Б. К. Копжасаров «Өсімдік коргау жоне карантин» кафедрасынын

(мысалы, жұмырткалау кезінде) ұрыктауының тежелуі, тіршілік 
етуге кабілетсіз дерносілдердіц гууы немесе сыртынан Караганда 
дені сау дерносілдсрдіц түрленіп, даму үрдісінде өлуі байқалады. 
Жоғарғы жастагы дерносілдерге қолданғанда тез өліи калатыи 
аралык имагиналды - дернэсіл түрі шыгады. Егер препарат 
ересектіц денесіне тисе, онда дамудыц бастапкы кезінде аналық 
бөжектің бедеуленуі немесе керісінше, пісуі жеткен кезде оның 
өсімталдығының көтерілуі мүмкін. Осыған орай, ювеноидтарды 
өсімдік қоргау саласында пайдалану белгілі бір қиыншылықтарды 
тудырады.
Ювениль гармоны жасушалар меи үлпалардың жіктеліи, 
жіктелуіне жол бермей, дернәсіліиің ересекке айналуына кедергі 
келтіреді, яғни метаморфоздыц ингибиторы болып саиалады. Бүл 
гармоп каша октын - октын косылып тұрады, осыган байланысты 
экдизон мен ювеииль гармоиынып арасында баланс өзгереді де 
бөжек түлейді. Дернәсілдің даму кезеңініц соңында ювениль 
гармоиыныц мөлшері кілт азаяды да метаморфоз үрдісі жүреді. Осы 
кезде организмде гармонныц концентрациясы көтерілу салдарыпан, 
мысалы жасанды инъекция кезінде дернәсіл бірнеше per қосымша 
түлеп, деиесі шамадан тыс ұлғайып кетеді.
Негізгі биологиялық белсенді заттектерге гармоидар меи 
феромондар жатады. Гормондар (грек тілінен 
һоппоо
қозғалысқа 
келтіреміп, оятамын) барлык тірі организімдер гіршілігінде аса 
маңызды рөл атқарады. Бұл биологиялық белсенді заттектер. Оиыц 
химиялык күрлымдык кұрылысы күрделі. Эндокриндік бездердіц 
секреттерінен түзіліп, тікелей канга өтетіи заттектерін 
гормон
деп 
атайды.
І ормондардыц негізгі ерекшелігі оиыц өзіндік қасиеттілігі мен 
эсерінің багыттылыгында. Зиянкестер алдыцгы көкірек бездері 
дернэсілдері мен куыршакгарында болады да, дернәсілдің түлеуіне 
жэне 
түрлеиіп 
өзгеруіне 
жагдай 
жасап, 
диапауза 
күйіиен 
шығаратын, түлеу гормопын немесе 
эндизонды
бөліи шыгарады.
Гормондар канмен дененің барлык бөлімдеріне таралып, зат 
алмасу үрдісі мен бөжектің дамуын реттейді. Олар өзіндік 
қасиеттілігі мен әсеріиін багытгылыгыпа байлаиысты жасушалык 
заг алмасуын бакылап, реттеп, пзтижесінеде ұлпалардыц жзне 
жалпы организмніц өсуін, гендердің белсенділігін арттырып, 
жасушалык 
фенотигіті, жыныстың 
кұралуын 
жоне 
көбеюін
2 4 0

қоршаған ортаға бейімділігін, түрдің 
жоие жеке 
даралардыц 
жүріс-тұрысын қамтамасыз етеді. Гормондардыц жетіспеуі немесе 
артык көи бөлінуі организмді эндокриндік ауруларга, сырткы 
пішінінің бүзылуына немесе мүшелер жүйесі мен ұлпалардың 
кызметін бүзуга соктыруы мүмкін.
Алғашқы дернэсілдік гормон зиянкестерден кристалл күйінде 
1954 жылы бөлініп алынды, бірак оныц химиялык күрылымы 11 
жылдаи 
кейін 
анықталды. 
Көп 
үзамай 
алғашкы 
көбелек 
куыршағынап диоксиэкдизон, одан кейін оксиэдиксон гормондары 
алынады.
1956 жылы церкогіи көбелегі кұрсагыиап дернәсіл мүшелерінің 
дамуына эсер етуші жэне дернэсілдің куыршакка түрленуін 
тежеуші ювенильдік гормопиыц майлы экстрак сіріндісі бөлініп 
алынды.

жүктеу 16,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: