Ақыл мен жан — мен езім, тән — менікі

Үміт. Ол Деген сбз ё о л а ш а қ т а н ж ақсЬ ілы қ іздеу, талпЬі- 
ну, ж а қ с ы адаммен кездесу, білім-ғылым жолы на түсу, 
сөйтіп өзін байытып, өзін өзгеге сыйлатып, өзін зор тұт- 
пақ. А дам да Абай айтқанд ай м а қ т а н ш а қ т ы қ т а бар, үл- 
кендік те бар. Өзін үлкен сан аған адам тегін ж а н емес, 
демек, онда намыс бар. Егер осы намы сқа сай білім, өне- 
рі, асыл қасиеттері ,болса, ондай ж а н ғ а құрм ет те ерекше 
болуы заңды. Осындай үлкен ад ам д ар д ы ң өмірден үміті 
де зор. О лар көбінесе мәңгілік мәселелерді үміт етеді. 
М ысалы, Абайдың өзі айтпап па еді, «өлді деуге сыя ма 
ойлаңдарш ы, Өлмейтұғын артына сөз қ ал д ы рған ?» — 
деп. Дем ек, Абай сияқты ұ л ы л ард ы ң үміті а р ттағы ға сөз 
қалдыру. Ол өз қам ы емес, ұ р п а қ қамы. М ұндай үміт- 
терді а с қақ үміттер деп айтуымыз керек. Сонымен бірге 
күнделікті тұрм ысқа, күйбең тірш ілікке де орай үміттер 
болады. Өмірдің ақиқатты ғы сонда, ол тек ұлы адам- 
дардан, а с қ ақ үміттерден тұрмайды. Өмірде көзге көрі- 
не бермейтін күйбең тірш ілік те бар. Онсыз өмір ж оқ, 
ақ и қ а т та жоқ. М ұндай тіршіліктен жиренуге болмайды. 
Қ арап ай ы м а д ам д ар д ы ң қа р а п а й ы м тұрмысы ұлы май- 
д ан дарға, ұлы ерліктерге бергісіз. Өйткені күнбе-күнгі 
тіршілік сән-салтанаты жоқ, кәдімгі өмір. Б ір а қ , бар 
мәселе осы тұрмыста. Сондықтан кімнің де болмасын бүл 
өмірде бір үміті бар, оны біреу арман дейді, біреу қиял 
дейді, біреулер б а қы т дейді. Абайдың айтуынша тірі 
адам ны ң ісі — үмітінде, яғни үміттену үшін ең алдымен 
тірлік қаж ет. Тірлік пен үміттің арасы — ғұмыр. Б а р
шындық, бар а қ и қ а т осы ғұмырда. ,
А байдың «Аоқа, тойға баратұғын» — деп басталаты н 
сюжетті елеңінің а л ғаш қ ы шумағын о қы ған д а осы ой- 
л а р санам а орала береді.
Өлең он ш ум ақтан тұрады. Б ір а қ өлеңге негізгі ар- 
қ а у болып тұрған осы үміт мәселесі. Өлеңде қы з бен жі- 
гіттің бірін-бірі ұнатып ға ш ы қ болуы айтылады. Бұл 
күнделікті тұрм ысым ыздағы кездесіп ж а та т ы н жай. Бі- 
рақ, қызды ң үміті а я қ асты болады. Ж ігіт ж а у қолынан 
ж а р а л ы болып дүниеден өтеді. Тойда киемін деген ақ 
көйлегін қыз кебінім деп киіп, ол да өледі. Міне, үм іт— 
қызды өмірді қию ға бастады. Қы здың ойы ғ а ш ы қ бол- 
ған ж а р ы н а о дүниеде қосылмақ. Ойлаймын, үміт емір 
сүруге ғана б ағы тталған ынтық сезім емес, ол емірді 
ж о қ қ а ш ы ғараты н қуат. Сонда бұл ©мірден ар ты қ емір 
болғаны ма, ж о қ әлде ол сананы ң қ ател іг і ме? Неге адам 
үміт үшін өмірін қияды. Неге адам біреу үшін ж аны н 
береді. Бұл қан д ай а қ и қ а т қ а ж а та д ы . Б із тірі адамның
116

ісін үміт дейміз, дүниеден өткен жанның қандай үміті 
болмақ? Үмітке жету үшін қүрбандыққа барудың өзі 
үміт пе?
Осындай сүрақтарға Абай соңғы шумақта жауап бер- 
генге үқсайды.

жүктеу

Достарыңызбен бөлісу: