SWOT-саланың даму жағдайын талдау
Күшті жақтары
Кен орындарының ірі қорлары, оның ішінде түсті металлдар орны
Кәсіпорындарды ауыл шаруашылық өнімдерін өңдеуде шикізатпен қамтамасыз ету
экономикалық жағынан тиімді географиялық орналасу;
жақын ірі азық-түлікті өткізу нарығы (Өскемен, Семей ққ.)
түсті металдардың ірі орындарының болуы
мүмкін құрылған өндіріспен жүктелетін әртараптандыруды және жоғары технологиялық өнімдердің басқа түрлерін шығаруды реттейтін жоғары технологиля өндірістердің болуы (сирек кездесетін металлдар мен сирек кездесетін жерлерді өндіретін - «Ертіс сирек жерлі компаниясы» ЖШС, «Ертіс химиялық-метеллургиялық зауыты» АҚ).
Жеткілікті жоғары еңбек әлеуеті (аудан тұрғындарының жалпы санынан экономикалық белсенді тұрғындар - 59%)
Әлсіз жақтары
Ауданның ірі өнеркәсіп кәсіпорындарының (шетке шығаруға бағдарланған) әлем экономикасындағы жағдайға тәуелділігі.
Ауданның шарушылық субъектілерінің инвестициялық күмәндануы
Ауданның барлық өнеркәсіп кәсіпорындарының негізгі қорларының моральді және физикалық тозуы, оларды жаңарту үшін айналымда жеткілікті қаражаттың болмауы
Қайта бөлудің төмен деңгейі
Жаңа пайдалы қазбалар орнын іздестіру бойынша геологиялық барлау жұмыстарына жеткіліксіз мемлекеттік қаржылар салу
шет елдердегі ұқсас кәсіпорындармен салыстырғанда өнім өндірісіндегі өте жоғары ресурстық және энергия жұмсағыштық
Еңбек өндірісінің төмен деңгейі
Ішкі нарықтың аз көлеміне қатысты
Білікті кадрлардың жетіспеушілігі
өндірісті жаңалау және қайта жабдықтау үшін кәсіпорындарда айналым қаржылары мен жинақ қорларының болмауы.
Мүмкіндіктер
Өндірісті әртараптандыру негізінде жоғарғы технологиялық өндірістердің дамуы
Өндіріске жаңа технологиялар енгізу
Кедендік одақ аясында экономикалық тиімді ынтымақтастық
Өндіріске салада өңделетін
Қауіп
1. Ауданның тек бір ірі кәсіпорынға тәуелділігі
2. Шет елдерге шығаруға бағытталған өнім өндірісінің бағаның әлемдік конъюнктурасына тәуелділігі
3.Өндірілген өнімнің төмен бәсекелестік артықшылықтары
4. Шикізат ресурстарына баға конъюнктурасы
2.2.1.2 Агроөнеркәсіптік кешен
Қазіргі уақытта Шемонаиха ауданында 467 шаруа қожалықтары ұйымдасқан, 42 ЖШС, 1 коммандиттік серіктестік, 2 өндіріс кооператив, барлығының жер құқығын куәландыратын құжаттары бар.
Ауыл шаруашылық құрылымынан басқа ауыл шаруашылық өнімдерін өндірумен 13,4 жеке қоныстар айналысады.
Ауданның ауыл шаруашылығы өзінің мамандандырылуы бойынша дамыған мал шаруашылығымен өсімдік шаруашылығы
Мал табынының құрылымында негізгі үлес (51,21%) ірі мүйізді қараға келеді.
Жалпы ауылшаруашылық өнімінің жалпы көлемінде ауданның өсімдік шаруашылығының үлесі 57% тең.
Саланы жүргізу негізінде дәнді, дәндә бұршақты дақылдар мен күнбағыс өндіруден таралым алған тәлімі егін шаруашылығында жүзеге асады.
Ауданның агроөнеркәсіптік кешеніндегі жағдай соңғы уақытта мал шаруашылығы және ІММ бастары өнімдерін өндіру көлемінің төмендеуімен сипатталады.
2009 жыл қорытындысы бойынша ауыл шаруашылық өнімдерінің жалпы көлемі 11,4 млрд. теңгені құрады, 2008 жылмен салыстырғанда 56,7% өсумен. Мал шаруашылығы бойынша физикалық көлем индексі – 89,1%, өсімдік шаруашылығы бойынша – 216,5%.
Ауданның ауыл шарушылығын дамытуын қолдау үшін жыл сайын қаржы бөлінеді. 2009 жылы АӨК-не салынған қаржы 760,6 млн. теңгені құрады, (оның ішінде АА – 760,6 млн. теңге), 2008 жылы – 743,0 млн теңге (оның ішінде АА – 707 млн теңге, басқа көздерге – 36 млн. теңге).
Ауданның ауыл шаруашылық құрылымында 01.01.2010 жылға ІҚМ басы
ІҚМ мал басының негұрлым азаюы «Заря» ш/қ (493 бас), «Выдрихинское» ЖШС (317 бас), «Ново-Ильинское» ЖШС (164 бас) және «Отрадное» ш/қ (В.И.Щетников) – 83 бас. Басқа шаруашылықтар бойынша мал басының өсуі байқалған.
Қоғамдық мал басының азаюының негізгі себебі: ірі қара малдан 1517 бас мөлшерінде «Белокаменское» ЖШС-ға сатылған мал басын мұқият іріктеу нәтижесінде бірлескен мал басының маңызды бөлігі жарамсыз деп танылған «Б.И.Антропова» ш/қ мал шаруашылығы саласының жойылуына әкеп соқты. Бруцеллезге оң реакция нәтижесінде үстіміздегі жылда ІҚМ 584 бас жойылды. Бұдан басқа ауыл шаруашылығында пайдалынылатын жерлерді сатуға байланысты «Қайрат» шаруа қожалығымен Ұлан ауданының аумағына ІҚМ 212 бас жеткізілді.
Ауданда неғұрлым дамыған сүтті ірі қара мал. Негізгі сүт өндірушілер: «Камышинское» ш/қ, «Камышинское - 2» ЖШС, «Выдрихинское» ЖШС, «Белокаменское» ЖШС, «Заря» ш/қ, «А.В.Шипулина» ш/қ.
Ауданның ауыл шаруашылық құрылымы арасында сүт өндіруде үлес салмағы 40% асаны құраған сүт өнімдері бойынша неғұрлым көрсеткіштерге жеткен (сауынды сиырға 5 мың кг) «Камышинское» ш/қ және «Камышинское - 2» ЖШС.
Сүтті мал шаруашылығының өнімділігін арттыруға жақсы ұйымдастырылған асыл тұқымды-іріктеу жұмыстары қабілет етеді. Мал шаруашылығында 5 асыл тұқымды ауыл шаруашылық құрылымдарымен асыл тұқым қоймасы ұсынылған, оның қатарында іріктелген және қара-шұбар тұқымды өсіру бойынша 1 асылзауыт («Камышинское» ш/қ) және 4 асыл тұқымдық шаруашылық («Заря», «Шемонаихинское» шаруа қожалықтары, «Выдрихинское», «Белокаменское» ЖШС,).
Жүргізілген асыл тұқымды –іріктеу жұмыстары қолда бар тектік қорды сақтауға және кеңейтуге, қолда бар ірі қара мал басының асыл тұқымдық және өнімдік сапасын жақсартуға бағытталған, оның қатарында нәтижесінде табынның жалпы құрылымында асыл тұқымды малдың үлес салмағы 44,5% құрайтын шет елдік тектік қорды пайдаланумен.
Ауданда ІҚМ жемі бойынша 9 жем алқаптары жұмыс істеуде: «Камышинское» ш/қ, «Камышинское - 2» ЖШС, «Выдрихинское» ЖШС, «Белокаменское» ЖШС, «Шемонаихинское» ш/қ, «Воровьев және К» КТ, «Заря» ш/қ, «Де-Вита» ЖШС, «А.В.Шипулина» ш/қ.
Одан өзге шошқалар жемі бойынша 5 жем алқаптары қызмет істейді: «М.С.Тойбазаров» ЖК, «С.З.Манучарян» ЖК, «Защита-Уба» ЖШС, «Н.И.Сердюкова» ш/қ, «С.Н.Жуковский» ЖК.
Қатты және шүйгін жемдерді қажетті көлемде дайындауға, осы саланы қаржылай қолдау бойынша қабылданған шаралар мал шаруашылығы өнімдерінің өндірісін арттыруға қабылет жасады.
Ветеринария саласының ағымдық жағдайы
Аудан инфекциялық және инвазиолнды аурулар бойынша қолайлы болып табылады.
Ветеринарлық-профилактикалық және диагностикалық шаралар жоспары 2009 жылда 100% орындалды. Осы мақсаттар үшін жыл сайын РБ қажетті қаржы бөлінеді, ос ағымдағы жылда осы мақсаттарға 9,3 млн. теңге бөлінді. Ауданда негізгі мәселе ауыл шаруашылық жануарларының бруцеллезі болып табылады. Біздің көрсеткен тапсырмамыздың орындалуын жүзеге асыру осы ауруды уақытында емдеу және болашақта аурудың таралмауына мүмкіндік береді.
6 кесте
2005-2009 жылдардағы мал шаруашылығын дамытудың
негізгі көрсеткіштердің өзгеруінің
динамикасы
Көрсеткіштер атауы
|
2006ж.
|
алдыңғы жылға %
|
2007ж.
|
алдыңғы жылға %
|
2008ж.
|
алдыңғы жылға %
|
2009ж.
|
алдыңғы жылға %
|
Ірі қараның мал басы (мың. бас)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ІҚМ
|
33,9
|
99
|
32,5
|
96
|
29,9
|
92
|
29,2
|
97
|
қойлар және ешкілер
|
9,9
|
114
|
9,7
|
98
|
9,5
|
98
|
10,9
|
115
|
жылқылар
|
2,7
|
103
|
2,5
|
94
|
2,7
|
107
|
2,9
|
107
|
Көрсеткіштер атауы
|
2006ж.
|
алдыңғы жылға %
|
2007ж.
|
алдыңғы жылға %
|
2008ж.
|
алдыңғы жылға %
|
2009ж.
|
алдыңғы жылға %
|
шошқалар
|
2407
|
124
|
21,5
|
87
|
16,2
|
75
|
17,3
|
107
|
марал
|
|
|
|
|
|
|
|
|
құстар
|
65,7
|
114
|
58,2
|
89
|
53,1
|
91
|
61,5
|
116
|
Жануарлардың өнімділігі
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1кг жем шөп. сиырдан сауын
|
3493
|
107
|
3531
|
106
|
3377
|
96
|
3345
|
99
|
Көрсеткіштер атауы
|
2006ж.
|
алдыңғы жылға %
|
2007ж.
|
алдыңғы жылға %
|
2008ж.
|
алдыңғы жылға %
|
2009ж.
|
алдыңғы жылға %
|
Көрсеткіштер атауы
|
2006ж.
|
алдыңғы жылға %
|
2007ж.
|
алдыңғы жылға %
|
2008ж.
|
алдыңғы жылға %
|
2009ж.
|
алдыңғы жылға %
|
1 қойдан қырқылған жүн, кг
|
3,0
|
100
|
3,0
|
100
|
2,8
|
93
|
2,8
|
100
|
100 маткаға жас мал шығысы
|
|
|
|
|
|
|
|
|
бұзау, бас
|
128
|
101,0
|
128
|
100
|
129
|
100,8
|
117
|
91
|
қозы, бас
|
101
|
101,0
|
86
|
85
|
104
|
121
|
86
|
83
|
құлын, бас
|
80
|
104
|
93
|
116
|
87
|
93,5
|
84
|
97
|
торай, бас
|
1216
|
123
|
866
|
71
|
768
|
89
|
1001
|
130
|
Өнім өндірісі, мың тонна
|
|
|
|
|
|
|
|
|
тірі салмақпен ет
|
7,6
|
111
|
7,1
|
93
|
7,1
|
100
|
5,6
|
79
|
барлық сойыс салмағындағы ет,
|
4,5
|
107
|
4,2
|
93
|
4,2
|
100
|
3,3
|
78,5
|
о.і. сиыр еті
|
3,2
|
100
|
2,4
|
75
|
2,4
|
100
|
1,5
|
62,5
|
қой еті
|
0,7
|
100
|
0,1
|
14
|
0,1
|
100
|
0,1
|
100
|
шошқа еті
|
1,8
|
93,2
|
1,5
|
83
|
1,5
|
100
|
1,3
|
86,6
|
Сүт
|
48,4
|
108
|
45,0
|
93
|
40,1
|
89
|
38,8
|
97
|
жұмыртқа млн. дана
|
632
|
100
|
660
|
104,4
|
688
|
104,2
|
693
|
101
|
жүн, тонна
|
0,03
|
100
|
0,02
|
67
|
0,02
|
100
|
0,03
|
150
|
Мал шаруашылығы саласын қолдауға және дамытуға 2008 және 2009 жылдары республикалық бюджеттен 214,2 және 293,2 млн теңге демеу қаржы бөлінді және игерілді, 2005 жылы республикалық бюджеттен тек асыл тұқымды мал шаруашылығын дамытуға 9 млн теңге көлемінде қаржы бөлінген.
Өсімдік шаруашылығы қарқынды дамуда. Ауыл шаруашылық өнімдерін өндіру үшін ауданда 222 мың га ауыл шаруашылық пайдаланбалы жерлер бар, оның ішінде егістік – 139 мың га, пішендік – 17,8мың га, жайылымдық – 64,3 мың га.
Егістік алқаптарының құрылымындағы ауыл шаруашылық дақылдарының 55,60% дәнді дақылдар құрайды, 2009 жылда 86,36 мың га құрады.
Өткен 5 жылда аудан бойынша дәнді дақылдардың егістік алқаптарының талдауы 2005 жылғы деңгейге дәнді дақылдардың егістік алқаптары толығымен тұрақты болып қалды, (2006 жылы – 82,9 га, 2007 жылы- 85,9 га, 2009 жылы – 84413 га) ауытқу орташа 1-2% құрайды, неғұрлым азаюы 2008 жылда байқалған (6,8%), бұл құрғақшылыққа байланысты, нәтижесінде толығымен жойылған деп 4737га тізімнен шығарылды. Дәнді дақылдар арасында 57,7% бидай алқабы, ячмень 18,8%, гречиха 8,8%, сұлы 4,3%, горох 5,5% құрайды.
Соңғы 5 жылғы дән өндірісінің талдауы табиғи-климаттық жағдайларға тәуелділігімен өсіп өну кезеңінде жалпы жиналым жылдар бойынша 2008 жылы 58,1 мың тоннаны (құрғақшылыққа байланысты) 2009 жылы 165,5 тоннаға дейін, 2006 жылы сәйкес 122,3 мың тонна, 2007 – 135,9 мың тонна құрады.
Аудан тұрғындарының нан өнімдеріне сұранысы өз өндірістері есебінде жабылуда. Аудан тұрғындарының жылдық ішкі қажеттілігі нан өнімдері бойынша ұлттық нормамен қайта есептеуде бидайға 7,8 мың тонна.
Ауданда мал шаруашылығы үшін негізгі жем-шөп дақылдары болып арпа табылады, жалпы өндірісі жылдар бойынша 2008 жылы 10,6 мыңнан 2009 жылы 39,7 мың тоннаға дейін теңселеді.
Аудан бойынша май дақылдарының егіcін салу алаңдары ақырғы 5 жыл ішінде 30-35 мың га шегінде тұрақты болып қалады, орташа егіс салу құрамында 26 % құрайды.
Әртүрлі топырақтық климаттық жағдайлармен бірге күнбағыстың аудан округтері бойынша өнімі 5-тен 18 ц/га дейін теңселеді.. Зевакиндік және Первомайкалық аймағының шаруашылықтарында әр гектардан аудан бойынша орташа белгіліден төмен май дақылдарының өнімін алады.
Аудан бойынша күнбағыс дақылдарын өндірісінің көлемі салмағы бойынша 2009 жылда қайта өңдеуден кейін 33,3 мың тоннаны құрады, 2005 жылдың деңгейіндей. Өндірілетін май дақылдас күнбағыстың көлемі аудан халқының өсімдік майымен толық қамтамасыз етуін шешеді, өнімнің белгілі (15%) бөлігі қайта өндірілген күйде ауданнан тыс жерде іске асырылады.
Бірақ, ақырғы жылдарда күнбағысты өсіру үшін субсидия өлшемінің ұлғаюына байланысты, ауыл-шаруашылық дақылдар алаңын егуін үйлесімділеу бойынша шаралар өткізілмейді. Ауданның ауыл-шаруашылық дақылдар ауданын егу құрылымында күнбағыстың салыстырмалы салмағы 31 %-ға дейін өсті, ғылыми-негіздік егіс айналымының бұзылуына әкелді.
Осыдан басқа, жеткіліксіз көлемде минералды тыңайтқыштар мен өсімдіктерді қорғау құралдары қолданылады. Осы барлық факторлар жердің тозуына және егін өнімінің төмендеуіне әкеліп соғады.
Талдамалау кезеңде аудан бойынша жем-шөп азық дақылдарының ауданы 2,5 мың га азайды.
Өндірісте жер бөлу диверсификациясы бойынша жұмыстар басталып және жалғасуда. Егер 2006 жылы ылғалдылықты сақтайтын қор технологиясын ауыл-шаруашылық дақылдарының көкөністерін күтіп-баптауы 10 мың га ауданына суарылатын болса, 2009 осы технология 24,6 мың га қолданылды.
Ылғалдылықты сақтайтын қор технологиясы бойынша ауыл-шаруашылық дақылдарының көкөністерін күтіп-баптау ауданы
8-сурет
Ауданда 2 мың га аса суарылатын жерлер есепте тұр, суарылмайтығын түрде деп пайдаланылады. Қолайлы мерзімде 2009 жылдың көктемгі жер және жинастыру жұмыстарын өткізу үшін, ауданның ауыл шаруашылық тауарларын өндірушілерге 205,4 млн теңге субсидия бөлінді және игерілді, 2006 жылдың белгілі қаржыландыру деңгейінен жоғары. 2006 жылы республикалық бюджеттен егіншілік шаруашылығына барлығы 74 млн. теңге қаржылық сома жұмсалды.
2009 жылы қолданылған шаралар мен ауа-райының қолайлы жағдайлығы барлық ауылшаруашылық дақылдардан жоғарғы өнім алуға ықпал жасады. Аудан бойынша орташа дәнді өнім -19,6 ц\га, күнбағыстыкы -9,8 ц\га құрайды.
7-кесте
2005-2009 жылдардағы
негізгі көкөністердің дамыту көрсеткіштерінің өзгеру динамикасы
Көрсеткіштердің атауы
|
2006ж.
|
алдыңғы жылға %
|
2007ж.
|
алдыңғы жылға %
|
2008ж.
|
алдыңғы жылға %
|
2009ж.
|
алдыңғы жылға %
|
Егіс алаңдары, мың. га
|
137,89
|
100,0
|
134,8
|
97,8
|
135,8
|
100,7
|
136,3
|
100,4
|
а) дәнді және құмалақдәнді
|
82,9
|
98,9
|
86,0
|
103,9
|
82,2
|
95,4
|
86,1
|
104,7
|
соның ішінде:бидай
|
42,3
|
89,2
|
37,6
|
88,5
|
46,3
|
123,8
|
49,3
|
106,5
|
б) күнбағыс
|
34,9
|
108,7
|
30,6
|
87,7
|
35,3
|
114,6
|
34,4
|
97,5
|
в) азық дақылдары
|
16,5
|
86,8
|
16,1
|
97,6
|
16,5
|
102,5
|
15,4
|
93,3
|
г) картофель
|
1,4
|
92,1
|
1,3
|
92,8
|
1,4
|
107,7
|
1,5
|
107,1
|
д)жемістери
|
0,3
|
100
|
0,3
|
100
|
0,3
|
100
|
0,3
|
100
|
Суарылатын егістік
|
2803
|
100
|
28030
|
100
|
2803
|
100
|
2803
|
100
|
оның ішінде үнемі суарылатын
|
0
|
100
|
0
|
100
|
0
|
100
|
0
|
100
|
ауыл шаруашылығының орта өнімі
|
|
|
|
|
|
|
|
|
дақылдар, цен/га
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а) астық
|
14,8
|
112,1
|
15,8
|
106,8
|
7,4
|
46,8
|
19,6
|
264,9
|
б) күнбағыстың
|
11,0
|
82,1
|
9,9
|
90,0
|
7,5
|
75,8
|
9,8
|
130,7
|
в) картофельдің
|
113,0
|
101,8
|
80
|
90,1
|
65,9
|
82,4
|
152,7
|
231,7
|
г) жемістердің
|
343,7
|
92,6
|
281
|
81,9
|
268,4
|
95,5
|
349,4
|
130,2
|
Өндірілген өнімнің өндірісі, мың. тонна
|
|
|
|
|
|
|
|
|
астық
|
122,3
|
118,8
|
136,0
|
111,2
|
58,1
|
42,7
|
165,5
|
284,9
|
күнбағыс
|
38,5
|
100,8
|
30,3
|
78,7
|
26,3
|
86,8
|
33,3
|
126,6
|
Картофель
|
12,5
|
74
|
10,2
|
81,6
|
9,1
|
89,2
|
23,3
|
256,0
|
Жемістер
|
5,6
|
45,6
|
7,7
|
137,5
|
7,9
|
102,6
|
10,4
|
131,6
|
бақшалар
|
0,12
|
27,5
|
0,37
|
308,3
|
0,2
|
54,1
|
0,2
|
100
|
тұқымдық шаруашылықтар
|
6
|
100
|
6
|
100
|
6
|
100
|
6
|
100
|
Ауданда тұқымды дамыту жұмысы бойынша белгілі жұмыстар жүргізіліп жатыр. Көбейту және 1-3 көшірмелік тұқымдарды іске асыру үшін ауданда 6 тұқым шаруашылықтары құрылған: «Камышинское 2» ЖШС, «Белокаменское» ЖШС «Воробьев и К» коммандиттік серіктестігі, «Заря» шаруа қожалығы, «Выдрихинское» ЖШС және «Рулиха» ЖШС.
Осы шаруашылықтар тұқымдық болып бағаланған, себебі егін шаруашылығында жоғары дақылдарға ие, тұқымдарды кептіру, тазалау және сұрыптау үшін жоғары өндірілетін техникамен жабдықталған, сонымен қатар оларды сақтау үшін жеткілікті сыйымдылықтар бар. 2009 жылдың өнімінде, ауданда ауыл шаруашылық құруда, (күздік бидай дақылдарымен есепке алғанда) 19,9 мың тонна әртүрлі астық дақылдарының тұқымдарының сұрпылары мен көшірмелік тұқымдары егілді. Жаздық бидайдың 6 сұрпынан 12,4 мың тонна егілді, соның ішінде ең үлкен салыстырмалы саламғынан «Кутулукская» (4050 тонна егілген немесе 33%). бұрынғыдай орын алады Арпаның 3 сұрпы егілді: «Одесский 100», «Донецкий 8» және «Сигнал». Барлығы 4,3 мың тонна, соның ішінде 2,7 мың тоннадан жоғары «Одесский 100» сұрпысының тұқымы 65%. егілді Сұлының «Скакун» деген бір сұрпы және бұршақтың 3 сұрпы «Варяг», «Таловец 55» және «Неосыпающийся 1» егілді, сонымен қатар қарақұмықтың екі сұрпы – «Сумчанка» және «Богатырь» күздік қара бидайдың 1 сұрпы «Защита» және күздік бидайдың екі сұрпы «Булава» және «Сибинка».
Ақырғы жылдары үлкен танымал болған күнбағыстың импорттық будандық «Арена», «Пиксель», «Пионер» және басқа да тұқымдары. Егер 2007 жылы олармен 700 гектардан сәл аса артық егілсе, өткен жылы ауданда импорттық будандар алаңы 7 мың гектарға жуық немесе күнбағыстың жалпы ауданынан 20% общей орын алды.
Аудандық «КазАгрэкс» зертханасының лабораториясының мәліметтері бойынша 2009 жылдың өніміне 1 класты дәнді дақылдар тұқымы - 23%, 2 класты - 42% және 3 класты -25% тұқым егілді, күнбағыстың 1 класты 90% және тек 10% - 2 класты егу қалпы тұқымы егілді.
Егер 2005 жылы ауданда барлығы 76% аудандырылған сұрпының тұқымы, ал ақырғы төрт жылда барлық 100% тұқымдардың тек аудандырылған және болашақ сұрпылары егіледі.
Бірақ аудан тұқымдандыруында келелі мәселе бар. Дәнді дақылдардың тұқымының 40% -на жуығы 4 көшірмеліктен жоғары егілсе, өнімділікке әсер етеді.
Ауданда тұқым шаруашылығы бір себептен нашар келеді – себебі облыстағы таңдаулы тұқым шаруашылығының жеткіліксіз жұмыс жасауынан және мемлекеттік сұрыпсынау жүйесінен. Ақырғы 20 жылда аудандырылған мемлекеттік сұрыпсынау жүйесіне ауылшаруашылық дақылдарының бірде бір сұрпы ұсынылмады.
АӨК-ның сапалық техникалық жабдықтауын өсіру үшін, 5 жыл ішінде 300-ден артық техникалар бірліктері сатып алынды.
Саланы кеңейту үшін және облыста 2005-тен 2009 жылдар бойы агросервистік қызметін көрсету көлемін ұлғайтуда, «Шемонаихинское» ш/қ негізінде машина-технологиялық станция, «Берёзовское-Агро» ЖШС негізінде техникалық қызмет көрсету пункті құрылды.
2.2.1.3 Туризм
Шемонаиха ауданы туризм саласында – бұл өсіңкілі даму аймағы. Бұған экономикалық мамандырылудың анық айтылған аграрлық бағытына қарамастан, ауданда белгілі бір дамуда туризм саласы дамуда.
2010 жылдың 1 қаңтарына ауданда 5 қонақ үйі орналасқан.
Ауданда туристік шамасы табиғаттық дем алатын орындар қорымен, Выдриха а. «Уба санаториі» ММ Мыс-химиялық комбинатының санаторий-профилактикалық кешенінің барлығымен сипатталады.
Экологиялық туризмді дамыту мақсатында, мәдениет және табиғаттық шамасын сақтауды керек ететін, ауданда жұмыс істеп тұрған ауданда халық арасында экомәдениетін тәрбиелеуде «Экстрим» туристік клубын, жұмысты өткізуге жылына 100-ге жуық адамды қамтиды: бұлар оқыту мекемелерінің оқушылары, аудан, облыс тұрғындары. Клубтың бағыты өзіне экологиялық десанттардың жағалаулар мен өзендердің жайылма алқаптарын тазалауын, туристік аялдамаларды, Уба ө. бойынша ағызуды, және Шемонаиха мен Глубокое аудандарының аумақтары бойынша жаяу жүргінші жорықтарды қосады («Жасыл ел» бағдарламасы аясында астана мәртебесімен барлық облыстар мен қалалардың өкілдерінің қатысуларымен).
Ауданның туристік бейнесін көз тартарлық мақсатында, АБҚ арқылы туризмге үгіт-насихат меңгеріледі, жарнама-ақпараттық басылымы өнімдері, көру роликтерін құру, жыл сайын туризм шаралар аясында көру және фото жұмыстары бойынша, Халықаралық туризм күніне, «Өмір сүр, бұлақ, өмір сүр» туризм семинарын дамыту бойынша ауданда сайыстар өткізіледі.
Ауданда үлкен табиғаттық шама туризмнің бұл түрлерін дамытқанға бар, сулық, жаяу жүргіншілік, шатырлы қалашық аялдамалығы, жартасқа өрмелеп шығу, жылқылық туризм, спорттық балық аулау.
8-кесте
2007-2009 жж туризмнің даму көрсеткішінің динамикасы
Көрсеткіштің атауы
|
Өлш. бірл
|
2007
|
2008
|
2009
|
Туризм қызметінен көрсетілген туризм қызметінің көлемі
|
млн. теңге
|
__
|
__
|
__
|
Кіріспе туризмнің көлемі
|
мың адам
|
0,01
|
0,15
|
0,1
|
Ішкі туризмнің көлемі
|
мың адам
|
0,01
|
0,02
|
0,03
|
Туристикалық ұйымның саны
|
саны
|
1
|
1
|
1
|
Негізгі келелі мәселелерді анықтау үшін ҚОРЫТЫНДЫ (SWOT) талдамасы жүргізілді:
Күшті жақтары
1. Ауданның ұтысды экономикалық-географиялық орналасуы;
2. Көріністің, мәдениет, шағын және орта бизнестің әртүрлілігі.
3. Әртүрлі туристік бағыттар ( рафтинг, жаяу жүргін туризмі, аңшылық, балық аулау, емдік-сауықтыру туризмі).
Нашар жақтары
1. Жол жағдайының нашарлығынан, жетілдірілген туризм инфра құрылысының жоқтығы.
2. Біліктендірілген басқару және қызмет көрсететін қызметкерлер құрамының жоқтығы;
3. ауданның туристік қоры туралы жарнаманың жеткіліксіздігі.
Мүмкіншіліктер:
1. Туризм инфрақұрылымының бәсекелестігін құру мүмкіндігі;
2. халықты жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету;
3. Туристер легінің кіріс және ішкі туризмдері бойынша және кірістердің өсуі және бюджетке түсуін ұлғайту.
Қатерлер:
1. Туризмді ұстап тұруға, өзіміздің қаржыларының тапшылғынан және инвестициялық қорлардың шектелген қаржылық мүмкіндіктері.
2. Сондай ақ туристік инфрақұрылымның жоқтығы, көрсетілген қызметті төлеу бекітілген тарифі.
3. Туристік бизнесте мамандаралғанныңы төмен деңгейі, сапасы мен деңгейінің және ұсынылған турқызметтің сәйкес келмеуі.
Өткізілген талдама бірнеше проблемды сұрақтарды анықтауды шешті, оның шешуі белгіленген мақсаттардың жетілдіруіне ерік береді – бәсекелес туристік секторын құру және дамыту және Шемонаиха ауданының бедел-бейнесін көтеру:
1. Туристік және көліктік инфрақұрылымның дамуының жеткіліксіздігі:
- -нысандардың орналастыру құжаттық базасы: қонақ үйлер, санаторлық-курорттық мекемелер жоғары дәрежедегі тозумен сипатталады.
- бүгінгі күнге туризм көлемі, түрлері, сапасы және туристер үшін тұратын орындар ұсынысы халықаралық талаптарға сәйкес келмейді.
- ауданда қаржының және сенімді мобильді байланыстың мүмкіндігінің жоқтығы, жүріп өту бағдарының бақылауы үшін және аяқ асты жағдайда жедел көмек көрсету үшін.
2. Дайындықтың нашар деңгейі, қайта даярлау және кадрлардың мамндығын көтеру және туризмнің ғылыми базасының жоқтығы.
Негізгі бір проблеманың бірі болып, туризмді дамытуға кедергі келтіретін, қызмет көрсететін салада арнайы туристік кадрлардың жоқтығы болып табылады. Бұл проблема тек мамандырылған қызметкерлер құрамының туризм индустриясының нысандарында жоқтығына жатса, бірақ та және туристік сала үшін кадрларды дайындау сапасы жағынанда.
2.2.1.4 Негізгі капиталға инвестициялар
2009 жылдың қаңтар-желтоқсанында жете бағалау есебімен негізгі капиталға инвестиция көлемі 4,1 млрд. теңгені құрады, 2008 жылдан, 28,2 % аз.
2009 жылы 2007 жылмен салыстырғанда негізгі капиталға инвестиция көлемі 34,5 %-ға ұлғайған.
Шемонаиха ауданы бойынша
негізгі капиталға инвестиция көлемінің өзгеру динамикасы
9-сурет
2009 жылға салыстырмалы инвестиция көлемі қаржыландыру көздері бойынша:мекемелер мен ұйымдардың өз қаржылары есебінен – 4010,9 млн.теңгені (97,8%), республикалық бюджет қаржысы есебінен– 7,52 млн.теңгені (0,18 %), жергілікті бюджет есебінен – 38,4 млн.теңгені (1,17 %), қарыз қаржы есебінен –5,6 млн.теңгені (0,85 %) құрайды.
9-кесте
Негізгі капиталға инвестиция көлемінің өзгеру динамикасының
қаржыландыру көздері бойынша
Жылдар
|
2007
|
% өткен жылға
|
2008
|
% өткен жылға
|
2009
|
% өткен жылға
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
Барлығы аудан бойынша, млн. теңге
|
3049,5
|
165
|
5348,1
|
175,4
|
4101,02
|
76,7
|
Республикалық бюджет
|
46,7
|
115,7
|
30,5
|
65,3
|
7,52
|
24,7
|
Жергілікті бюджет
|
98,6
|
134,3
|
124,6
|
126,4
|
47,8
|
38,4
|
Өз қаражаттары
|
2306,3
|
157
|
4571,6
|
198,2
|
4010,9
|
87,7
|
Шет елдік инвестициялар
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
Қарыздық инвестициялар
|
597,9
|
156,9
|
621,4
|
103,9
|
34,8
|
5,6
|
Инвестициялық салымдар үшін ең тартымды сала болып өнеркәсіп қалады, доля жалпы инвестиция көлемінде 72,7 %-ды құрайды, соның ішінде тау-кен қазулық саласында – 90,1 %.
10-кесте
Негізгі капиталға инвестиция көлемінің өзгеру динамикасының
пайдалану бағыттары бойынша
Жылдар
|
2007 жыл
|
% өткен жылға
|
2008 жыл
|
% өткен жылға
|
2009 жыл
|
% өткен жылға
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
Аудан бойынша барлағы, млн. теңге
|
3049,5
|
173
|
5348,1
|
181,6
|
4101
|
76,7
|
Соның ішінде:
|
|
|
|
|
|
|
Өнеркәсіп
|
2230,8
|
112,9
|
4078,3
|
182,8
|
2959
|
72,6
|
Жалпы инвстиция көлемінде өнеркәсіптің салыстырмалы салмағы, %
|
73,1
|
|
76,2
|
|
72,7
|
|
Соның ішінде:
|
|
|
|
|
|
|
Тау-кен қазулық
|
2027,1
|
109,9
|
3782,3
|
186,6
|
2128
|
56,2
|
Өңдейтін
|
129,7
|
87,6
|
237,7
|
183,2
|
246,4
|
103,7
|
Электр энергиясын, газ және суды өндіру және бөлу
|
33,4
|
101,3
|
58,3
|
174,7
|
584,6
|
1002,0
|
Құрылыс
|
0,0
|
0
|
2,6
|
0,0
|
0,0
|
0,0
|
Жылдар
|
2007 жыл
|
% өткен жылға
|
2008 жыл
|
% өткен жылға
|
2009 жыл
|
% өткен жылға
|
Ауыл шаруашылығы, аңшылық және орман шаруашылығы
|
380,9
|
100,6
|
452,6
|
118,8
|
385,6
|
85,2
|
Көлік және байланыс
|
302,3
|
89,6
|
456,9
|
151,1
|
292,3
|
64,0
|
Сауда, автомобильді, тұрмыстық бұйымдарды және жеке қолданыс заттарын жөндеу
|
41,7
|
132,6
|
73,6
|
176,7
|
175,9
|
239,0
|
Қонақ үйлер мен мейманханалар
|
6,8
|
152,9
|
12,3
|
181,6
|
20,9
|
169,5
|
Білім беру
|
85,7
|
79,6
|
165,9
|
193,6
|
179,6
|
108,2
|
Денсаулық сақтау және әлеуметтік қызмет ұсыну
|
21,4
|
89,7
|
46,9
|
218,9
|
50,1
|
106,8
|
Басқа салалар
|
20,2
|
104,9
|
58,9
|
291,1
|
37,6
|
63,8
|
Жаңа өндірісті құру бастамасы және аудан экономикасына инвестицияларды тарту бойынша халықты жұмыспен қамту мақсатында және ауданда қоғамдық тұрақтылықты өткізуде келесі бағыттар бойынша жұмыстар жүргізіледі:
1. ШҚО бойынша 2010-2014 жылдарға индустриалдандыру Картасы аясында жобалар іске асты.
«ДСК - ӨК» ЖШС-і жобаның бастамасымен Выдриханың кенді даласының шығыс флангасында барлау және полиметалды рудаларды өндіру жұмыстарын жүргізуін «ДСК - ӨК» ЖШС-нің «Выдриханың кенді даласының шығыс қапталдағы барлау және полиметалды рудаларды өндіру» Карта жобасына енгізу бойынша жұмыстар жүргізуде. Жоба Картаға енгізу үшін жобалар тізбесіне енгізілген және Индустрия және жаңа технологиялар Министрлігіне қарастырылуға жолданған. Қазіргі уақытта іске асыру мерзімі 2010-2014жж. қойнау және қойнауды пайдалану Комитетінен түскен жобалар бойынша кемшіліктерді жоюда жұмыстар жүргізіліп жатыр. Ойдағыдай іске асыратын жоба барлау және құрылыс кезеңінді 600 –ге дейін жаңа жұмыс орындарын құруды ұсынады, пайдалану кезеңінде 1000-ға дейін.
«Триумф Агро» АӨК жобасы, «Өндіріс, қайта өңдеу, сатып алу, дәнді, май және бұршақ дақылдарын іске асыру. Өсімдік майын, ұн тарту –жармалық және құрама жем өнімдерінің өндірістері Картаны индустриалдандыру аясында іске асып жатыр.
2. Жобалардың «2020 жол картасы бизнесі» бағдарламасы аясында іске асуы.
Шекаралық экономикалық бірлесіп қызмет істеу бар мүмкіндігін пайдалану ұшін, тапсырмаға сәйкес, халықаралық бірлесіп қызмет істеу Қазақстан Республикасының және Россия Федерациясының VII Форумының қорытындысының бастапқы мәліметтері бойынша, «Тұрақты даму және жаңа технологиялар», Шемонаиха ауданында шекаралық аудандарды дамытуда бағдарламаларды әзірлеу бойынша, толайым – бөлшек сауда кешенінің құрылысының жобасын іске асыру басталды. Жобаның бастамасы «Арман» ЖК басшысы ретінде Хамитов Адайхан Ахметкалиевич деген тұлға.
Жобаланатын нысан Россия Федерациясының шекарасынан 18 км орналасқан, Шемонаиха – РФ «Михайловка» кеден пункті Қазақстан мен Россияның арасындағы транзиттік болып келетін халықаралық трассасында.
«Сәулет» ЖЖФ» ЖШС-імен шарт жасалынған келісім-шарттың негізінде құрылыс нысанының жобалық-сметалық құжаттарын әзірлеу жұмыстары басталды, жабық базардан, көкөністер сақтау қоймасынан, қазандықтан, ашық базардан, кешеннің ЖСҚ дайындау мерзімінен құрылады, 2011 жылдың 1 қаңтарына дейін. Құрылыс Шемонаиха қ. әзірленген бас жоспары және қалыптасқан құрылыстар есебімен жүргізіледі. и сложившейся застройки.
Ағымды жылдың 25 қарашасының жағдайы бойынша жеке кәсіпкердің өтінішінің негізінде 6 га мөлшерде жер телімі бөлінді, оған уақытша пайдалану жер құқығы мемлекеттік актісі берілді. Құрылыстың астына топырақты геологиялық зерттеуі, санитарлық – эпидемиологиялық сараптама және телімнің дозиметрлік зерттеуі жүргізілді. Сызбалық жоба дайындалды, сумен жабдықтау және кәріз жерасты коммуникацияларына техникалық шарттар алынды, нысанның электрмен қамтуына техникалық шарт – алу кезеңінде. Ағымды жылдың 15 қарашасына дейінгі мерзімде құрылыстың нольдік циклі бойынша жобалық құжаттама әзірленеді. Қазіргі уақытта жобаның бизнес-жоспраы мен өндіріс алаңын дамыту жобасын әзірлеу жүргізіліп жатыр.
Шығыс қазаұстан облысы әкімінің бірінші орынбасарының атына С. С. Абденовқа осы жобаның «Жаңа бизнестерді-бастамаларды» бағдарламаның бірінші бағыты бойынша «2010 жол картасы бизнесі» бағдарламасы аясында осы жобаны Шығыс қазсқатн облысының аймақтық координациялық кеңесінде ықпал етуге және қарастыру мүмкіндігіне өтініш жолданды:
1) Өндірістік инфрақұрылымды дамыту – сумен қамту, кәріз, энергомен қамтуды салуға және жол құрылысы қаржы бөлу;
2) Банктердің несиелері бойынша пайыздық ақыларын қаражаттандыру.
Осы жобаның іске асыруы 30 кем емес жаңа жұмыс орнын құруды шешеді, шекараласс сауданың спектрін кеңейтуге және оны жоғары сапалы деңгейге көтеруге.
Концессиялық жобалар аясында Уба өзенінде ГЭС каскадының құрылысын іске асыру мүмкіндігі қарастырылады: ұйымдастыру шараларын өткізу басталды, «Казгидро» ЖШС-нен бірлесіп қызмет істеуге меморандум жасалынды, өзен арнасын зерттеу бойынша іздестіру жұмыстары жүргізілді.
Бұдан басқа, іске асыратын және іске асыруға жоспарланған мемлекеттік бағдарламалар аясында ағымды жылдың қараша айында «Триумф – Агро» ЖШС-мен күнбағысты өңдеу бойынша өндірісті пайдалануға қабылдау жоспарланған. Өндіріс кезеңінде 60-тан кем емес жаңа жұмыс орындарын құру жоспарланған.
«MetallTraidCompani» ЖШС фирмасымен «Сугатов» құрамында алтыны бар кен орнын әзірлеу үшін жоба бастамалған, үлкен емес, бірақ жоғары құрамда Au және Ag бай кен денені анықтау мүмкіншілгі ұсынылады. Аудандық жер комиссиясына жер телімін таңдау туралы өтініш жолданды.
Мыс-химиялық комбинатының филиалы «Корпорация «Казахмыс» ЖШС-нде Николаевксий кен-байыту фабрикасында полиметалдық кендерді өңдеу мақсатында жаңа технологиямен жабдықтау бойынша жұмыстар аяқталды. Талдамасы – қыркүйектен бастап осы жылдың 495-тен 795 млн. теңге орташа айлықпен мекеме бойынша өндірістің көлемі ұлғайтылды.
Достарыңызбен бөлісу: |