Даму бағыттары Халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары Современная система дошкольного

481 

 

Насыпханқызы А.А 

№ 134«Гауһар» балабақшасы 

 

 

 Бала -басты  байлығымыз .Ал ең асылымыз –оның тәрбиесі  болашақта ел тізгінің ұстар  

азаматтар –бүгінгі  болашақ ұрпақтар Елбасымыз  Н .Ә. Назарбаевтың  « Ұлт болашағы  білімді 

ұрпақ қолында» деп айтқан  сөзі бизге жарқын болашаққа апарар  жолды меңзеп тұрғандай 

.Шын мәнәнде  бүгінгі жас –ертеңгі   елдің  мызғымас  тірегі ,  келешек келбеті. Сол себеті  

олардын  білімді ,  бәсекеге  қабілетті , жан -жақты  әлеуметтенуі  ел дамуындағы  аса  маңызды 

фактор  болып  табылатыны анық. Бала  тәрбиесі –игілікті іс. 

Берері де , сұрауы да , жемісі  де  мол тәрбие  саласының  ең өзектісі . 

Халықта « Ағаш түзу өсу үшін  оған көшет  кезінде  көмектесуге болады, ал  үлкен ағаш  

болғанда    оны  түзете  алмайсың»  деп  бекер    айтылмаған  .Сондықтан    баланың    бойына  

жастайынан  ізгілік , мейрімділік , яғни  адамгершілік  құнды  қасиеттерді  сіңіріп , өз –өзіне  

сенімділікке  тәрбиелеуде  отбасы  мен  тәрбиешілердің  шешуі  роль  атқаратыны белгілі. 

 Бүгінгі  ұл –ертеңгі  әке,  ол әкеге қарап   өседі. Бүгінгі қыз –ертеңгі  ана,  ол шешеге  

қарап    өсіп  ,  бой    түзейді.  Балаға  білім  ,  тәрбие    беруде    басты    тұлға  ұстаз    болса  ,  оны 

жалғастырушы  ,    демеуші  –ата  –ана    және  қоғам  .  Балабақша    өмірі,    бала  тұлғасын  

әлеуметтендіру  проблемасы  әріптестік  педагогиканы  талап етеді.Және балабақша  мен ата-

ана , қоғам  бірлескен  кезде  ынтымақ  бар жерде  тәрбие де бар .Ынтымақ  бар жерде  береке 

,  бірлік те бар . 

 Баланың    бойында    адамгершілік    қасиеттердің    негізгі    отбасында    қалыптасады. 

Отбасындағы  адамдармен  қарым –қатынаста  бала  мәдениетті  үйренеді , жеке  адамға тән 

ар-ұят , ақыл –ой адагершілік  қасиеттерде  қалыптасады.Осыған орай  кез келген  бүлдіршін  

үшін    бала    бақша    тәрбиесі    ата-анадан    тәлім  –тәрбиені    одан  әрі    жаклғастырып  ,  

жандандырары  сөзсіз. Дер кезінде  алынған  мекетепке  дейінгі  білімнің  әр бүлдіршін  үшін  

маңызы зор. 

  Ел  басымыз  Н.Ә.  Назарбаев    өзінің  «  Қазақстан  болашағымыз  –қоғамның    идеялық  

бірлігінде» атты  еңбегінде « Ұлттық мәдениетке ,  ана тілге  еркіндік беру , оны  тәлім –тәрбие  

құрылымына  айналдыру  ,    тәрбие  мәселесінде    ұлттық    ізгілік  пен    өркениетті    әлемдік  

имандылық  үрдісінің  ортақ  мүддесін жаппай  сезіну  және оны  кіріктіре  пайдалану  арқылы 

іске асыру керек»-деп  атап өткен . 

Мұндай  тәрбие    жұмысын    әдетте    мектепке  дейінгі    тәрбиеден  ,  яғни    балабақшадан 

бастаған дұрыс. Әдетте  адамның  жеке басының  қасиеттері  бес жасқа  дейін қалыптасады 

екен  .  Сондықтан    баланы  жан-жақты    қалыптасуы    үшін  мектеп  жасына    дейінгі  

бүлдіршіндердің  бойына  жақсы,  жағымды  қасиеттерді  сіңіре  білу керек. Бала әр нәрсеге  

құмар  ,  қызыққыш,    ол  өзінің    болып  жатқан  өзгерісті  ,  тамаша    құбылыстарды    сезінуге  

тырысады.Оның  жан жақты  дамып  жек  тұлға болып  тәрбиеленуіне , тілінің  дамуына  ең 

алдымен  ата-анасы  міндетті. Бала үшін дүниеде  ең жетілген , білімді де  мәртебелі  адам –

оның  ата-анасы . Жас  баланың дамуында  ата-ананың орыны ерекеше , сондықтан  ата-ана  өз 

отбасында  қолайсыз  жағдайларды  баланың  көзінше тудырмауға  тырысу қажет . Ата аналар 

балаға    отбасылық    өмірдің    алуан  түрлі  ,  қыры    мен  сырын    дүние  тіршілігіндегі    еңбегі  

адамның  бейнелері  ,  жақсы    мінез-құлқы  ,  дұрыс  қарым  –қатынасы  –балаға  үлгі.  Баланың  

алдында  барынша сабырлы  әр ұстамды  болуга тырысу керек ,  ата-ана  өзі үлгілі  бола отырып 

, баласын  сабырлыққа  тәрбиелейді .Әр ата-ана үлгіні ата-анасынан алады . Бала әкеден ақыл,  

анадан мейір алады.Сонымен қатар мектепке дейінгі ұйымның  педагогикалық  ұжымы  ата-

аналармен бірлесіп,  баланы өсіріп  тәрбиелеудегі  басты мақсаты  дені сау , рухы  таза , ана  

тілін толық меңгерген  ұрпақ өсіру  қазіпгі  кездегі  ең негізгі  мәселе. Бала тәрбиесінде  отбасы  

басты орын алады .Тәрбиенің сан алуан  келелі  мәселесін шешетін , қарапайым  дағдыларды  

бала санасына  орнықтыратын  алғашқы білім баспалдығы –балабақша. 

Балабақшада    халық  педагогикасын    бала  бойына    сіңіре  отырып    имандылыққа  , 

адамгершілікке  тәрбиелейміз .Бүгінгі күнде  жас ұрпқтың  сана сезіміне  өз елінің  жерінің 

482 

 

тарихы  мен    мәдениеті  туралы    алғашқы  ұгымдарды    кішкентай  кезінен  балабақшадан 

қалыптастырамыз.Баланың    өмірге    қадам  басардағы  алғашқы    қимыл-іс  әрекеті    ойын  . 

Сондықтан  оның мәні ерекше. Қазақ халқының ұлы ойшылы Абай Құнанбаев « Ойын  ойнап 

, ән салмай  өсер бала бола ма?» -деп айтқандай  баланың  өмірінде  ерекше орын алады.  

Ойын мектеп жасына дейінгі  баланың  жеке басының  дамуына  ықпал  ететін  тәрбие 

құралы.  Ойын  баланың    барлық  кабілетінің    дамуына  ,  айналасындағы    дүние  жайлы  

түсініктерінің  кеңеюіне , тілінің дамуына құрбыларымен  жақындауына көмектеседі.Өйткені 

бала  нәрісте    шағынан    бастап    адалдылыққа  ,  батылдыққа    ,  мейрімділікке  ,  еңбек  етуге  

тәрбиелеудің құралы ойын.Осыған орай  бүгінгі  күндері тәрбиешілер  алдында балаға білім  

алдында  білім  дағдыларын  игеріп  қоймай  ,  қабылдауын  ,  ойлауын  ,  қиялын  сезімін  ,  ерік 

жігерін  жан жақты  етіп дамыту міндеттері  түрі.Мысалы: тәрбиенің   ең маңызды міндеті 

саналатын ақыл-ой тәрбиесінің  өзі  бала  ойының:   еңбегін және балалардың  оқуын үнемі 

бағыттап отыруды көздейді. 

Бала өзін –өзі  көрсете білсе , ендеше  ойын , оқу  еңбекте  адамгершілікке  тәрбиеленеді  

деген сөз.Өйткені мұнда  олардың  өзара  ересек  адамдармен  қарым қатынасы қалыптасады.  

Іс  әрекеттің    әрбір    түрінде    осылайша    өзара  ұштасып    жататын  педагогикалық  

мүмкіндіктерді    ескере  отырып  ,  мектепке    дейінгі    ұйымдарда    балалардың    тіршілік  

әрекеттерін ,  тәрбиелік  мақсатқа  сай ұйымдастыра  аламыз. Ойын , еңбек , оқу  арқылы  біз 

балаларға   белгілі бір  тұрғыдан  ықпал жасай аламыз. Бірақ біз әрекеттер  ойын еңбек , оқыту  

өзара  ұштасқан  жағдайда  ғана  баланың  жеке  басын  дамыту  нәтежесіне жете аламыз. 

Балабақшаның  негізгі  міндеті  –баланың    жеке  басының  бастапқы    қалыптасуын 

қамтамасыз ету . Бұл  жас баланың  ақыл-ойының  дамуы мен  даярлығы  үшін қолайлы кезең. 

Осы кезеңде  бала оқу мен  тәрбиені  қалыптастыруға , өз қызметін  білуге , тілдік  қатынгастың  

қарапайым  тәжірбиесінде  өзін өзі  таныта білуге , мінез  мінез -құлық  

мәдениетіне    ,  жеке    гигиеналық    және    салауатты    өмір  салтының    негіздеріне  

бағдарланады. 

Еліміздің    ертеңгі  болашағы    жас  ұрпақты    азаматтық    пен    имандылыққа    баулу  – 

тәрбиешінің  басты  міндеттерінің  бірі . 

Сонымен қатар  ата-аналар мен  мектепке дейінгі  ұйымдар  ұлттық тәрбиеге  де мән 

береді  .  Бұл  саладағы    икүш-жігер    алдымен    бүлдіршіндерді    отандыққа    тәрбиелеуге  

бағытталады. «Отан»  деген ұғым балаға  дүние есігін  ашқан үйі , ата-анасы, ағайын туыстары 

, туған жері, кең-байтақ  гүлжазира  даласы, тау –тасы  өзен –көлі , сылдырап  аққан мөлдір   

бұлағы  бейнесінде   қабылданып , ең қасиетті де  құдіретті  алтын    бесігі ретінде үйретуге  

тиіспіз. 

Жас ұрпқты  кішкентайынан  салт-дәстүрлер  рухында  баулу , құлағына  сіңіру  әдет- 

дағдысына  айналдыру-   парызды іс. 

 Бала  әке-шешеге  берілген  аманат.  Бала  тәрбиесі  қай  кезден  басталатындығы  жәйлі 

көптеген пікір - таластар бар. Кейбіреулер тәрбие тал бесіктен басталады десе, келесісі бала ес 

біліп, етек жеңін жиып, ержеткен соң тәрбие ала бастайды дейді. Ал, ғалымдар болса: «бала 

ана құрсағында пайда болған кезден-ақ оның тәрбиесі басталады»- деп айтады. 

Шындығында 

«бала 

ақыл 

тоқтатып, 

есеймей 

тұрып-ақ 

көргенін 

істей 

бастайды....үлкендер не қылса, соны қылады. Жақсы істесе жақсы, жаман істесе жаман істейді. 

Бұлай болғанда, бала тәрбиелеудің негізі ата-анасында». 

Ата-бабаларымыз сан ғасырлар бойы ұрпақтарын «сегіз қырлы, бір сырлы», өнегелі де 

өнерлі, иманды да инабатты, ар-ожданы жоғары, намыс қой етіп тәрбиелеп келді. Ол кезде 

салт-дәстүр, наным – сенім, әдет-ғұрып, жора-жосын, үлгі-өнеге арқылы ешкімнен кем - қор 

болдырмай тәлім- тәрбие берген. 

Қазіргі заман педагогикасы үлкен қарқынмен дамудағы ғылым. Сол дамуға байланысты 

өзгерістердің ізімен асығу қажеттігі пайда болып отыр. Педагогикалық   іркіліс, кешеуілдеу 

адамдардың  даму  дағдарысына  алып  келеді,  ғылыми  -  техникалық  прогрестің  табандауына 

соқтырады.  Сондықтан  да  педагогика  қалаған  дерек  көздерінен  жаңа  білімдерді  теріп, 

жинақтап отыруы қажет.