Б. К. Копжасаров «Өсімдік коргау жоне карантин» кафедрасынын

мүшелерін 
бұзады. 
Кейде, 
соның 
әсерінен 
бөжектер 
ұшу 
қабілетінен айырылады. Мысалы, ЮГ-препаратымен өвделгеп 
тэжірибеде шыбындардыи 94% қанаітары майыскаи, ал қалғаидары 
жалған куыршактарынан шыкнай калган, ал кейбіреуінде, осыидаіі 
өцдеуден 10 күііііеи соң, ересектер үшу кабілетінен айырылған.
Ювенильдік гормоннын үш түрлі белгілі: ЮГ-1, ЮГ-ІІ, ЮГ-ІІІ. 
Бүлардыи химиялык табиғаты үксас болғанымен, бөжектер түрі, 
өзіндік кұрамды гормондары болады. Мысалы, ЮГ-І, ЮГ-11 тек 
кабыршак қанаттыларда, ЮГ-ІІІ шегірткелер мен таракапдарда, 
қатты қанаттылар тобында табылган, ал екі қанаттылар тоб 
өкілдерінеп ешкайсысы табылмаған.
Гормопдардын синтетикалық аналогтары бөжектер дамуын, 
кобеюін, 
өсуін реттеугиілер
деп аталады. Зиянкестер жалпы 
біріктіруші касиеті, ол бөжектерге тікелей уытты эсер етпей, 
олардыц организмдегі калыпты дамуының жағдайы гормондык 
өзгерістін эсерінен екендігінде. Олар жапуарларда болмайтыи 
жүйелеріне эсер етеді: гүлеу, түрлену жэне диапауза. Қазіргі кезде 
олар өсуін жэме дамуын реттеушілер төмендегідей бірнеше тонка 
болінеді: I) ювениль гормондарының аналогтары-ювеноидтар; 2) 
антиювенильді препараттар; 3) дернәсілдік гормон аналогы- 
экдизоидтар; 4) антиэкзоидтар; 5) хитин ингибиторын түзуші; 6) 
пептидтік гормондар аналогтары. Осылардын 
кейбіреулеріпе 
тоқталамыз.
1. 
Ювеноидтар-зиянкестер
ювениль 
гормондарының 
функционалды аналогтары. Бұган синтетикалык немесе табиги 
көздерінен алынган заттектер жатады. Олар бөжекгер табиги 
гормондары 
кызметін 
аткарады. 
Мысалы, 
ювеноидтар 
ингибиторлық кызмет аткарады: үлпалар мен түрлеиіп дамудын 
дифференциялануын токтатады, дернэсілдік дианаузаны түзеді, т.б. 
Бірак табиги гормондар өзінін белсенділігін бөжектер барлык 
топтарында бірдей корсетсе, ювеноидтар бір түкымдас аукымыпын 
өзінде жогары деңгейде таңдаулык эсер етеді.
Қазіргі кезде ювеноидтардың 15 түрі белгілі. Ювеноидтардын 
ішіпен бөжектер белгілі бір түрлеріне колдануга жарамды 
қосылыстар кездеседі. Солардың негізінде 9 түрлі нрепараттар бар. 
Препараттардың кейбіреулері баска да зиянкестерге карсы жаксы 
эсер етеді. Мысалы, инстардың 0,3-0,5 % қанықпасы өддіеуден 
кейін, алғашқы үш тэулікте бакша бітесі санып 70% кемітеді, ал 0,1
24 2

канықпасын колдану ересек бітелердін канаттану фазасында 87-95% 
сырткы өзгеріске үшыратады, яғни олардыц канаттары мен аякгары 
деформацияланады.

жүктеу 16,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: