Б. К. Копжасаров «Өсімдік коргау жоне карантин» кафедрасынын

бейімді 
бөжектердің 
арнайы 
түрлермен 
коректенуге 
ғаиа 
бейімделеді.
Орман жэндіктерін залалдайтын 
микроспоридия 
Nosema,
Thelohania и Plistophora
кец таралған.
Nosema
туысы жэндіктердің 60 түрінде кездеседі, олардыц 
ішімде 
піллэ тоқушылардың барлык түрлері, зауза коцыздар, 
жапырак ширатқышгар, егеуіштер.
Талшықтылар Flagellata класы.
Талшықтылардың белгісі бір, 
екі немесе біриеше талшықтың болуыида, олар дененің алдыңғы 
жагында орналасады. Бүл кластың өкілдерінің жәндіктерге патоген 
болатыны аз. Олар көбіне жэндіктердіц ішегінде тағамның 
қорытылуына көмектесетін пайдалы симбионттар ретінде кездеседі. 
Мысалы, 
Metamonadina
тобындагы карапайымдылар термиттер мен 
баска да агаш кеміретін жәндіктердің ішектерінде целлюлозаны 
ыдыратуга катысады. Жэндіктер флагеллатс патогендерімен коректі 
жеген кезде жұктырады. Патоген ішекте, немесе сілекей бездерінде 
немесе баска үлиаларында дамиды. Ішектің эиителлий клеткалары 
зақымданады. Паразит денесініц алдыцгы жагымен эпителий бетіне 
жабысыи, 
ие 
жасушасыныц 
ішіидегісімеи 
коректенеді. 
Нэтижесінде, эпителий мен жасушаларынан паразитке толган тек 
қабыршағы калады, жасуша жарылып, ііпек жыртылып, жәндік опат 
болады. 
Жэндік 
опат болмай 
түрган 
жағдайда, 
жарылган 
жасушалардан иаразиттер ішектің куысына түсіп, нәжістерімен 
сыртка шыгып, бейім баска бір иенің тамағымен косылып 
наразиттердің 
ішіне 
түседі. 
Орман 
жэндіктерінің 
ішінде 
талшыктылар емен жапырак ширатқышында 
Tortix viridana
L 
табылган.
Жәндіктердің 
сандық 
құрамының 
динамикасындагы
қарапайымдылар-дың рөлі.
Қарапайымдылардыц ішінде зиянды 
жәндіктерді 
биологиялык 
тежеуде 
микросиоридиялардын 
нотенциялы үлкен. Олар орман жәндіктерінің понуляциясында екі 
жолмен дамуы мүмкін: горизонталді, ягни популяция ішінде спор 
түрінде жопе шизогония деңгейіне дейін дамиды, вертикалды 
бағыгга трансовариалды, ягни ата-анасынаи ұрпағыпа. Дамудыц 
трансовариалды жолы Л. Пастер тұт жібек құртының микроспориоз 
кезінде анықтаған жэне козіргі уакытта ормап жәндіктердің 
көптеген микроспоридий түрлеріде белгілі. Мысалы, паразигтердіц 
бүндай жолмен таралу эдісі 
Теіоһапіа
туысыныц түрлеріне тэн.
25 2

Жапырак кеміргіш жэндіктердіц иоиуляциясыида микроспориозды 
аурулар 
жұлдызкүрт деңгейінде жииакталады, 
алайда 
ауру 
көбелектер індетті биотогіта кеңінен таралады. Аурудыц таралу 
дорежесі ауру дарақтардың аракатынасы меи сау дарактардыц 
ауруга төзімділііі мен олардың жаиасу жиілігіне байламысты 
болады.
Өйткені індеттің таралуы, жаиасуы санының өсуіие жоне корек 
аркылы бір-біріне жұғу мүмкіндіктерінің өсуіие, популяциядағы 
кейбір түрлердің таралу дәрежесі жэндіктің осы түрінің жашіай 
көбеюінің өзгеруіие сойкес өзгереді. Топыракта мекен егетін 
жэндіктерде споралардың массасы ауру дарактардыц өлген 
жерлерінде жиналады. Ағаштардың жоғарғы жоғары бөлігінде 
мекен ететін жәндіктердіц макроспориоз эсерінен өлген жагдайда, 
паразит жацбыр аркылы жуылып ағаштың ортаңғы жоне төменгі 
бөлігіне, сонымен катар төсеніштермен тоиыракка түседі. Күн 
сәулесінің радиациясы макрос пор иди лердің спораларыпа кері эсер 
етеді.
Жәндіктердің микроспоридиоздарыныи кейбір коздырткыш- 
тарыиыи табиғатта сакталуына, жылдыи эр мезгілінде эртүрлі даму 
сатысынан өтетіи паразиггердіи иесін ауыстыруы ықпал етеді.

жүктеу 16,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: