Да п а л ы қ дүниетаны мы Әрбір ғалы м

ген еңбегіне ұқсайды. Алайда Абайдың отыз сегізінші

бет 14/94 Дата 13.09.2023 өлшемі #43348

ген еңбегіне ұқсайды. Алайда Абайдың отыз сегізінші, қырық үшінші сөздерінің бас тақырыбы алла емес, адам бойындағы табылмаған қасиеттер. Дінді Абай антропо- логия теориясымен түсіндіреді. Өйткені адам құдайды өзіне ұқсатып жасаған, сондықтан негізгі жаратушы адам, ол өзін аллаға ұқсатуға тиіс» дейді (Ә. Қоңырат- баев. Қазақ эпосы және түркология, Алматы, 1987, 329- бет). Өкінішке қарай, Абайдың осы терең пікірлері олі маман философтардың назарына ілінбей-ақ келеді. Оның ең басты себебі — біздің кеңес дәуіріндегі философтар- дың Абай оқыған ислам философиясына мән беріп зерт- 43 темегсидігінде. Ислам философиясына үнілмей Абайдын көзқарастарын талдау өте қиын шаруа. Абай қоғам дамуының объективті заңдылығын танып, соған мойын үсынған ақын. Ақын түсінігі «қүдай жазуы», маңдайыңа не жазылса сол болады деген  фаталистік догмадан тыс. Ол «сен асыққан екен деп, алла әмірін озгертпес» деп езін шындық мойындаған Алла арқылы дүние заңдылығын айтып отыр. «Алла әмірі» Абай үшін тек діни ұғым емес, болмай қоймайтын, іске асатын шын- дық. Бірақ Абай заманында әлемнің д а м у зандылығын «Алланыц әмірі» деп айтқанның еш сөкеттігі ж о қ бола- тын, ол халық үшін түсінікті ұғым. Реалист ақын өз дү- ниетанымын халқына ұғынықты түсініктермен беріп, халық санасынан алшақ кетпеген. Болмыс-бітімін ай- шықты етіп ашып беруде ешқандай езге тілге жалтақ- тамай, әлемнін қат-қабат  құбылыстарын, е з халқына түсінікті тілмен жеткізген. Оған лексикалық қорымызға енген философиялық ұғымдар мен терминдер толық мүм- кіндік берген. Сонымен бірге Абай ж а н а ұғымдарды қа- жүктеу Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз