3 « А Ш Ы Қ   Қ О Ғ А М »   Қ О Р Ы Н Ы Ң   Е С Е П Т Е М Е С І           2 0 1 3

4 3
« А Ш Ы Қ   Қ О Ғ А М »   Қ О Р Ы Н Ы Ң   Е С Е П Т Е М Е С І           2 0 1 3
бағыт ұстаған «Мəдениет» арнасы хабар таратуды бір жылдан кейін, 2011 жылдың қыркүйегінде 
қолға  алды.  Арна  уақыттың 80%-ін – қазақ  тілінде,  ал 20%-ін  шетел  тілінде  хабар  беруге 
арнайды.
73
  «Білім»  деп  аталатын  алғашқы  қазақстандық  ғылыми  жəне  білім  беру  арнасы  мен 
алғашқы жаңалық таратушы «24 KZ» арнасы 2012 жылдың қыркүйегінде іске қосылды. «Білім» 
арнасы – екі министрліктің:  Қазақстанның Мəдениет жəне ақпарат министрлігінің, Білім жəне 
ғылым министрлігінің біріккен жобасы.
74
 Сол кезде жуық арада мемлекеттік спорт арнасы іске 
қосылатыны жария етілді.
75
 2012 жылдың қарашасында мемлекеттік: «Қазақстан», «Хабар», «Ел 
Арна», «Kazakh TV», «Білім», «Мəдениет», «Балапан», «24 KZ», «Астана» телеарналары, сондай-
ақ жекеменшік «КТК», «НТК», «Жетінші арна» мен «31-арна» кабельдік телехабарлар таратудың 
(ағылш. – must-carry) міндетті пакетіне қосылды. 
2011  жылдың  қаңтарында  «Қазтелерадио»  АҚ-ы  цифрлық  форматта  хабар  тарататын  жерсерік 
платформасы – «OTAU-TV-ні»  іске  қосты.
76
  «Қазтелерадио»  АҚ-ы  теле-радио  дабылын  бүкіл 
ел бойынша тарататын құрылғыларға бақылау жасайды.  Хабар тарату желісі дабылдарды 3500-
ден астам құрылғыға беретін 1214 станциядан тұрады.
77
 «OTAU-TV» стратегиясы республиканың 
шеткері аймақтарын телевизиялық дабылдармен қамтуға бағытталған. Жерсеріктік хабарларды 
тарату  ауқымын  кеңейту  мақсатында  тұтынушыларға  төмен  тарифтік  жоспарлар  ұсынылады 
(егжей-тегжейлірек білу үшін 7.1.1-тармақты қараңыз).
2012  жылдың  қыркүйегінде «OTAU-TV» бірнеше  радиостанцияның  жəне 110 телевизиялық 
арнаның дабылдарын стандартты жəне  HD (high defi nition) форматтарында таратты. «OTAU-TV» 
жерсеріктік тəрелкелерінің бірін сатып алған көрермендер үшін, ай сайынғы абоненттік ақыны  
қоспағанда, негізгі пакет 39 арнаны (тоғызы – республикалық мемлекеттік, он үші – «Қазақстан» 
телеарнасының аймақтық филиалдары, үш мемлекеттік радиостанция, он бір жекеменшік телеарна 
жəне үш жекеменшік радиостанция) қамтиды. «OTAU-TV» ақпараты бойынша, бір жыл ішінде 
оның  абоненттерінің  саны 100 мыңға  жеткен,  ал  дабылдары  ел  халқының  жартысын  қамтиды 
(белгіленген  жоспарға  сəйкес, 2014 жылы  оның  дабылы  халықтың 95 процентіне  қолжетімді 
болады). Абоненттердің сексен проценті «Негізгі пакетке» жазылған, ал тұрмыс жағдайы төмен 
төрт мың отбасы оған тегін қосылған.
78
73  Казинформ, «Мəдениет» – күніне 16 сағат хабар тарататын арна, 2011 жылғы 26 қыркүйек, http:// www.inform.kz/eng/article/2407802 
(қолжетімді күн 2012 жылғы қаңтардың 29-ы).
74  Казинформ, «Қазақстандық ғылым жəне білім арнасы хабар таратуды 2012 жылы бастайды», 2011 жылғы қарашаның 3-і, http://
www.inform.kz/eng/article/2416700 (қолжетімді күн: 2012 жылғы қаңтардың 29-ы).
75  Казинформ, «Жақын уақыт ішінде Қазақстанда жаңа екі телеарна іске қосылады», 2011 жылғы сəуірдің 25-і, http:// inform.kz/eng/
article//2374298 (қолжетімді күн: 2012 жылғы ақпанның 8-і).
76 Kazworld, «Жаңа мəдениет жəне ақпарат министрі алғаш рет нəтижелерді жариялап, басты міндеттерді белгіледі», 2012 жылғы 
ақпанның 3-і, http://kazworld.info/?p=19522. (қолжетімді күн: 2012 жылғы мамырдың 28-і).
77  DigiTAG (Digital Terrestrial Television Action Group, қазақша – Жерүсті  цифрлық  теледидарының  бастамашы  тобы),  Жерүсті 
цифрлық теледидардың бұрынғы КСРО республикаларындағы мəртебесі, http://www.digitag.org/MembersOnly/Reports/Post-Sovi-
et%20 Report%20Version 1.2.pdf, 33-бет  (қолжетімді күн: 2012 жылғы наурыздың 10-ы).
78 «Қазтелерадио»  АҚ-ы, OTAU-TV, «Жерсерік  теледидарына  жазылушылар  саны 100000-ға  жетті»,  http://kazteleredio.kz/
rus/2012/02/17/ количество-абонентов-национального, 17 февраля 2012 г. (қолжетімді күн: 2013 жылғы сəуірдің 17-сі).

Ц И Ф Р Л Ы Қ   М Е Д И А Л А Р   К А Р Т А С Ы         Қ А З А Қ С Т А Н
4 4
«OTAU-TV» стратегиясы кабельдік хабар тарату нашар дамыған елді мекендердің тұрғындарына 
тоғыз республикалық мемлекеттік арнаны қамтитын тегін пакет беруге бағытталған. Мемлекеттік 
«Хабар» жəне «Қазақстан» арналарын ел халқының 100 процентіне жуығы қарай алатын болса, 
«Бірінші арна «Еуразия» ел аумағының 80 процентін ғана қамтиды.
«Қазақстанның  Ұлттық  теле-радио  хабарларын  таратушылар  қауымдастығының» (ары  қарай – 
«Қазақстан ҰТҚ-ы»)  атқарушы директоры Шолпан Жақсыбаеваның пікірі бойынша, мемлекеттік 
БАҚ-тардың «OTAU-TV-нің» тегін пакетінде артықшылыққа ие  жағдайы елдің медиа-кеңістігінде 
мемлекеттің басымдық алып отырған  жүйесін нығайтып отыр.
Жақсыбаева ханымның сөзі бойынша, коммерциялық арналар да  «OTAU-TV-нің» негізгі пакетіне 
енгенмен, 14 аймақтық арнаны қосқанда, онда 24 орын – мемлекеттік хабар таратушыларға, 14 
орын ғана жеке меншіктегі хабар таратушыларға бөлінген. Оның үстіне, кезекті жаңа мемлекеттік 
арна  іске  қосылған  кезде,  барлық  жұмыс  істеп  тұрған  коммерциялық  таратушылардың  тегін 
пакеттегі өз орындарын сақтап қалатынына ешқандай кепілдік жоқ.
79
Үкімет  дəстүрлі  БАҚ-тардың  интернетке  енуін  кеңейтуді  маңызды  деп  санайды.  Қазақстан 
Республикасының 2007-2012 жылдар  арасындағы  бұрынғы  премьер-министрі  Кəрім  Мəсімов, 
интернет  кеңістігінің  дамуына  қарай,  қазақстандық  дəстүрлі  БАҚ-тардың  өздерінің  бəсекеге 
қабілеттілігін  көтеруге  тиістігін  атап  көрсетті.  БАҚ-тарға  цифрлық  қосымшаларды  дамытуға 
үлкен назар аудару керектігін айта отырып, К.Мəсімов мырза: «Менің ойымша, үш-төрт жылдан 
кейін медиа-нарық, жалпы, түбегейлі өзгереді», – деп мəлімдеді.
80
 
Мемлекеттік БАҚ-тардың көпшілігі интернетке «қоныс аударған», бірақ олардың мультимедиалық 
қызметінің  сапасы  өзгеріп  тұрады.  Мемлекеттік  БАҚ-тар  интернетте  даусыз  көш  бастаушылар 
болмағанмен,  бірақ  пайдаланушылармен  жұмыс  істеудің  маңызды  саласы  ретіндегі 
онлайн-кеңістікті  бірте-бірте  игеруді  жалғастырып  келеді. «Хабар»  телеарнасының  сайты 
пайдаланушыларға жаңалықтардың бейнемұрағатына кіру мүмкіндігін ғана емес, сонымен қатар 
қосымша  интербелсенді  контентті:  блогтарда  журналистермен  қарым-қатынас  орнату,  меншікті 
блогтар  құру,  форумда  ағымдық  жаңалықтар  мен  телебағдарламаларды  талқылау  мүмкіндігін 
де  ұсынады.  Оның  сайтында RSS таратылымымен  жаңалықтар  таспасы  бар.  Пайдаланушылар 
жаңалықтардың материалдарына өздерінің түсініктемелерін тікелей сайтта қалдыра алмағанмен, 
оларды форумда талқылай алады. Аталған сайттың үш: қазақ, орыс, ағылшын тілінде нұсқасы  бар. 
Сонымен  қатар  «Хабар»  арнасының «Vkontakte» (2,5 мың  адамнан  артық)  жəне Facebook 
(«достарының»  саны 5 000-нан  астам), Twitter (5 000-ға  жуық  «фолловер»)  секілді  əлеуметтік 
желілерде    бірнеше  белсенді  аккаунты  бар:  оларда  жаңалықтар  көріністеріне  тұрақты  түрде 
сілтемелер  жарияланып  тұрады. «Хабардың»  қазақстандық Yvision блог-платформасында 
79  Қазақстанның  Ұлттық  теле-радио  хабарларын  таратушылар  қауымдастығының  атқарушы  директоры  Шолпан  Жақсыбаевамен 
сұхбат, Алматы, 2012 жылғы ақпанның 15-і.
80 «Қазақстандық дəстүрлі БАҚ-тар онлайн-медиадан айырылып қалуы мүмкін», – премьер-министра10 января 2011 г., http:// www.
interfax.kz/?lang=eng&int_id=in_focus&news_id=425 (қолжетімді күн: 2012 жылғы ақпанның 8-і).