Энтомогелъминттер
тугызатын
аурулар
(гельминтоз).
Гельминттер
көн
жасушалы
домалак
күрттарга
жатады
(Nemathebnintes).
Олардын даму жәндіктердің даму кезендеріие
үксас.
Бұл класка бірнеше түкымдас пен көптеген түрлері кіреді.
Немагодтардың өмірі 3 кезеңиен түрады:
жұмыртқа - дернәсіл
-
имаго.
Дернәсілдердің 4 даму кезеці болады, олардыц сырткы
белгілері үлкеп нематодтарта үксас.
Барлык пематодтардыи
түрлерінің сырткы белгілері үксас болып келеді. Олардып деиесі
сонакша, сегменттелмегеп, жіпше тэріздес, кутикуласы қалың
жэндікгердің жэне нематодаларының биологиялык түрғыда карым-
қатынастары эр-гүрлі болып табылады.
Кейбір иематодалар
жэндікгердің наіыз патоген болып саналса, баскалар оларга зиян
келтірмей, ішектерінде өмір сүреді.
Иематодалар жэндіктерді иайдалануы бойынша 3 иегізгі топка
бөлінеді:І топ-жаргылай паразиттер.
Steinernematidae
түкымдасы,
Neoaplectana, Steinernema
туысы.
Heterorhabditidae
гүкымдасы,
Heterobditis
туысы.
Diplogasteridae
тұкымдасы.
Pristinchus
туысы.
253
Олар жәндіктердің ішектерінде өмір сүреді, дамиды, жеке немесе
толық даму фазалардан өтеді, бірнеше ұрнак бере алады.
II топ - паразиттер.
Tetradonematidae
тұкымдасы,
Mermithidae
тұкымдасы:
Mermis,
Hexamermis,
Psammomermis,
Deladenus
туыстары.
Allantonematidae
тұқымдасы. Бұл топтың өкілдері
дененің жэне ұлпаныц ішінде өмір сүріп көректенеді. Бүлар жотары
мамандандырылған паразиттер, олармен залалдану жэндіктің
өліміне аиарады. Егер олар кожайынның ішектерінде кездессе, онда
бұл олардыц өмірініц өтпелі кезеці болыи табылады.
III тои - комменсалдар, сагірофиттер, иаразиттер емес.
Oxyuridae
жоне
Te/astomatidae
тұкымдастарына жатады.
Бұл
топтың өкілдері жәндіктердің ішек күрылысында өмір сүреді жэне
нағыз
коммеисалдар
болып
табылады.
Ішектерден
ішіиен
нәжістермен бірге нематодалардың жұмыртқалары шығады, осылай
нематодалардың іюпуляциясы таралады.
Орман зиянкестерініц саньш биологиялық реттеуші ретінде
Steinernematidae
тұқымдасыныц жартылай паразиттердің жэне
Mermithidae
мен
Allantonematidae
тұкындастардыц
иағыз
паразиттердірдіц мацызы зор. Оныц кұрамына екі гуысы -
Neoaplectana жопе Steinemema бар._ Олардыц көбісі (20 астам)
неоплект тобыпа жатады. Мысалы,
Neoaplectana glaseri, N.
carpocapsae
жопе т.б. нематодалардыц жәндіктермен биологиялык
тұргыда күресуде, ец маңызды түрлерге жатады. Вируленгтілігі өте
жоғары
нематодалардыц
штаммы
(ВИЗРде
шыртылдактан
шыгарылды)
Steinemema (Neoaplectana)
carpocapsae "agriotos" деп
аталады.
Казіргі
жағдайда
Steinemema
тұкымдасыныц
нематодалардыц 18 түрі бар.
Neoaplectana
glaseri
жоне
N.
carpocapsae
жәндіктерді
залалданған
жағдайда
олардыц
өліміне
апарады.
Инвазия
дірнәсілдері жәндіктердің ішіне 24-48 сағаттан еңген сон,
бактериялар тез көбейіп жәндіктің өліміне анарады. Бүл жатдайда
нематодалар оныц денесінде екі-үш үрпак беріп үлгереді. Бірінші
үрпагы ішінде аналықтар оргаша 2500-3000 мк дейін және өте
үлкен 8000-9000 мк дейіп болып табылады, ор-кайсысы 1000-1500
дерносіл туады. Нематодалардыц аталықтары ор үрпағында майда
1100-1400 мк дейін, кожайынныц денесінен коршаған ортаға
шыгатын инвазия дернәсілдері барлық үрнақтардагы аталықтар 350-
500 мк үзындықгарды алады. Биологиялык түртыда жондіктермен
2 5 4
күресуде колдану үшін, неоіілектанды
мольдщ дерносілдері
өсіріледі. Мүидай жолмеп алынған дериосілдер жәидіктерге карсы
колданылады. Иематодаларды топыракка суару кезде су суспензия
аркылы таратылады. Аурудыц дамуы үшін топырақтың ылғалдығы
жогары болып, жылы жагдай жоне зиянкестің үлкен тыгыздыгы
болу кажет.
Heterorhabditidae
(гетерорабдитиды) тұкымдасы. Бүл топтың
иематодалары жақыпда ғана зерттелген.
О
ііы ц
ішіне 9 түрі бар
Heterorhahditis-
тіц жалғыз туыстығына жатады. Бұл иемагодалар
зиянкестермен биологиялық күресте тиімді агенттер болып
саналады.
Олардыц
көбі
коцыздардыц
ылғалды
жүмсак
кутикуланың жағдайында өмір сүреді. Нематодалардың кейбір
түрлері аталык жәндіктердің жыныс сегменттерінің ожімдеріиде
еніп
олардыц
функциясын
төмендетеді
пемесе
бұзады.
Құргакшылык кезде кейбір нематодалардың дериэсілдері кабык
жегіш коцыздардыц ішектерден малъпигии тамырларға дейн жетіп
иесініц диапаузасын күтеді. Кейін пематодалар несінің денесін,
ішектердің қабыргасыпан өтіп ножістермен біріе ағаштың ішінде
даму кезецін аяктайды.
2.
Паразиттерді жерсіндіру және акклиматизация.
Ареал
ішінде
тарату.
Интродукция
(7/?/гся/г/с7/о/7)-иптродукциялауда
тиімділігі жогары энтомофагтарды (жырткыштарды, паразиттерді)
өздеріпің байыргы ареалынан жаца, олар кездеспейтін аймакка
әкеліп жібереді. Ал жерсіндіруде баска аймакгап экелінген
энтомофаітарды
жаца
аймактың
жағдайларыныц
азды-көпті
ерекшеліктеріне жерсіндіреді. Иптродукцияланган энтомофагтар
көмегімен шет елдердеп экелінген зияпкестерге карсы биологиялык
күрес, жергілікті змяпкестерге карсы биологиялык күресиеи
салыстырғаида көишілік жағдайда аса тиімді болады.
Мысалы, алма агашыиың аса кауіиті зияикесі шет елдік каиды
бітемен (Erisoma lanigerum Hausm) күресу үшін оиың мамаиданғаи
паразиті афелинус (Aphelinus mali Hald) иитродукциялаиғаи. Цитрус
агаштарының кауіпті зияикесі авсгралиялык
сымыр ицериямен
(Icerya purchasi Mask.) күресу үшін жырткыш коныз
родолиді
(Rodolia cardinalis Muls)
жоме цитрустың үиды сымырымеи
(Pseudococcus gahani Green) күресу үшіи оиыц паразиті
сары
коккофагусты
иитродукциялау
өте
жаксы
иәтиже
берген.
Жерсіндіру
кезіиде эи гомофагтарды бір аймақтан олар кездеспейтін
255
екінші аймакка экеліп жібереді,
сөйтііі
биоценозды жаца иайдалы
бөжектермен көбейтеді.
Рнккетснялар
Б актерия лар
Достарыңызбен бөлісу: |
