Б. К. Копжасаров «Өсімдік коргау жоне карантин» кафедрасынын

қандалалардың 
зиянды 
бақашықтан 
және 
қалқаншалылар 
тұқымдасының баска түрлерінен айырмашылыгы олардың ішінде 
паразиті бар жұмыртқаларын сауларынан ажырату өте қиын. 
Сондықтан паразиттердің бар жоғын анықтау үшін жүмыртқаларды 
жару керек немесе олардан паразиттердің ересектерін шыгару керек 
болады. Жүмыртқа жегілерді шыгару үшін егіс даласында жиналган 
жүмыртқаларды мөлтектер бойынша жеке пробиркаларда сақтайды. 
Одан соң күн сайын пробиркаларды тексеріп, жүмыртқалардан 
шыққан дернәсілдермен паразиттің ересектерін есепке алып 
отырады. 
Ересек 
қандалалардың 
паразиттермен 
залалдану 
дәрежесін анықтау үшін олардың ішін жарып көреді. Әрбір 
үрпақтан кандалаларды екі рет жинайды олардың жаппай қанаттану 
кезінде және бірінші жпнаудан 10-15 күн өткен соң паразиттердің 
ересектерін шыгару үшін қандалалардың қорегі ретінде садок ішіне 
кырыккабаттың жапырақтарын салады. Паразиттердің дернәсілі мен 
піллэларын садоктан екі-үш күнде бір рет алып түрады.
6. 
Картоп 
зиянкестерінің 
энтомофагтары.
Колорадо 
қоңызының 50-ден аса жергілікті, соның ішінде негізінен көп 
қоректі энтомофагтар табылган. Оларга жыртқыш кандалалар, 
барылдақ қоңыздар, кан қызы коңыздар, алтынкөздер және 
қүмырсқалар жатады. Түрі, саны жағынан және тиімділігі жағынан 
алдьщгы орынды барылдақ коңыздар алады.
Кең таралған ірі далалык әсем 
Calosoma denticola Oell.,
алты 
нүктелі 
Calosoma auropunctata, Broscus cephalifes L.,
қызыл аякты 
Carabus cancellatus HI,
барылдақ зиянкестің дернәсілдері және 
ересек коцыздарымен қоректенеді. Ал птеростих 
Pterostichus
cupreus L., P.serieus F.-W -
жоғары жастагы дернэсілдер жэне 
қуыршақтарды; 
торт 
дакты 
Bemdion 
quadrimaculatum
L., 
жылтырауық 
B.Lampras
Herb, жэне бір жастагы дернәсілдерді 
қүртады. 
Қан қызы коңыздары көбінесе Колорадо қоңызының 
жұмыртқаларын жояды. Солардың ішінде картоп егістігінде жиі 
кездесетіндері-жеті нүктелі кан кызы коңызы, өзгермелі - 
Adonia
variegate Goese.,
13-нүктелі 
Hipodamia tredecimpunctata 
Propylaea
quatuor decimpunctata L.,
жэне баскалар. Алтынкөздің бір және екі 
жастагы 
дернәсілдері 
жұмырткаларымен, 
жогары 
жастағы 
дернәсілдер 2-3 жастагы зиянкес дернэсілдерімен қоректенеді. 
Әдетте, 
кездесетіндері: 
кәдімгі, 
меруерт 
реңді 
алтынкөздер
(сурет-6).
153

Сурет-6. Меруерт реңді алтынкөз- Ch. Perla L.
Қыстап шыққан Колорадо қоңыздарына тыгыздығы 4 дарақ 1м2 
болганда, қарсы 120-160 мың дарақ 1 гектарга екі жастагы алтынкөз 
дернәсілдері жіберілгенде змянкес жұмыртқаның 80% жойылып, 
өнім толықтай сақталған (Бондаренко бойынша, 1986.).
Жыртқыш қандалалардың ішінде жиі кездесетіндері: 
Nabis
puntatus Cos., N. pseudopherus Rem., Orius niger Wcilff.
т.б. паразит 
нематодтардан маңыздысы 
Hexamermeris albicans Sieb.
Кейбір 
ошақтарда Колорадо қоцызы дернәсілдері 
мен ересектерінің 
игерілуі 
60-100% 
жеткен. 
Нематодтың 
аналықтары 
каргоп 
өсімдігіне ауысып, жүмыртқа саны тек ылғалды ауа райы 
жағдайында өтеді. 
Нематод жұмыртқаларынан 
суспензиясын 
өсімдікке бүріккенде Киев облысы, Гребенки ауылы жағдайында 
Колорадо қоңызының дернәсілдерінің 99.8% игерілгендігі байқалган 
(Дядечко Н.П. және басқалар,1975).
Колорадо 
коңызының 
отанынан 
экелінген 
жыртқыш 
кандалалар: периллус 
Per Ulus bioculatus Ғ.,
және подизус 
Podisus
maculiventris Say.,
сынақ кезінде жақсы биологиялық тиімділік 
көрсеткен. Қазіргі кезде бұлар Украинада картон егістігінде 
қолданылуда.
Бақылау сурақтары:
1. Колорадо қоңызының жыртқыш қандалалары?.
2. Жыртқыш қандалалардың ішінде жиі кездесетіндері.?
3. Айқышгүлділер қандалалары энтомофагтарының неше түрі 
кездеседі?
4. Сирфус туысына жататын ызылдак қоңыз дернәсіл фазасы 
кезінде қалай тіршілік етеді?.
154

5. Қырыққабат бітесін жыргқыштарын көптеген түрлері жеп 
қүртады оларды атаңыз?.
6. 
Қырыққабат 
шыбындарының 
энтомофагтары 
жаргақ 
қанаттылар мен қатты қанаттылар тобына жатады олардың 
негізгілерін атаңыз?.
7. Қырықкабат қоңыр көбелегінде паразиттік тіршілік ететін 
бөжектердің қанша түрі залалдайды?.
155

жүктеу 16,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: