Да п а л ы қ дүниетаны мы Әрбір ғалы м


Кептің бәрі осындаіі, мисал етсец


бет22/94
Дата13.09.2023
өлшемі
#43348
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   94
b892

Кептің бәрі осындаіі, мисал етсец,
Көп антты деп алданып, уағда күтсен.
Ғапіл боп кеп нэрседен бос қаласыц,
А ңдамай көп сөзімен ж үріп кетсең.
Көптің то б ы р л ы қ сипатын Абай отыз жетінш і сөзін- 
де ашып берген: 
« С о к р а т қ а у ішкізген, И о ан н а Аркті 
отқа өртеген, Ғ айсаны д а р ғ а асқан , п а й ға м б а р ы м ы зд ы
түйенің ж ем тігіне көмген кім? Ол — көп, ендеше, көп- 
те а қы л ж о қ. Ебін тап та, ж енге сал».
Б із өмір сүрген социализм деген қо ғам д а бар істі 
көптің қо л ы н а беріп, оны коллектив деп атап әділетті- 
лікті саяси ойынға 
айналд ы рды . М ұн д ағы көп, Абай 
а й тқан « а қ ы л ы н ан ауған» больш евиктің ж ы нды суынан 
ішкен тобыр болатын. Оны біз х а л ы қ пікірі дедік, шын 
мәнінде х а л ы қ езін-езі ж а ң а - ж а ң а танып, есін жиып ке- 
леді. П о э м а д а көптің а қы л ы н ы ң ауысуы жеті күнге со- 
зы лса, біздің елде жетпіс ж ы л ғ а созылды. О нда есі дұ- 
рыс хан мен уәзір ж ы нды суды ішіп алып аман қалса, 
қ а з а қ т ы ң есі д ұ ры стар ы н большевизм қырып салды, ал 
үрейлі ж а н д а р еріксіз «жынды» б олуға келісіп, көппен 
бірге д ү р м е к к е түсті де кетті. Револю ция дегеніміздің 
езі тоб ы р ды ң іс әрекеті, оның саяси өкіметі, п ролетари ат 
диктату расы . Абай С о к р а т қ а у ішкізгенді білгенде Фран- 
цуз революциясын білмеді деуге болмайды, ол револю- 
цияны білген, б ір а қ оның көптің ісі екенін де түсінген. 
Ш ың « а қ ы м а қ көп, ақ ы л д ы аз» — дейді. Осы «көп ақы- 
м ақ» деп оты рғаны х а л ы қ емес, ол тобырды айтып отыр. 
Сол тобы рды ң әрекеттерінен бізді са қта н д ы р ға н , ам ал 
не тарих Абай а й тқ а н д а й болмады, тобыр 1917 ж ы лы өз 
дегеніне жетті.
Абай хал қы и кеп кесапаты нан қ а н ш а м а сақтағы сы
келіп, ш ы р ы л д а ға н м е н болар іс болып, қ а з а қ халқы , сі- 
рә м аң д а й ы н а ж а з ғ а н ы болу керек, өз тағдыры н ж еңе 
а л м а й та р и х тәлкегіне түсіп шықты. Ақынның өз тілімен 
айтсақ, «Ермен ш ықты ит қылып, бидай ш аш қан егінге».
91


«К ө п тің » екін ш і мәні. А б а н «көп » д е ген ұ ғ ы м д ы те к
т о б ы р емес, к ө п ш іл ік , ж ұ р т , қ а л а
б е р се х а л ы қ д е г е ь
м ән д е д е қ о л д а н ғ а н .
Қөптіц бәрі көп деме, көп те бөлек,
Көп ит жеціп көк итті, күнде жемек.
Ғадәләт пен мархамат — көп азығы,
Каііда көрсец, болып бақ соған көмек.
К өп т у р а л ы екі ой а й т ы л ы п оты р. 
К өп а д а с қ а н м е н
о н ы ң қ а м ы н о й л а у , о ға н қ ы з м е т ету ө зг е м әс е л е. М а р х а -
м а т пен ә д іл д ік көп үш ін керек. О л а р д ы к е п т ің а з ы ғ ы
д е й д і ақы н . Ә д іл е т т іл ік қ а ш а н д а ж ұ р т ең с ес ің көтеріп , 
с а н а с ы н о я т а т ы н күш . О л а й б о л с а к ө п к е а д а л қ ы з м е т
ету, оны ң м ү д д е с ін е о р а й іс істеу а д а м д ы қ б оры ш . Се- 
бебі, « К е п т ің қ а м ы н ә у е л д е н т ә ң ір і о й л а ғ а н , мен сүй ген - 
д і сүйді д е п иең сүйсін». Т ә ң ір і о й л а ғ а н к ө п т ің қ а м ы н , 
сен д е о й л а с а ң , сол тәң ір ж о л ы н д а б о л ғ а н ы ң . К ө п к е
қ а р с ы ш ы ғу т ә ң ір г е қ а р с ы болу. Қ о л ы ң н а н ке л с е, « қ а р е -
к е т қы л , п а й д а с ы кө п ке тисін»,— д е й д і А б а й . Х а л ы қ т ы ң
« кө пке т о п ы р а қ ш а ш п а » д е г ен м а қ а л ы осы м ә н д е ү н д е с
келеді.
К е п т ің ү ш ін ш і мәні. Көп а д а с а д ы , қ а т е л е с е д і. А л т ы н
мен ж е з д і а ж ы р а т а а л м а й д ы . М ұ н д а й ж а ғ д а й д а не іс- 
те у керек. А б а й б ұ л с а у а л ғ а он т ө р т ін ш і с е з ін д е ж а у а п
берген. О л ж ү р е к т і кісі д е г ен кім д е г е н г е т а л д а у ж а с а й
келіп, қ а з а қ т ы ң ж ү р е к т і кісі деп б а т ы р д ы а й т у ы ж е т к і-
л ік с із екенін айты п, н а ғ ы з ж ү р е к т і л і к д е п а д а с қ а н көп- 
тің а т ы н ы ң б асы н б ұ р у ғ а ж а р а ғ а н ә д іл е т т і ж ә н е а қ ы л -
д ы а з а м а т т ы а й т а д ы . М ұ н д а й а д а м д а р ел іш ін д е г і — 
е д и н и ц а л а р
ж ә н е т ұ л ғ а л а р . 
« Е д и н и ц а
н ө л с із - а қ , е з 
б а с ы н д ы қ б о л а р сол» — д еп А б а й
х а л ы қ т ы ң
б ір т у а р
а з а м а т т а р ы н — е д и н и ц а деп а т а ғ а н .
А д а с қ а н көп тің
б а сы н
б ұ р а т ы н
а д а м д а р д ы қ а з а қ
х а л қ ы көсем деген, ол хан , с ұ л т а н , би б о л у ы м ү м кін . 
Қ а з а қ сөз қ а д ір і н біліп « ж ү з д е н ш еш ен , м ы ң н а н көсем
ш ы ғ а д ы » деген. К ө с е м ге қ а р а ғ а н д а , ел іш інен ш е ш е н ж и і 
ш ы ғ а д ы . А д а с қ а н кө п т ің а т ы н ы ң б а сы н б ұ р а т ы н — еди- 
н и ц а л а р , к ө с ем д ер с и р е к к е зд ес е д і. О л а й б о л с а , о л а р ғ а
қ ұ р м е т те е р е к ш е б о л м а қ .

жүктеу

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   94




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау