Бағдарламасын іске асыратын білім беру мекемелерінің оқыту үрдісінде оқу құралы ретінде қолдануға ұсынылады

282 
 
Яндекс  сайтында  күрделі  іздеу  нұсқаларын  орнату  үшін  беттің  қалай 
көрінетіні 5.13-суретте көрсетілген.  
Сонымен  қатар,  көптеген  іздеу  машиналары  «табылғаннан  іздеу» 
мүмкіндігін  ұсынады.  Бұл  кейінгі  іздеу  алдыңғы  нәтижесі  бойынша 
алынған беттер арасында жүзеге асырылады.  
Жоғарыда  айтылғандай,  каталогтар  олардың  сайттары  бөлімдерге 
бөлінген  және  іздестіру  жүйелері  –  сақталған  ақпараттың  үлкен  көлемі 
және  қуатты  іздеу  жүйелерінің  жақсы  екендігі  жақсы.  Бүгінгі  күні 
көптеген іздеу машиналары каталогтарды сатып алды, ал каталогтар іздеу 
мүмкіндігін  қамтамасыз  етеді.  Мысалы,  Яндекс  айты  тек  іздеу  жүйесі 
ретінде пайда болды, ал қазір ол каталогтарды қамтиды.  
Жақын  уақыттан  бері  іздеу  мүмкіндіктерін  шолушылармен 
(браузерлермен)  қамтамасыз  етіледі.  Мысалы,  Internet  Explorer 
шолушысын  іске  қосыңыз  және  Іздеу  батырмасын  басыңыз  —  келесі 
терезе пайда болады. 
Іздеу  шолушының  өзімен  жүзеге  асырмайды,  ол  тек  сайтты  іздеуге 
арналған  пайдаланушының  сұранымын  қайта  бағыттайды.  Пайда  болған 
терезеде Customize басыңыз және келесі терезе ашылады (5.14-сурет).  
Ол  жерде  сұранымыңызды  өңдеу  үшін  шолушы  қай  сайттарды 
қолданатынын  көрсетеді.  Бұл  терезеде  сіз  қолданылғандардың  тізімінен 
сайттарды  қосуға  немесе  алып  тастап,  сонымен  қатар  жүгінулердің 
кезектілігін орната аласыз. 
Шолушыларда  іздеу  идеясы  іздестіру  сайттарында  да  кездеседі,  оны 
іздеу  жүйелерінде  қондырмалар  деп  атауға  болады.  Мысал  ретінде  
www.ixquick.com  сайтын  келтіруге  болады  (өкінішке  орай,  сайтта  орыс 
тілінде  қолдау  жоқ).  Бұл  сайтта  іздеуге  арналған  өзінің  қоры  жоқ.  Сіздің 
сұранымыңыз іздеу сайттарына қайта бағытталады, және барлық беттерден 
сайтты  қосу  мүмкіндігі  барлық  жұмылдырлыған  іздеу  жүйелерінен  ең 
қолайлысын  іріктеп  береді.  Бұл  іздеуді  айтарлықтай  тездетеді  және 
жеңілдетеді,  себебі  сұраным  тілдеріне  енудің  қажеті  жоқ  –  бұны  сайтты 
қосу жасайды. 
Интернеттегі  ақпаратты  іздеудің  тағы  бір  мүмкіндігі  (мүмкін,  ең 
қарапайым  және  қолжетімді),  әдетте,  «Интернеттің  сары  беттері»  деп 
аталатын және әртүрлі бағыттарда жарияланатын арнайы анықтамалықтар 
болып  табылады.  Олар  қарапайым  телефон  кітапшалары  сияқты 
алфавиттік  немесе  тақырыптық  түрде  ұйымдастырылған,  бірақ 
телефондардың  орнына  тиісті  ресурстардың  Интернет-мекенжайлары 
жазылған.  Сонымен  қатар,  пайдаланушыларға  ыңғайлы  болу  үшін  олар 
мазмұнының  қысқаша  сипаттамасымен  жиі  қамтамасыз  етіледі.  Жалғыз 
қолайсыздық  –  сайттың  мекенжайын  қолмен  теру  керек.  Бірақ  мұнда  да 
қарапайым  тәсіл  бар.  Осы  түрдегі  барлық  анықтамалар  Интернетте 
өздерінің  өкілдіктері  бар,  сондықтан  осындай  анықтамалардың  мекен-
жайларын біліп, олардың сілтемелерін Таңдаулылар папкасынада сақтау  

283 
 
жеткілікті,  бұл  кезде  сіз  қажетті 
материалды 
іздеу 
уақытын 
үнемдейсіз.  
Жақында  осындай  анықтамалар 
CD  дискіде  пайда  болды  бастады  – 
бұл,  ең  ыңғайлы  және  практикалық 
нұсқасы. 
И н т е р н е т т е г і   б а й л а н ы с  
қ ұ р а л д а р ы .   Интернет  –  бұл 
қажетті  ақпаратты  іздестірудің  кең 
ауқымы 
ғана 
емес, 
сондай-ақ 
адамдарға  қарым-қатынас  жасаудың 
керемет  мүмкіндіктері.  Байланыс 
немесе  ақпаратты  берудің  кез-келген 
тәсілі  шартты  түрде  екі  үлкен  топқа 
бөлінуі  мүмкін:  тікелей  байланыс 
(on-line)  және  «кешіктірілген»  (off-
line). 
«Кейінге қалдырылған оқыту» 
кезінде  хабарламаны  дайындау  үрдісі  және  сәйкесінше,  оның  тікелей 
таратылуы уақытша бөлінуі мүмкін.  
Мысал  арқылы  түсіндірейік:  әдеттегі  пошта  –  offline  байланыс  үлгісі 
болып  табылады.  Біреуге  хат  жіберу  үшін  сіз  оның  мәтінін  жазып,  оны 
конвертке салып, адресаттың мекен-жайын жазуыңыз керек. Егер сіз оның 
жауабын алғыңыз келсе, онда конверттің сыртына кері мекен-жайыңызды 
жазу  керек.  Хат  пошта  жәшігіне  лақтырылғаннан  кейін,  оның  бұдан 
кейінгі тағдыры сізге тәуелді емес, ерте ме, кеш пе, ол адресатын табады. 
Ал тағы біраз уақыттан кейін сіз оған жауап аласыз. 
Байланысдың екінші түрі – on-line. Кәдімгі өмірде оның әдеттегі өкілі 
телефон болып табылады. Оның көмегімен нақты уақыт режимінде тікелей 
байланысуға болады. 
Әрбір  тәсілдің  өзінің  ерекшеліктері,  артықшылықтары  мен 
кемшіліктері  бар.  Пошта  өте  баяу  қарым-қатынас  құралы  болғаны  анық, 
бірақ  арзан  (телефонмен  салыстырғанда),  үлкен  көлемдегі  ақпаратты 
беруге  мүмкіндік  береді  және  хабарларды  жіберу  үрдісне  тікелей 
қатысуыңызды  талап  етпейді.  Телефон,  керісінше,  айтарлықтай  өте 
қымбат,  бірақ  тікелей  байланысуға  мүмкіндік  береді.  Басқа  да  көптеген 
айырмашылықтарды табуға болады. Бірақ бір нәрсе түсінікті – бұл екі әдіс 
бір-бірінен  әлдеқайда  нашар  да,  жақсы  да  емес,  олар  жай  ғана  әртүрлі. 
Нақты  тапсырмаға,  материалдық  активтерге  және  басқа  да  факторларға 
байланысты сізге ең қолайлысын таңдау керек. 
Соңғы  уақытта  Интернеттен  тыс  жаңа  байланыс  құралдары  пайда 
болды  –  ұялы  телефондар,  радиотелефондар,  пейджерлер  және  т.б.  Бұл 
қорлардың қай санатына жататынын өзіңіз анықтап көріңіз. 
 
 5.14-сурет. Internet Explorer 
шолушының іздеу жүйесі  

284 
 
Интернетке  байланысты,  мұнда  мүлдем  ұқсас  жағдай  байқалады. 
Электрондық  пошта  (e-mail)  –  бұл  әдеттегі  поштаның  толық  аналогы 
болып табылады, бірақ өзінің ерекшеліктері бар. Бұл хатты жіберу жеріне 
қарамастан  –  көрші  компанияға  немесе  әлемнің  басқа  бөлігіне  болсын 
абсолютті  тегін.  Қосымшалар  көлемі  іс  жүзінде  шектеусіз.  Хаттың 
мазмұны  ретінде  қарапайым  мәтін,  суреттер  және  диаграммалар,  музыка 
файлдары,  яғни  сіздің  компьютеріңізде  файл  түрінде  сақталатынның 
барлығы болуы мүмкін. Бірақ әдеттегі поштаның негізгі айырмашылығы – 
хабарламаларды  жіберу  жылдамдығы.  Әдетте  бұл  тек  бірнеше  минутты 
құрайды және іс жүзінде қашықтыққа байланысты емес. 
Электрондық  пошта.  Электрондық  пошта  Интернет  желісінен  жасы 
бойныша  үлкен  және  оның  пайда  болуына  дейін  ақпарат  берудің  жалғыз 
электронды  құралы  болды.  Интернеттің  қарқынды  дамып  келе 
жатқандығына  қарамастан,  www  және  басқа  ресурстардың  пайда  болуы, 
электронды пошта әлі күнге дейін аса маңызды.  Қазір пошта мекенжайын 
(пошта жәшігі, e-mail) алу өте оңай – провайдер арқылы (ағылшын тілінен 
provide — қамтамасыз ету) Интернетке қосылған кезде сіз автоматты түрде 
электрондық  пошта  мекенжайы  пайда  болады  –  барлық  провайдерлер 
Интернетке қосылумен бірге, пошта жәшігін тегін береді. Сонымен қатар, 
тегін пошта жәшігін алуға болатын көптеген сайттар бар.  
Электрондық  поштаны  (e-mail)  пайдалану  үшін  әдетте  электрондық 
пошта  клиенті  деп  аталатын  компьютерде  арнайы  бағдарламаны  орнату 
керек.  Көптеген  электрондық  пошта  клиенттері  бар,  олардың  кең 
таралғаны  Microsoft  Outlook  Express  бағдарламасы  болып  табылады. 
Барлық  бағдарламалар  пайдаланушылар  үшін  шамамен  тең  мүмкіндіктер 
береді,  олардың толық сипаттамаларын  тиісті құжаттамада  немесе  жұмыс 
сипаттамасында  және  пошта  бағдарламаларының  мүмкіндіктерінде 
арналған  кітаптардан  табуға  болады.  Электрондық  пошта  клиенттерінің 
көпшілігі үшін ортақ жұмыстың негізгі сәттеріне тоқталамыз. 
Пошта  бағдарламасын  компьютеріңізге  орнатқаннан  кейін  пошта 
жәшігі параметрлерін алғашқы баптаулары қажет болады (5.15-сурет). Бұл 
іс  жүзінде  электрондық  пошта  мекенжайы;  хабарламаларды  жіберу  үшін 
сервердің  аты  (ол  шығыс  поштаға  арналған  сервер  немесе  SMTP  сервері 
деп аталуы мүмкін); хабарламаларды алу үшін сервердің аты (кіріс пошта 
сервері немесе POP сервері); POP серверіне кіруге арналған пайдаланушы 
аты (тіркелгі аты, логин) және құпия сөзі (5.16-сурет). Пошта мекенжайын 
алған  кезде  барлық  осы  параметрлер  белгілі  болуы  керек.  Қажетті 
баптаулар  аяқталғаннан  кейін  пошта  бағдарламасымен  жұмыс  істеуге 
кірісе беруге болады.   
Негізгі  функциялардан  басқа  (жасау  және  жіберу,  сондай-ақ 
хабарламаларды қабылдау және оқу) сізге пайдаланушы ретінде жұмыстың 
ыңғайлылығы  үшін  қызмет  ететін  көптеген  қосымша  мүмкіндіктер 
беріледі.