

Жарық ағынын F анықтау үшін барлық мәндерді формулаға қоямыз: 

 

             

               (15) 

 

Жарықтандыру  үшін  ЛБ40-1  типті  люминесцентті  лампаны  таңдаймыз, 

оның жарық ағыны F = 4320 Лк. 

Қажет лампалар санын мына формула бойынша есептейміз: 

 

70 

 

                                                  

 

,

л

F

F

N



                                         (16) 

 

Мұндағы: N – анықталатын лампалар саны; 

                 F – жарық ағыны, F = 54329 Лк; 

                 F

л

- лампаның жарық ағыны, F

л

 = 4320 Лк; 

 

 

 

Барлық  жарықтандыру  жүйесінің  электрлік  қуаты  мына  формуламен 

анықталады: 

                                               

                                  (17) 

 

мұндағы P

1

 – бір лампаның қуаты = 40 Вт; 

               N – лампалар саны = 12; 

 

 

 

Кадарлар  бөлімінде  люминесцентді  лампалар  қолданылады.  Әр 

светильник  екі  лампадан  тұрады.    Лампалар  екі  қатарда  арнайы  қораптарда 

орналасқан (4.3 суретті қараңыз).   

Энергоүнемдегіш  люминесцентті  ЛБ40-1  лампасының  техникалық 

сипаттамалары:  қуаты  40Вт;  жарық  ағыны  F=4320  Лк;  жарық  температурасы 

3500К;  қызмет  ету  мерзімі  10000  сағат.  Лампаның  өлшемдері:  ұзындығы 

1200мм, диаметрі 32мм. 

 

 

32 сурет – Кадрлар бөлімінде светильниктардың орналасуы. 

71 

 

5.4 Табиғи жарықтандыруды есептеу 

 

Табиғи жарықтандыру – бөлмені күндізгі жарықпен жарықтандыру. 

Табиғи  жарықтандыру  күннің  уақытына,  жылдың  мезгіліне,  аймақтың 

сипатына және тағыда басқа факторларға байланысты сипатталады.  

Есептеу  алдын  ала  бүйiрлеу  және  жоғарыдан  жарықтандырудағы  жарық 

ойықтарының 

ауданының 

анықтау 

үшін 

жүргізіледі. 

Оны 

келесі 

формулалармен анықтаймыз: 

Бүйірден жарықтандыру: 

                                          

                                         

(18) 

 

Мұндағы: 

  –  бүйірден  жарықтандыру  кезіндегі  жарық  ойықтарының 

ауданы,  ; 

                

 – жеткілікті табиғи жарықтандыру ауданы, 

; 

                

 – КЕО-ның нормаланатын мәні; 

               

 - сақтық коэффициенті, мәнін кестеден аламыз; 

               

 – терезенің жарықтық сипаттамасы, мәнін кестеден аламыз; 

                  – бүйірден жарытандыру кезінде КЕО мәнінің өсуін ескеретін 

коэффициент, мәнін кестеден аламыз; 

                

 – қарама-қарсы тұрған ғимараттан терезенің қараңғылануын 

ескеретін коэффициент, мәнін кестеден аламыз;   

               

  –  жарықөткізгіштік  жалпы  коэффициенті,  формула  бойынша 

анықтаймыз: 

 

                                            

                                    (19) 

 

Мұндағы:   – матиралдың жарықөткізгіш коэффициенті; 

         

 - жарықтандыру ойығы түптерiндегi жарықтың жоғалтуын есепке 

алатын коэффициент; 

72 

 

        

  -  көтерушi  құралымдардағыны  жарықтың  жоғалту  есепке  алатын 

коэффициент, бүйірден жарықтандыру кезінде 1 тең; 

        

  –  күннен  қорғайтын  құрылымдардағы  жарықтың  жоғалту  есепке 

алатын коэффициент; 

 - шамдардың астында орнатылатын қорғаныш тордағы жарықтың 

жоғалту есепке алатын коэффициент; 

 

 

 

Әртүрлі  аудандарда  орналасқан  ғимараттар  үшін 

  КЕО-ның 

нормаланған мәнін келесі формуламен анықтаймыз: 

 

                                            

                                            (20) 

 

Мұндағы: N – табиғи жарықпен қамтамасыз етілген топтың нөмірі; 

                 

 – кесте бойынша КЕО-ның мәні; 

                

 – жарықтық климаттың коэффициенті (кесте бойынша). 

                    

 

Шартты  жұмыс  жасау  бетiнiң  деңгейi  және  терезенiң  жоғарғы  жағынан 

биiктiкке бөлменiң тереңдiгiнiң қатынасы (h1=1,8): 

 

B/h1=5/1,8 = 2,77. 

 

Бөлменiң тереңдiгiне сыртқы қабырғадан есептi нүктенiң қашықтығының 

қатынасы: 

 

Ln/B=3/5 =0,6 

 

Осы мәндер арқылы  -дің мәнін кестеден табамыз: 

 

 

 

Бүйірден  жарықтандыру  кезіндегі  терезенің  ауданы  мына  формуламен 

анықталады: 

73 

 

 

                                               

                                 (21) 

 

Мұндағы: 

 ; 

;  

; 

; 

; 

. 

                  

 – жеткілікті табиғи жарықтандыру ауданы: 

 

; 

 

Сонда: 

 

 

 

Қолданылатын терезелер саны 1 дана. 

Бір терезенің ауданы S1=5,8  . Биіктігі 2,5 м, ені 2,3 м.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

74 

 

Қорытынды 

 

Қазіргі  кезде  кез-келген  өндіріс  орнының  кадрлар  бөлімінде  ақпараттар 

ағыны  ұлғайып  келеді  сол  себепті  қолайлы  және  автоматтандырылған 

бағдарлама 

енгізу 

қажеттілігі 

туындайды. 

«Кадрлар 

бөлімі» 

автоматтандырылған  жүйесі  кадрлық  басқаруларды  жүйелендіруге,  кадрлық 

мониторинг және бақылау жасауға мүмкіндік береді. 

Дипломдық  жұмыстың  негізгі  мақсаты  «Ғарыштық  техника  және 

технологиялар 

институты» 

кадрлар 

бөлімінің 

жұмысын 

жетілдіру, 

автоматтандыру  дәрежесін  жоғарлату,  мәліметтер  қорын  құру  және 

мәліметтерді  сақтау,  жіберу  рәсімдерін  жетілдіру.  Осы  дипломдық  жұмыста 

келесідей есептер қойылды және орындалды: 

-  кадрлар бөлімінің жұмысына анализ жасалды; 

-  ақпараттың жүйенің тақырып аймағын анализ жасалды;  

-  мәліметтердің  концептуалды  моделі  құрылды  және  осы  модельге 

негізделе отырып мәліметтер қорының структурасы жасалды; 

-  концептуалды модельді реляциялық модельге түрлендірілді; 

-  «Кадрлар  бөлімі»  мәліметтер  қоры  құрылды.  Мәліметтер  қорын 

Microsoft  компаниясының  SQL  Server  2008  R2  мәліметтер  қоры  басқару 

жүйесінде құрылды;   

-  Windows жүйесіне арналған ыңғайлы қолданушы интерфейсі жасалды. 

Қолданушы  интерфейсі  жаңа  Embarcadero  RAD  Studio  2010  Architect 

технологиясымен жасалды; 

-  мәліметтер  қорымен  жұмыс  істеу  кезінде  локалдік  желі  арқылы 

қашықтан колжетімділік қамтамасыз етілді; 

-  программаның  HelpNDoc  3.1  программасының  көмегімен  қолданушы 

анықтамасын жасалды; 

-  технико-экономикалық  негізінде  жобаның  бизнес  жоспары,  қаржылық 

жоспары  жасалды,  жобаның  жылдық  экономикалық  әсері  және  қаржыны 

қайтару мерзімі есептелді.  

-  өміртіршілік 

қауіпсіздік 

бөлімінде 

«кадрлар 

бөлімінің» 

қызметкерлерінің 

жұмыс 

жағдайы 

ұйымдастырылды 

және 

бөлмені 

жарықтандыру есептелді. 

Дипломдық  жұмыстың  қорытындысын  «Ғарыштық  техника  және 

технологиялар институты» кадрлар бөлімі жұмыстарына қолдануға арналған. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

75 

 

Әдебиеттер тізімі 

 

1  Стивенс  Р.    Программирование  баз  данных.    Москва:    ООО    «Бином-

Пресс», 2007  г.- 384с.; 

2 www.microsoft.com/sqlserver/2008  

3 http://msdn.microsoft.com/ru-ru/library/ms186312.aspx 

4 http://www.kakprosto.ru/kak-98618-kak-sozdat-bazu-v-sql-server-2008 

5 http://kooboo-cms.ru/articles/detail/create-sql-database-for-kooboo/ 

6 http://www.embarcadero.com/ru/products/rad-studio 

7 http://www.helpndoc.com/ 

8 http://istt.kz/ 

9 http://www.specialist.ru/product/sql-server-2008-courses 

10  Б.Найт, К.Пэтел, В.Снайдер, Р.Лофорт, С.Уорт.  Microsoft  SQL  Server 

2008: руководство администратора. Вильямс: «Диалекта» 2010- 944 с. 

11  Майкл  Дж.  Хернандес.,  Джон  Л.Вьескас.  SQL  запросы  для  простыз 

смертных.  Практическое  руководство  по  манипулированию  данными  в  SQL. 

Москва: 2005- 226 с. 

11  Дунаев  В.В.   Базы  данных.  Язык  SQL  Санкт  Петербург:  БХВ-

Петербург 2006- 288 с

.

 

12 С.Харинатх, М.Кэррол, С.Минакшисундарам, Р.Зар, Д.Гуанг. Microsoft 

SQL  Server  Analysis  Services  2008  и  MDX  для  профессионалов.  Вильямс: 

«Диалекта» 2010- 1072 с. 

13  Уолтерс  Роберт,  Коулс  Майкл,  Рей  Роберт,  Феррачати  Фабио,  

Дональд  Фармер  SQL  Server  2008.  Ускоренный  курс  для  профессионалов.  

Вильямс - Москва – Санкт Петербург – Киев: 2008 – 768с. 

14  С.  Байдачный,  Д.  Маленко,  Ю.  Лозинский. 

 

SQL  Server  2005.  Новые 

возможности для разработчиков: 2006 -204 с. 

15  В.  Олифер,  Н.  Олифер.  Компьютерные  сети.  Принципы,  технологии, 

протоколы. Санкт Петербург: «Питер», 2010- 944 с. 

16  В.  Вишневский.  Теоретические  основы  построения  компьютерных 

сетей. Москва: 2003- 506 с. 

17 Ибраева Л.К. «Мәліметтер қорларын жобалау» пәні бойынша 5В0502 – 

Автоматтандыру  және  басқару  мамандығының  барлық  оқу  түрінің 

студенттеріне арналған дәрістер жинағы – Алматы: АЭжБИ, 2010-63б.  

18  Ешпанова  М.Д.,  Ибраева  Л.К.,  Сябина  Н.В.  «Мәліметтер  қорларын 

жобалау»  пәні  бойынша  5В0502  –  Автоматтандыру  және  басқару 

мамандығының барлық оқу түрінің студенттеріне арналған есептеу-графикалық 

жұмыстарды  орындауға  арналған  әдістемелік  нұскаулар  –  Алматы:  АЭжБИ, 

2009- 24 б. 

19 Абдимуратов Ж.С., Мананбаева С.Е. Безопасность жизнедеятельности. 

Методические  указания  к  выполнению  раздела  «Расчет  производственного 

освещения» в выпускных работах для всех специальностей.  – Алматы: АИЭС, 

2009-20 с. 

76 

 

20  СНиП  РК  2.04-05-2002.  Естественное  и  искусственное  освещение. 

Общие требования. – Астана: Стройиздат, 2002. 

21  Базылов  К.Б.,  Алибаева  С.А.,  Бабич  А.А.  Методические  указания  по 

выполнению экономического раздела выпускной работы для всех спе для всех 

специальностей. – Алматы: АИЭС, 2008-10 с.  

22  Карпова Т.С. Базы  данных:  модели,  разработка,  реализация.  –  СПб: 

Питер, 2001. 

23  Культин  Н.Б.  С++  Buider  в  задачах  и  примерах  –  Санкт  Петербург: 

БХВ-Петербург, 2007. – 336с. 

24  Гофман  В.Э.  Хомоненко  А.Д.  Работа  с  базами  данных  в  Delphi.  – 

Санкт Петербург: БХВ-Петербург, 2000. – 656 с.