Б. К. Копжасаров «Өсімдік коргау жоне карантин» кафедрасынын

жастагы 
жұлдызқұрттарды 
ұнатады. 
Птеромалус 
Pteromalus
puparum
L., 
ақ 
көбелек 
қуыршақтарының 
паразиті. 
Оның 
жұмыртқадан бастап ересек бөжекке дейінгі барлық дамуы иесінің 
қуыршағы ішінде өтеді. I Іаразиттің дамып жетілуі 23-24°С-та 19-20 
тәулікке, ал 17-19°С-та 33-36 тәулікке созылады. Алматы облысы 
жағдайында паразит 4-5 ұрпақ беріп, әртүрлі көбелектердің 
қуыршақгарында паразиттік тіршілік етеді. Қыстап шыққан паразит 
мамыр 
айының 
орта 
кезінде 
қырыққабат 
ақ 
көбелегінің 
қуыршақтануынан бұрын ұшып шыгады. Аналық паразиттер 
жыныс бездері пісіп жетілген күйінде үшып шыгады да, қалақай 
өсімдігінде 
шогырланып, 
қалақай 
көбелегінің 
қуыршақтарын 
залалдайды. Сөйтіп, қалақай көбелегінде птеромалюстің үшінші 
үрпағы дамып жетіледі (сурет-3).
Сурет-3. Птеромалус 
-Pteromaluspuparum
L.
Ал, қырыққабат ақ көбелегінің қуыршақтарында оныц екінші, 
төртінші және бесінші үрпақтары дамып жетіледі. Птеромалюстің 
аналықтары 450 жүмыртқага дейін салады. Қырыққабат күйе 
көбелегі 
паразиттерінің 
ішіндегі 
ец 
нәтижелісі 
шаншарлар 
тұқымдасына 
жататын 
хорогенес.
Қырыққабат 
күйесі 
мен 
хорогенестің дамып жетілуі қатар жүреді. Олар Қазақстанның 
солтүстік аудандарында 3-4, ал оңтүстігінде 6-7 үрпақ беріп 
дамиды. Жаздың ортасында олардың үрпақтары бір-біріне араласып 
кетеді. Сондықтан табиғатта бір мезгілде паразиттің, және оның 
иесінің даму фазаларының бәрін кездестіруге болады.
Хорогенес 
жүмыртқасын 
көбелектің 
ортаңғы 
жастагы 
жүлдызқүрттарына салады, ал оның жетілуі соңгы жастағы 
жұлдызқүрттарда аяқталады. Бір жүлдызқүртта паразиттің бір ғана
145

дернәсілі дамып жетіледі. Залалданған жұлдызқұрт паразиттің 
дернәсілі жетілуін аяқтамай түрганда, қуыршақтана бастайды. 
Осының нәтижесінде паразит иесінің борпылдақ келген пілләсінің 
ішінде киіз тәрізді қара сұр пілләга оранып қуыршақтанады.
Қырыққабат 
қоңыр 
көбелек 
жұлдызқұрттары 
мен 
қуыршақтарының 
паразиттерін, 
жогаргы 
жастагы
жұлдызқүрттардың дамуы немесе олардың жаппай қуыршақтану 
кездерінде анықтайды. Қырыққабат ақ көбелегінің паразиттермен 
залалдану дәрежесін анықтау үшін, оның жүлдызқұрттарын әр 
ұрпагының даму кезінде аралыгын 7-10 күннен етіп, кемінде 3 рет 
жинайды. Ал, оның қуыршақтары мен жүмыртқаларын бір рет, 
ягни, олардың жапгіай кездесетін жерінде тексереді. Қырыққабат 
күйесінің паразиттермен залалдану дәрежесін анықтау үшін, оны 
әрбір үрпагының даму кезінде екі реттен жинайды: үшінші жастагы 
жұлдызқүрттарды даму кезінде және қуыршақтану кезеңінің 
басында. Үлгілерді алу кезінде, міндетті түрде зиянкестердің сан 
мөлшерін есепке алады және олардың даму кезеңінің фенологиялық 
мерзімдерін білу үшін, бақылау жүмыстары жүргізіледі. Ол үшін 
әрбір мөлтектен шахмат ретімен 20 үлгі алынады. Әрбір үлгідегі 
өсімдіктің саны 5, сонда барлыгы 100 өсімдік тексеріліп, оларда 
табылган 
зиянкестердің 
жүмыртқалары, 
жүлдызқүрттары, 
куыршақтары және сонымен катар гіаразиттердің пілләлары есепке 
алынып, үқыпты түрде зерттеледі.

жүктеу 16,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: