36
1.6 Content Management System (CMS) жүйесі
CMS– бұл контентті құруды, басқару мен өңдеуді ұйымдастыратын және
қамтамасыз ететін ақпараттық жүйе немесе компьютерлік бағдарлама. CMS
жүйесінде екі қор бар. Біріншісінде (реляционды МҚБЖ) сайтта көрсетілген
барлық мәліметтер сақталады. Екіншісінде (файлдық жүйе) көрсетілім
элементтері – шаблондар, графикалық суреттер және т.с.с. сақталады.
Қолданушыларға көрінетін сайттың сыртқы түрінен басқа екі арнайы
жұмыс орны ұйымдастырылған.
Бірінші жұмыс орны – сайт өңдеушісі үшін арналған. Оның көмегімен
сайт құрылымын, контент құрылымын береді, сайттың сыртқы түрін
анықтайды, ақпарат бейнелеу шаблонын жөндейді. Бұл құрал әдетте толық
автоматтандырылмайды. Сайтты жөндеу үшін өңдеушілер жиірек CMS
құралдары арқылы жұмыс жасайды, ақпарат тікелей орналастырылады.
Екінші жұмыс орны – сайт басшыларына арналған. Ол ұйым немесе
компания қызметкерлеріне өз бетінше өңдеушілер қыhзметінсіз сайтқа ақпарат
тапсыруға мүмкіндік береді. Тұтынушы менеджері тек арнайы жұмыс орны
арқылы жұмыс жасай алады.
Қазіргі уақытта көптеген ұйымдарда қандай күйде болмасын, өз web-
сайттары бар. Кішігірім компанияларда ішкі интранет жүйесі болады.
Қазіргі сайттардың көпшілігі статикалық беттер негізінде құрылған.
Нәтижесінде мұндай сайттарда ақпарат орналастыру қарапайым
қолданушылардан жасырылуда. CMS техникалық мамандар түрінде ешбір
делдалсыз, ақпаратты қамтитын, ақпаратты қызметкер жариялайды – ақпаратты
оперативті жаңартуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар CMS негізінде түрлі
қызметтер – функционалды жүзеге асырылған, яғни қажет етілген функциялар
CMS-та жүзеге асырылған және жедел қолданысқа беріледі. CMS негізінде сайт
құруды бірнеше рет тексеруден өткен дайын модульдер пайдаланылады,
сайттың сыртқы түрі статикалық сайттар жағдайына қарағанда, кішігірім
шығындармен алмасады.
CMS өңдеушілері сайт құруда ақпаратты кез келген маман жүзеге асыра
алады деген тұжырым айтса, онда арнайы визуалды өңдеу құралдарын
пайдалана отырып, кеңсе құжаттарын ақпаратты импорттауға арналған web-
интерфейс бар екені анық. Контентті басқару жүйелері техникалық маманы жоқ
қызметкерге сайтқа ақпаратты жариялауға және мәтінді құрылымдауы
бойынша қарапайым ақпаратты орындауға мүмкіндік береді.
Сонымен қатар CMS – қосымшалар нарығында ең бақталастардың бірі.
Әлемде мұндай қосымшалардың бірнеше мыңға жуық түрлері бар.
Бірнеше жылда web-қорлар, контентті басқару жүйелері айтарлықтай
жетілдірілді. CMS-ты пайдалануына қарай бөлінуі:
- порталдар – жаңалықтар мен мақалаларды жариялаудың жолын
жайдақтататын ақпараттық қорлар үшін пайдаланылады. Құрамына дербес
37
модульді CMS типтерін құрайды. Бұл кластың ең әйгілі типтері – XOOPS,
Xnuke, Xaraya, ВебZE және т.б;
- қозғалтқыштар (SQL-сыз) - бұл CMS өңдеуде тармақтары әлсіз
дамыған, сондықтан ақпарат құжаттарын сақтау негізінде мәлімет кестесі
орнына түрлі мәселелер байланысқан. Бұл CMS-тың артықшылығы – контент
модификациясы мен тегін хостингте орналасу мүмкіндігінің бар болуы. Бұл
идеяның бірнеше тараулары бар: Cute News, Deelight CMS, Progressive, SAPID;
- блог. Weblog ағылшын сөзінен тараған. Орысша термині – «желілік
күнделік» - бұл автордың жеке мақалалары орналасатын сайт. Әдетте
мақалалар ретінде сайттарға сілтемелер болуы мүмкін. Бұл категорияға келесі
CMS-тарды жатқызуға болады: bBlog, CMS MyPUPBlog, Nucleus, plog,
pMachineFree, WordPress;
- форумдар – бұл сайтта пікір алмасу құралы. Форумда хаттар пошталық
хаттар сияқты өз авторы мен мазмұны бар. Бірақ хат жіберу үшін арнайы
прогрмма қажет емес – жай ғана сайтта сәйкес форманы толтыру қажет.
Форумның принциптік қасиеті, онда хаттар өзара байланысқан тредтерге
(thread - жіп) біріктірілген. Форумға жауап берген жағдайда сіздің жауабыңыз
алдыңғы шығыс хатқа байланысқан болады;
- биллинг (Billing). Тұтынушылар шотымен провайдерлер мен
рессерлерге жұмыс жасауға мүмкіндік береді. Осындай CMS- тер
қолданушылар қызметін пайдалану жүйесінің ажырамас бөлігі болып саналады.
Бұл CMS категориясының мақсаты – көрсетілетін қызметтер, жаңа қызметтерді
қосу, ағымдағы параметрлерді өзгерту, төлемдер қабылдау және т.с.с.
қызметтер жайлы ақпаратты көрсету болып табылады;
- хостингтің Админ панелі. Бұл класқа Control PANEL (С-панель), Direct
Admin өнімдері жатады.
CMS жүйесінде мәліметтерді көрсетудің объектілі үлгісі – класс және
объект секілді түсініктерді қамтиды. Класстар атрибуттар жиынын құрайды
және мәліметтер құрылымын анықтайды. Объектілер өкілеттігі арнайы
құрылымды құрайды және иерархиялық құрылымды құра отырып, басқа
объектілерді қамтиды. Объектілер өздерін қамтитын объектілер мазмұны мен
әрекет қызметін мұра етеді. Объектілер, мысал ретінде, қолданушылардың
тіркелу жазбаларын, құжаттарын, суреттерін алуға болады. Класс контенті
нақты ақпарат сақтамайды – мұндай ақпаратты объектілер (класс данасы)
сақтайды. Бұл жағдайда объектілі үлгі реляционды мәліметтер қорына
көрсетіледі. Объектілер арасында байланыс әдетте кесте арқылы орнатылады.
Объектілі-бағытталған мәліметтер үлгісінде негізделген жүйелер
функционалды, иекмді болып келеді, бірақ ол күрделі.
CMS-та мәліметтер қорының желілік түрі – графтар теориясына сүйенеді:
ақпарат құрылымы өзара байланысқан, белгіленген түйіндер түрінде
көрсетіледі. Жүйе фундаменті ретінде мәліметтер сипатының желілік үлгісі
көрсетілген желілік жүйесі ғана емес, сонымен бірге дәстүрлі реляционды
МҚБЖ қызмет ете алады. Реляционды кестелерде түйіндер, олардың
