ЗЕРТХАНАЛЫҚ САБАҚ ТАҚЫРЫБЫ

бірлеп өсімдіктердің жапырағына, өрмекші кене топтарының 
арасына шашыратып салады 1-сурет.
Жұмыртқалары ормекші кенелердің жұмыртқаларынан ірі, 
сопакша келген ақшыл-жасыл түсті болады. Өсімталдығы әрбір 
аналық 
кенеге 
орта 
есеппен 
50-80 
жұмыртқадан 
келеді. 
Жұмыртқалардан шыққан дернәсілдер түсі сары, қоректенбейді. 
Көп кешікпей бүл дернәсілдер түлеп. нимфаға айналады. Ал осы 
нимфалар екі рет түлегеннен кейін барып, ересек кенелердің
Жыртңыш 
энтомофаг
фитосейулюстардың тиімділігі.
Бірінші екінші жастагы нимфа 
мен 
ересек 
фитосейлустер 
өрмекші кенелерді барлық даму 
сатысында жеп қоректенеді. Бір 
аналық 
фитосейлус 
тэулігіне 
өрмекші 
кененің 
24 
ересегін 
немесе 30 жүмырткасын жейді. 
Фитосейлус-өрмекші кенелердің 
бейімделген жыртқыш акарифагы
өрмекші кенелер жоқ жерде олар тіршілік ете алмайды.
Фитосейулюстің 
бір 
үрпагының 
дамуы 
ауаның 
температурасына байланысты 5 тәуліктен 40-50 тәулікке созылады. 
Жалгіы алғанда фитосейулюсті өсіріп көбейтуге ең қолайлы жағдай 
25-30°С 
мен 
70-80% 
шамасында 
ауаның 
салыстырмалы 
ылғалдылыгы. Жыртқыш кенелерді аз мөлшерде жұмсап, жогары 
нәтижеге жету үшін оларды зиянкестің алгашқы ошақтары пайда 
бола бастаган кезде жіберу керек. Жыртқыштарды жіберу қияр 
өсімдіктерінің көшеттері өсірілетін жылыжайларда басталса тіпті 
жақсы. Фитосейулюстіц жіберу мөлшерін өрмекші-кенелердің сан 
мөлшерін есептегеннен кейін барып анықтайды. Әдетте, өндіріс 
жагдайында әрбір зақымданган өсімдік жапырақтарындағы өрмекші 
кенелердің сан мөлшерін анықтау мүмкін емес. Сондықтан 
фитосейулюстерді 
өсімдіктердің 
зақымдану 
дәрежесін 
көз 
мөлшерімен анықтап (аз, орташа, күшті) жіберген қолайлы. Осыған 
орай, жылыжайларда әрбір зақымданган өсімдікке майбүршактың 
1-6, 
ал 
әрбір 
бужайдың 
рамаларына 
10-15 
жапырагын
260
катарына қосылады.

орналастырады. 
Ал 
өте 
жотары 
зиянкестің 
ошақтарыпа 
фитосейулюсті жаішай көп мөлшерде жібереді. Майбүршактың 
жаиырақтарынан 
фитосейулюстер 
қмяр 
өсімдіктерінің 
жапырактарына тез көшіп өсіп-өиеді де, зиямкесті барлық даму 
фазасында же и кур гады.
Фитосейулюсті сыпау жопе іс жүзінде қолдану тожірибесі 
жырткыштар бір жылыжайда қатарынан 2-3 жыл қолданғанда келесі 
жылдары зиянкестің can мөлшері аз болыи жәие олар әдеттегіден 3- 
4 жүмадап кейін пайда болатындығы байкалады. Себебі мүндай 
жылыжайда 
фитосейулюстер 
қорланып, 
өрмекші-кеиелерді 
қыстауға кеткен жерлерінде жеп коректенетіиі анықталады. 
Мысалы, эдетте өрмекші-кеиелер кыстау үшін жылыжайдыц ішіие 
қойылған бал аралардыц үясыида мекендейді. Сондықтан оларды 
осы кыскы жиналған жерлеріиде күрту максатымеп майбүршактың 
фитосейулюстер бар жапырактарын (бір үята 300-400 жапырақ) 
жошіктердіц 
кабырталарына, 
іргелеріне 
кыстырып 
кояды. 
Акарифагтар өз бетімен кыстауға кеткен кеиелерді ізден тауып 
жейді.
Фитосеиулюсті жинау
мерзімдерін анықтаудың мацызы зор. 
Жырткыштарды уакытына жетпей ерте жииаса, олардың сан 
мөлшері жобалағаннан азайып калады, ал кешіктіріп жипаса, 
фитосейулюстер өрмекші кенелерді түгел жен тауысып, корек ізден, 
өсімдікгердеи кетіп қалуы мүмкіи. Сондыктаи жыртқыштарды 
жинайтын уакыт жакындап калды деіен кезде, бинокуляр арқылы 
күнделікті 
бақылау 
жасап, 
өсімдіктің 
жапырақтарындағы 
фитосейулюс пен өрмекші кенелерді санаи түру керек. Екеуінің 
мөлшері бірдей болғанда, яғии жырткыш пеіі қүрбаныиың ара 
қатынасы 1:1 жуықтағанда фитосейулюстерді жинауға кіріседі. Ол 
үшін соя өсімдігін түгелдей кыркып алады да, опша тытындамай 3 
литрлік шымыта салып тоңазыткышка койып сактайды немесе 
колма-кол пайдаланады.
Фитосейулюстің «шыкқап тегі» жылы субтропикалык аймак 
болғандыктан, олар диаиаузасыз өсіп-өнеді. От жағып жылытатын 
жылыжайда бір маусым ішінде 
1 
м“ жерге орта есеішеіі 
фитосейулюстің 100 даиасы кетеді. 
Егер зияикес өрмекші- 
кснелерді уакытында карамай, олардыц can мөлшері көбейіп 
кеткенде колдапса, жыртқыштарды әлдекайда көп жіберуіе тура 
келеді. Фитосейулюсті жылыжайга (өрмекші-кепелердіи жаңадан
261

пайда болған ошактарына) мезгіл-мезгіл жіберіп отыру керек. 
Сондықтан фитосейулюсті жаішай өсіріп-өндіру әдісі оларды 7-10 
күнде бір рет жимауға негізделген.
Фитосейулюсті 
жаииай 
өсіру 
жұмысының 
басталуы 
жылыжайда кияр тұкымын себетін жоне оларда өрмекші-кенелердіц 
пайда болатып уакытына байланысты. Әдетте акарифаггы өндіріс 
жылыжайда жұмыс басталуынан 40-50 күи бүрын өсіре бастайды.
Тексерер алдында жылыжайдагы 
өсімдіктердіц ориаласу 
жоспарыи жоне бужайды жапқышпенен жабылған грунттардың 
жобасыи жасау керек. Бүдан кейін жылыжайдың ішіндегі орталык 
жолдап бастап сыртқы кабырғаларына карай өсімдіктерді қатарлап 
тацбалайды да, орбір өсімдікке тэн тұракты per саныи белгілейді. 
Тексеру негізінен орбір өсімдікті карау аркылы іске асырылады. 
Қияр 
өсімдігінің 
өрмекілі-кеиелерімеи 
закымдапа 
бастаған 
жапырактарында акшыл нүктелер пайда болады. Ojjap, эсіресе, 
жапырақтың үстіцгі бетінен жақсы көрінеді. Кейіннен жапырақтар 
ақшылданып бозарады да, курап қалады.
Тексеру жұмыстарының нотижесі арнаулы күнделік доптерге 
үқыпты жазылып отыруы керек. Ол күпделікте шаруашылықтың 
аты-жөиі (аудан, облыс, өлке), жылыжайдыц per саны, көлемі, 
қиярдыи 
сорты, 
отырғызылған 
уакыты 
түгел 
корсетіледі. 
Жылыжайдагы немесе бужайдагы полиэтиленді жапқыштармен 
жабылған топырактағы жеке өсімдіктердіц закымдау дорежесіи 4 
баллды шкала бойыпша аныктайды: 0 балл-закымдапбагап; I балл- 
аз (25% ғана закымданған); 2-балл-орташа (25-75% дейінгі 
закымданған); 3 балл - күшті зақымданған (75% көбі закымданған).
Тапсырма:
Жырткыш 
энтомофаг-бөжектердіц 
тиімділік
ерекшеліктерімеи танысып, конспект жасап, суретін салу.
262

жүктеу 16,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: