Бұлшық еттің тарту күшінің жолы. Бір, екі және көп буынды бұлшық
еттер. Бұлшық еттердің шектен тыс әрекеті. Бұлшық ет жұмысына
сипаттама. Бұлшық еттердің жеңу, беру, ұстап қалу және
баллистикалық жұмыстары. Бұлшық ет топтары мен бұлшық ет
күштерінің тепе-тендігі туралы түсінік. Бұлшық ет күштерінің сөті.
Бұлшық еттердің күштерін қосу және алу. Күш паралеллограммасы. Екі
күілтін, әрекеті. Бұлшық ет жұмысы мен бастырық (рычаг) заңы.
Бұлшық еттердің бөліктері. Адамның қозғалыс аппаратындағы I, II, III
түрі бастырықтардың сипаты.
Дене мен мойынн
ың
б
ұ
лшық еттері. Дене бұлшық еттерінің
атқаратын қызмеіі. Омыртқа бағананы қозғалтатын бұлшық еттер.
Омыртқа бағанының мойын бөлігінің алға иілуіне қатысатын бұлшық
етгер. Омыртқа бағанасын жазатын бұлшық еттер, олардың орналасуы,
басталатын және бекитін орындары, адам денесінің жоғары
қабатындағы жобалануы. Әртүрлі тірек қалпында арқа бұлшық
еттердің қызметтері. Омыртқа бағанасын мойын бөлігін бүгетін бұлшық
еттер. Мойын бұлшық еттері: үстіңгі, құрмау сүйегіне бекитін бұлшық
еттер және тереңдегі. Бас қозғалысына қатысатын бұлшық еттер.
Құрсақ бұлшық еттері. Әртүрлі тірек калпында қүрсақ бұлшық еттердің
қызметтері, құрсақ қуысының сығымдалуы және оның спортшылар үшін
атқаратын қызметі. Үйқы жөне жақасты үшбүрыштары- мойынның
топографиялық құрастырлары. Мойынның шандыр қабықтары. Омыртқа
бағанының бел бөлігін бүгетін бұлшық еттер.
Тыныс қозғалысына қатысатын бұлшық еттер. Демді ішке
алдыратын бұлшық еттер: жәрдемдесу, кеуде қуысқа дәлелді әрекет
ету. Көкет, оның орналасуы, құрылысы мен атқаратын қызметі.
Қабырғааралық бұлшық еттер (сыртқы және ішкі). Демді шығаратын
құрсақ бұлшық еттері, қабырға асты, кеуде қуысының көлденең
бұлшық еті. Тыныс алудың түрлері.
Бас
б
ұ
лшық еттері. Шайнау бұлшық еттері. Бас бұлшық етерінің
қызметі, қүрылысы сипаттамасы.Төменгі жақ сүйектің қозғалысына
қатысатын бұлшық еттердің топтары: көтерілу, төмен түсу, алға және
артқа қозғалу және бір жағына жылжу. Ымдау және шайнау бұлшык
етгері. Бастың шандыр қабықтары.
Қолдың б
ұ
лшық еттері. Кежеге (төс-бүғана) буында иык, белдеу
сүйектерді қозғалтатын бұлшық еттер: алға, артқа, жоғары, төмен
және сагитальді біліктің айналасында жауырынның төменгі бұрышын
ішке және сыртқа бұру. Қолдың иық белдеу сүйетерінің қозғалысына
қатысатын бұлшық еттер. Бұлшық еттердің басталатын жері және
бекітуі, буындардағы білектердің (остредің) айналуына қатысты
орналасуы.
Иық буынындағы бұлшық еттердің қызметтері: бұгу, жазу,
алшақтату, жақындату, пронация, супинация. Бұлшық еттердің бастау
жері және бекуі.
Білек сүйектердің қозғалысына қатысатын бұлшық еттердің
қызметтік топтары: бұгу, жазу, пронация, супинация, олардың
басталатын жері мен бекуі. Қол басының және саусақтардың
қозғалысына қатысатын бұлшық еттердің қызметтік топтары: бұгу, =
жазу, алыстату, жақындату. Қолдың
шандыр
қабықтары.
Проксимальдық, дистальдық тіректердің барысында қолдың бұлшық
еттерінің атқаратын қызметі. Адам денесінің жоғарғы қабатындағы
қолдың бұлшық еттерінің атқаратын қызметі. Адам денесінің жоғарғы
қабатындағы қолдың бұлшық еттерінің пайда болуы, жобалануы.
Аяқтың бұлшық еттері. Ұршық (жамбас- сан) буынындағы санның
қозғалысына қатысатын бұлшық еттердің қызметтік топтары: бұгу,
жазу, алшақтату, жақындату, пронация мен супинация. Тізе буынында
балтыр сүйектердің балтырды қозғалтатын бұлшық еттердің топтары:
бұгуші, жазушы, пронациялық, супинациялық. Тілерсек буынындағы
аяқ басының қатысатын бұлшық еттердің қызметтік топтары: бұгу,
жазу, алыстату, жақындату, пронация, супинация.
Аяқ бастың бақайлардың қозғалысқа келтіретін бұлшық еттер.
Аяқтың шандыр қабықтары. Аяқ басының күмбездерін ұстаушы бұлшық
еттер, олардың басталатын жері мен бекуі. Аяқтың топографиялық
құрылымы және оның атқаратын қызметі. Аяқ пен қолдың бұлшық
еттерінің салыстырмалы сипаты. Адам денесінің жоғарғы қабатында
аяқтың бұлшық еттерінің жобалануы.
6. Жалпы динамикалық морфология
Динамикалық морфологияны анықтау және оның аралас
ғылымдармен байланысын (жастық және конституциональдік
морфологиямен) жыныстық диморфизммен, биомеханикамен, спорттық
морфологиямен т.б.
Динамикалық
морфологияны
топтастыру.
Динамикалық морфологияның және жеке бөлімдерінің
негізгі
міндеттері. Қозғалыс туралы анатомиялық негізгі ілім дамуының
қысқаша тарихы. М.Ф.Иваницкийдің үлесі жөне динамикалық
морфологияның дамуындағы оның мектебі. Адамның қалыпты
жағдайлары мен қозғалыстардың анатомиялық анализдерін
алғастыруы. Зерттеудің жаттығулардың немесе қозғалыстардың
морфологиясы. Механика зандары позициясынан жаттығулардың
немесе қозғалыстардың мінездемесі. Әрекеттегі күштері. Кеңістіктегі
адам денесінің қозғалысы мен қалыпты жағдайын шарттастыратын
сыртқы және ішкі күштер туралы түсінік. Адам денесінің жалпы
ауырлық орталығы (ЖАО) немесе жалпы салмақ орталығы мен жеке
дене бөлшектерінің ауырлық орталықтары. Дененің жалпы ауырлық
орталықтарын анықтау әдістері. Адам денесінің жастық, жыныстық
жеке айырмашылықтарына қарай ЖАО-ның орналасуы. Адам дене
көлемінің орталығы және оның мөлшері, салмағы туралы түсінік. Тірек
алаңы. Дененің тепе-тендігін сақтайтын шарттар (тізбектердің
қалпьшары және олардың адам денесінің тепе-тендігіне өсер етуі.
Тұрақты бұрыш. Қозғалыс аппараты элементтердің озарлығы және
олардың сыртқы дем алу сақтайтын бағыттау жұмысы. Жеке
жаттығуларды орындау кезінде қамтамасыз ету жүйелерінің (ішкі
мүшелердің, жүрек-қан тамырларыдың) қалыптары. Дене
қозғалысының немесе қалыпты жағдайдың организмге әсері.
Қолдың морфокинезиялық талдауы. Дене тәрбиесі сабақтарында
және спортпен айналысқанда орындалатын қолдың негізгі қимылдары.
Затты денеге жақындатқанда, денеден итергенде, қолмен соққы
бергенде, бұлғау қозғалыстарда, қолмен тірену кездерінде және
локомоторлық функцияларын орындағанда қозғалыс аппараттың
жұмыстары.
Қол бұлшық еттердің орналасуы және олардың спецификалық
ерекше дамуы. Адамның қалыптасу процесіндегі еңбек мүшесі ретіндегі
қолдың маңызы.
