509
Ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті барысында ойын элементтерін дидактикалық материал
ретінде пайдаланудың пайдасы бар.
Тіл дамытуда - рөлдік ойындардың пайдасы зор. Ойын – балалардың тілді
үйренуге деген сенімін оятады. Рөлдік ойындарда барлық балаларға бірдей рөл тиеді де, бір –
бірімен міндетті түрде қарым – қатынасқа түсіп, сөйлеседі. Рөлдік ойындардың негізгі
талаптары:
Ойын балалардың тілге деген қызығушылығын арттыруы қажет. Сонымен қоса, ең
бастысы балалар өздеріне лайықты рөлді өзі таңдап алған жөн. Сонда ғана олардың ойындарға
тілі де нанымды және сенімді шығады.
Тіл дамыту ұйымдастырылған оқу ісәрекетінде драматизацияланған ойындар
балаларға керекті сөздер мен сөйлемдерді меңгеруді, интонацияны дұрыс пайдалануды,
оқытуды дамытуда көп әсерін тигізеді. Бұл ойын түрі басқа ойын түрлеріне қарағанда
күрделірек. Себебі, ол ертегілерден және әдеби шығармалардан құралады. Рөлдік ойындарды
меңгергеннен кейін балалар бұл ойынның түрін тез меңгереді. Осы ұсынылып отырған ойын
түрлері балалардың тілге деген қызығушылығын арттырып, оқу – тәрбие үрдісін іске
асыратын ұтымды бір жолы.
Тіл мәдениетіне тәрбиелеуде жұмбақтар үлкен рөл атқарады, жұмбақтар баланы
байқағыштыққа, тапқырлыққа баулып, ой – қиялын ұштастыруға көп әсер етеді.
Жаңылтпаштар кез – келген тақырыпта тіл ұстарту, сөздің дыбысталу нақышын дұрыс,
тез, шебер айта білуге жаттықтырады. Айта алмайтын дыбыстарын тез айтуға үйретеді.
Мақалдар – нақыл, өсиет түрінде айтылатын ой түйіндері, сөз мәйегі.Тіл ұстарту, тіл
ширату балаларға мақал, мәтел туралы түсінік беріліп, оларды қолданудың қажеттілігі туралы
айтылады. Мысалы, «Әке – тірегің, ана – жүрегің» деген мақалдың мәні, мазмұны ондағы жеке
сөздердің мағынасы туралы сұрақ – жауап тәсілін қолданып, тәрбиеші балалардың түсінігін
байқап, ұғымын байытады.
Мақал – мәтел жаттатуда, мысалы берілген мақалдағы жасырын сөзді тауып, мақалды
жалғастыру;
«Тіл тас жарады, тас жармаса (бас жарады).
«Бал тамған жерден» (у тамған).
«Білім кілті» (тіл).
«Тілден артық» (қазына жоқ).
Тілге құрмет – (елге құрмет) осындай әдістерді қолдану арқылы балалардың тәлім
алуына жұмыстар жүргізуге болады.
Қазақ халқы – сөз қадірін біліп, қасиетті сөзді қастерлеп, аузынан тастамай, өнеге ретінде
данышпандығын өлең өрнектермен өрнектеп, терең мағыналы сөздермен зерлеп келе жатқан
халық. Яғни, балаларға тақпақ жаттатқанда дұрыс ырғағы мен бет құбылыс арқылы әрбір
сөздің мән – мағынасын тыңдаушыға әсерлі жеткізу, толық ұғындыру. Бұл баланың тілін,
ойын дамытады.
Баланың сөз әдебі, сөз мәдениетін байыптаудың баспалдағы, адамгершілік қасиеттерінің
қалыптасуы осы мектепке дейінгі жас шағында қалыптасады. Мектеп жасына дейінгі балалар
түсінгенін, қабылдағанын, естігенін, қиялын, ойын тіл арқылы білдіреді.
Бала болашағы бір отбасының ғана емес, бүкіл қоғамның, халықтың, бір ұлттың бүгіні
мен ертеңін жалғастыратын алтын көпірі, асыл мұраты іспеттес.
Ана тіліміз, қасиетті қазақ тілі – аса бай, оралымды сұлу тіл. Тіл –адамның өмірлік
қажетін өтейтін қатынас құралы.
«Өзге тілдің бәрін біл, Өз тіліңді құрметте»,- деп ұлы ақын Қадір – Әлі жырлағандай,
тәуелсіз елдің тірегі – білімді ұрпақты тәрбиелеу.
Тіліміздің тағдыры – өзіміздің тағдырымыз. Ол халық тарихымен бірге жасап, ұрпақтан
– ұрпаққа қатынас құралы ретінде қызмет етуі керек. Сонда ғана ана тіліміз өз тұғырына берік
орнайды.
510
Қолданылған әдебиеттер:
1.Ә. Табылдиев «Халық тағылымы» Алматы «Қазақ университеті» 1992
2.Бала тәрбиесі журналы, 2012, №10
3.Тәрбиеші Респубикалық ғылыми – әдістемелік журналы, 2012, №3
БІЛІМ БЕРУДЕГІ ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ
МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ
Орынбекова Б.Б, Үкібасова Ж.Ш
«Қарлығаш» б\б КМҚК тәрбиешілері Қарағанды қаласы
Жас ұрпақ – ер тірегі ертеңіміздің кепілі. Әрбір тәрбиешінің міндеті алдына келген
мектепке дейінгі мекемеге келген тәрбиеленушілерді Отан сүйгіштікке, ақыл-ойын дамытуға,
мектепке дайындауға тәрбиелеу. «Еліміздің ертеңі бүгінгі жас ұрпақтың қолында, ал жас
ұрпақтың тағдыры ұстаздың қолында» деп білім қызметкерлерінің бірінші құрылтайында
сөйлеген сөзінде Елбасы айтқандай ұстаздары өз Отанын шексіз сүйетін, еліміздің
болашағына, оның гүлденуіне аянбай үлес қосатын білімді жеткіншектерді даярлау
міндеттері күтіп тұр.
Қазіргі таңда біздің Республика білім берудің жаңа жүйесі дайындалып, әлемдік білім
беруде батыл қадам жасалуда. Білім берудің мазмұны жаңарып, оларды технологиялық –
педагогикалық тұрғыдан жетілдіру қажетті туындауда. Тәрбиеленушілерге тәрбиемен қатар,
білім беру деңгейіндегі озық технологияларды тиімді пайдаланудың мақсатын үйрете
жүріп,үйрену.
Білім беру саласында озық технологиялардың енуі тәрбиешінің ойлану стилін, оқыту
әдістемесін өзгертеді. Оқу іс – әрекетінде жаңа технологияларды тиімді пайдалану
тәрбиеленушілердің қызығушылығын арттырады, қоршаған ортаны танымдық зерттеу
барысында дидактикалық мақсаттар іс жүзінде асырылады.
Педагогикалық ізденс барысында тәрбиелеу мен оқытуда жаңа әдістемелерді қолдануды
оқу - үрдісіне енгізудің маңызы ерекше. Тәрбиеленушілерге жаңа тақырыпты түсіндіру
барысында мысалдарды көрсете отырып, интерактивті тақтаның көмегімен жұмыс істеймін,
сұрақтарға жауап аламын. Оқытудың осындай әдісінде балалар білімін шыңдай түседі.
Жаңа ұрпақты тәрбиелеу міндеті біздің мойнымызда. Барлық кедергілерді жеңу табысқа
талпыну өз қолымызда. «Оқусыз – білім жоқ, білімсіз күнің жоқ» - деген халыө даналығы
ешқашан мәнін жоғалтпайды.
Қазақстан Республикасының «Білім туралы Заңында»; «Білім беру жүйесінің негізгі
міндеттерінің бірі – оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру,
халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу» - деп көрсетілген.
Білім беру жүйесінің барлық саласында жаңа технологияны жоспарлы түрде енгізіп,
жүйелік интегралды өткізу немесе қамтамасыз ету қажеттілігі туындап отыр. Қазіргі
замандағы технология әрбір тұлғаның білім алу үдесінде шығармашылық қабілетін дамытуға
айқын мүмкіндіктер беріледі.
Дәл осы жаңа технология әрбір тұлғаның білім, тәрбие алдында шығармашылық
қабілетін дамытуға айқын мүмкіндіктер береді.
Біліми беруді ақпараттандырудың негізгі міндеттері:
Ақпараттық және телекоммуникациялық техникалық құралдармен қамтамасыз ету;
Білім беруді ақпараттандыр у бойынша практикалық шараларды анықтап, жүзеге
асыру.
Оқу – тәрбие үрдісіне жаңа ақпараттық технологияның енгізуді қамтамасыз ету.
