Bulletin «Филология ғылымдары» сериясы

ЛАТЫН ГРАФИКАСЫНА КӨШУ – РУХАНИ ЖАҢҒЫРУДЫҢ

жүктеу 6,12 Mb.

Pdf просмотр

бет	104/361
Дата	05.11.2022
өлшемі	6,12 Mb.
	#38524

1 ... 100 101 102 103 104 105 106 107 ... 361

file20200121044531 (1)

Түйін сөздер

ЛАТЫН ГРАФИКАСЫНА КӨШУ – РУХАНИ ЖАҢҒЫРУДЫҢ
АЛҒАШҚЫ БАСПАЛДАҒЫ
Аңдатпа
Мақалада президентіміз Нұрсұлтан Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарлама-
сының мазмұнын ашып, халыққа түсіндіру. Президентіміздің бұл бағдарламасы дер кезінде көтерілген
маңызды құжат. Өйткені көршілес түркі халықтары латын графикасына баяғыда көшіп алған. Бұл мәселенің бір
жағы, ал оның екінші жағы – ел басының айтуы бойынша, біздің мақсатымыз: әлемдегі ең дамыған 30 елдің
қатарына қосылу. Оның басты шарты – ұлттық кодты сақтай отырып, рухани жағынан жаңғыру. Рухани
жаңғырудың алғашқы баспалдағы – латын графикасына көшу. Латын графикасына көшсек, жаһандық әлемге
еркін кіріге аламыз. Тұрмысымызға кеңінен енген иентернетті, компьютерді, қалта телефонын еркін пайдалана
аламыз. Латын графикасына көшу – жас буынның ағылшын тілін үйренуіне және Еуропалық білім деңгейін
меңгеруіне түрткі болады.
Түйін сөздер:
президент, латын, графика, болашақ, бағдар, рухани, жаңғыру, бағдарлама, жоба, әріп, ұлттық
код, жаһан, интернет, компьютер, жас буын, білім, көшу, кірігу
Президентіміз Н.Ә. Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласы біздің
көптен күткен үміт-тілегіміз еді. Мақала жарияланысымен, оны оқыған иісі қазақтың бәрі қуанысып,
бірін-бірі құттықтап, құдды бір өздері үлкен тойдың үстінде жүргендей мәз болысып қалды. Оның
себебі де жоқ емес еді. Көршілес жатқан бауырлас түркі елдері латын графикасына көшіп, біз олардан
қалып қалғанда, өзімізді бір түрлі кемшін санап жүретінбіз.
Елбасымыз 2012 жылғы желтоқсан айында жария еткен «Қазақстан – 2050» стратегиясында «2025
жылдан бастап латын қарпіне көшуге кірісуіміз керек» деп мәлімдеген болатын. Содан бері 5 жыл
өтті. Азамат екен, сол сөзінде тұрып, енді міне, бұл мәселеге байланысты өзінің тиянақты шешімін
жариялап отыр.
Мақаласында Президентіміз: «Еліміз жаңа тарихи кезеңге аяқ басты. Біз қайта түлеудің айрықша
маңызды екі процесі – саяси реформа мен экономикалық жаңғыруды қолға алдық», – дей келіп,
«Біздің мақсатымыз айқын, бағытымыз белгілі, ол – әлемдегі ең дамыған 30 елдің қатарына қосылу»,
– дейді. Ол үшін біздің ел рухани жағынан да, экономикалық жағынан да жаңа тұрпатты жаңғыруы
қажет екендігін айтады. Жаңғырудың ең басты шарты – ұлттық кодты сақтай білу керектігін
ескертеді. Ұлттық код деп президентіміз тілді, дінді, мәдениет пен өнерді, салт-сана мен әдет-
ғұрыпты, тарихты айтып отырғаны белгілі.
Осыған байланысты Елбасы алдағы жылдарда мықтап қолға алуды талап ететін бірнеше жобаны
ұсынады. Солардың бірі бірі емес-ау, бірегейі – қазақ тілін біртіндеп латын қарпіне көшіру керектігін
айтады. Сөйтеді де: «Бұл – жаһандық әлемге еркін кірігіп, жұмыс істеудің басты шарты» деп
түйіндейді.
Президентіміз өз мақаласында «латын графикасына көшу керектігін ғана айтып қоймайды,
сонымен бірге, оған көшудің жолдары мен дайындық жұмыстарын да көрсетіп берген. Ол кісінің
айтуынша, бірінші кезекте, 2017 жылдың аяғына дейін ғалымдардың көмегімен, барша қоғам
өкілдерімен ақылдаса отырып, қазақ әліпбиінің жаңа графикадағы бірыңғай стандартты нұсқасын
қабылдауымыз керек екен. Екінші кезекте, 2018 жылдан бастап жаңа әліпбиді үйрететін мамандарды
және орта мектептерге арналған оқулықтарды дайындауға кіріскенімізді жөн санайды. Үшінші
кезекте, қоғамдық және гуманитарлық ғылымдар бойынша қазақ тілінде 100 жаңа оқулық
дайындауымыз керек екен. Бұл шара мектеп оқушылары үшін қажет. Ал жоғары оқу орындарының
студенттері үшін не істеуіміз керек? Олар үшін білім-ғылымның барлық бағыттары бойынша
әлемдегі ең жақсы, ең таңдаулы, ең заманауи тағы 100 оқулықты әртүрлі тілдерден қазақ тіліне
аударуымыз қажет екен. 2018-2019 оқу жылының өзінде студенттерді осы оқулықтармен оқыта
бастайды екенбіз. Сөйтіп жас жеткіншектеріміздің білім алуына мүмкіндік жасаймыз. Өйткені,
президентіміздің айтуынша, табысқа жетудің ең басты факторы – білім. Сондықтан білім әрдайым
бірінші орында тұруы шарт. Білімді бәрінен биік қоятын ұлт қана табысқа жете алады.

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Филология ғылымдары» сериясы №4(62) 2017 ж.
81
Президентіміз өз мақаласында атап көрсеткендей, Үкімет қазақ тілін латын графикасына
көшірудің нақты кестесін жасап, 2025 жылға қарай іс қағаздарын, мерзімді баспасөзді, оқулықтарды –
бәрін де латын қарпімен басып шығара бастауға тиіс.
Елбасымыз айтқандай, латын графикасына көшудің терең логикасы бар. Ол қазіргі заманғы
технологиялық ортаның, коммуникацияның, сондай-ақ, ХХІ ғасырдағы білім беру процесінің
ерекшеліктеріне байланысты. Мектеп қабырғасында балаларымыз ағылшын тілін оқып, латын
әріптерін онсыз да үйреніп жатыр. Күнделікті тұрмыста жастарымыз интернетті, компьютерді, қалта
телефонын, электрондық поштаны, әртүрлі сайдтарды қазірдің өзінде пайдаланып жүр. Бұлар, әрине,
жас буын үшін де, зиялы қауым үшін де ешқандай қиындық келтірмейді деген сөз.
Латын графикасына көшу мәселесі бүгін ғана күн тәртібіне қойылып отырған жоқ. Оны қазақ
зиялылары (оның ішінде құрметті Президентіміз Н.Назарбаев та бар) сонау 90-шы жылдардың
басында алғаш көтерген болатын. Сол күннен бастап мен маман ретінде, қазақ тілінің фонетикасынан
жастарға сабақ беріп жүрген ұстаз ретінде латын графикасына көшу мәселесін зерттеуге тікелей
кіріскен болатынмын. Сол зерттеудің нәтижесінде мерзімді баспасөз беттерінде осы мәселеге
байланысты мен 2003 жылы 1 мақала, 2007 жылы 2 мақала, 2014 жылы тағы 1 мақала жазып, ол
мақалаларда «қазақ тілі дыбыстарының қайсысына латын әліпбиінің қай әрпі сай келеді (балама
болады)» деген тұрғыдан латын графикасына көшудің 2 нұсқасын ұсынған болатынмын. Міне, бүгін
аздаған өзгерістермен соның үшінші нұсқасын ұсынып отырмын (кестеге қараңыз).
Кесте-1

жүктеу 6,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 100 101 102 103 104 105 106 107 ... 361