Б. К. Копжасаров «Өсімдік коргау жоне карантин» кафедрасынын

торлары әртүрлі бағытта таралған. Жейтін кұрбандарын ұяларына, 
ягни топырақ кесектері астына орналастырады, одан хабар беруші 
өрмек жібі
аягына жалгасады. Аулагыш торга құрбаны түскен кезде 
өрмекші лезде жүгіріп келіп жемтураті үстап, өлтіреді де үяға 
жеткізеді. Өрмекшінің аулағыш торы ұшатын және секіретін үсақ 
бөжектерді үстауга бейімделген.
Ал біз кейде 
L.albomaculatus
торына ірі бөжектердің (қүм 
шабаны. жүгері қоңызы, шыртылдақ) түскендерін байқадык. 
Өрмекшінің көздері үсақ, жақын орналасқан. Қүрсагы дөңгелектеу 
келеді. Қүрсагының үстіңгі бетінде шырша тәрізді орналасқан 
цара
дақтары, 
ац
түсті денесінен оңай ажыратылады. Түк басқан денесіне 
топырақ шаңы жабысып, өрмекшіні топырақ бетінен ажырату қиын 
согады.
L.albomaculatus
өрмекшісінің аулағыш өрмек торын талдаган 
кезімізде қатты қанаттылар қалдықтарын көптеп кездестірдік. 
Олардың ііиінде қүм шабанының, жүгері қоңызының, жалпақ және 
егістік 
шыртылдақтардың, 
сонымен 
катар 
үсақ 
қандалалар 
қалдықтарында иі кездеседі.
Лабиринтті агелена 
—Agelena labyrinthica Cl.
Ірі, 
сур
немесе 
ац-
сүргылт
түсті ұзынша келген өрмекші, дене түрқы 4,5-6,5 мм. 
Өрмекші өсімдіктердің арасына, жерге жақын жерде үлкен қүйғыш 
тэрізді 
аулагыш тор
қүрады. Өрмекші көбінесе аулағыш тордың 
төменгі бөлігінде болып, жемтігі түскен кезде тыгылып жатқан 
орнынан лезде шығады да, оны үстап, түтура ішіне кайта келіп 
тығылып қалады. Біз 
A.labyrinthica
торынан зауза, астық қоңызы 
көбелектерінің қалдықтары кездеседі.
Жолақты аргиопе -
Argiope bruennichi Scop.
Қүрсагы сэры, 
көлденең кара жолактары болады. Бас көкірегініц ұзындыгы 10-12 
мм. Аталыгының жыныс мүшелері жақсы жетілген. Аталықтары 
аналықтарына Караганда кішілеу келеді. Өсімдіктер арасына 
көлемді аулагыштар қүрайды. Әдетте, 
өрмекиіі тор
ортасында 
болады. Аяктарына тарамдалған өрмек жіптерінің хабарлагыштары 
ілінген. Бөжектер торга түскен кезде ол аяктарымен керілген торды 
босатып жібереді. Сол кезде тор дірілдегі өзін қоршаган ортада 
байкалмайтын 
жагдайга келтіреді. 
Бұл өрмекшінің тіршілік 
ортасына бейімділігін көрсетеді. Өрмекші торына әртүрлі бөжектер 
түседі (шегірткелер, коңыздар, қандалалар, шыбындар, цикадалар 
және т.6.). Торга түскен қүрбандарын 
аргиопе
өрмекшісі жаксы
139

жетілген аяқтарымен лезде торлап, оны 
соруга
кіріседі. Өрмекші 
өзінің үлкендігі және белсенділігімен айқындалады, өте жыртқыш. 
Темекі егістігінде кездесетін зиянкестердің сан мөлшерін азайтуга 
тигізетін рөлі зор. Зиянкестермен күресу үшін биологиялық эдісте 
аулагыш торларының тасымалдауга қолайлылығын ескеріп, оны 
ареал ішінде таратуга мүмкіндігі мол.
Созылыңқы тетрагната -
Tetragnata extensa L.
Аяқтары үзын. 
қүрсагы созылыңқы, ақ-жасыл түсті өрмекші, үстін жасыл-күлгін 
дақтар каптаган. Тыныштық күйде өрмекші шықтамшысына үксап, 
кемпірқосақ тәрізді түрлі түсті болып келеді. Аулагыш торларын 
өсімдік арасына ораналастырады. Аталық өрмекшінің бас көкірегі 
жақсы жетілген. Көкірек қалқаншасы ашық түсті сына тәрізді дақты 
келеді. Бас көкірегінің үзындыгы 2,5-3,5 мм, Жыртқыш тетрагната 
белсенді тіршілік етеді. Оның аулағыш торына көбінесе қанатты 
бөжектер түседі (бітелер, үсақ көбелектер, шыбындар). Ол 
қүрбандарын 
лезде 
жоюга 
тырысады. Өрмекші 
темекі
биоценозында биологиялық күресу әдісінде алатын орны ерекше.
Пардоза өрмекшісі -
Pardosa agrestis Wcdck.
Аулагыш 
тор
ңүрмайтын
кезбе өрмекшілер қатарына жатады. Көбінесе атыз 
жагасында, 
ылгалды 
жерлерде 
көгітеп 
кездеседі. 
Баска
өрмекшілерден бір ерекшелігі аналықтары піллэсін күрсагының 
арткы жагына бекітілген күйде алып жүреді. Осыган қарап пардоза 
туыс өкілдерін оңай ажыратуга болады. Дене түрқы 4,5-5,5 мм, түсі 
топырақ бетіне үқсас. Алдыңгы жагынан бас көкірегі көтеріңкі және 
бүйірлері қысылыңқы келеді. Аяқтарының жақсы жетілген сезгіш 
түктері болады. Ол өрмекшінің кесек арасында оңай жүруге 
мүмкіндік береді.
Өрмекші қүрбандарын белсенді түрде аулайды, қүрбанына тым 
жақын келгенде жаксы жетілген алдыңгы аяқтарымен шап беріп 
үстап алады. Мүнымен қатар өрмекшінің белсенді тіршілігіне 
жақсы жетілген үш қатар көздері де зор әсір етеді. Пардоза 
өрмекшісі шыбындарга, бүргелерге қарсы шабуылдайды. Тіршілік 
ерекшелігіне 
қарай 
өрмекші, 
көбінесе 
жер 
бетіне 
жақын 
өсімдіктердіц түбінде кездесетін зиянкестермен қоректенеді. Темекі 
егістігінде пардоза ерте көктемде, өсімдік қатар аралыктарының 
ашык жерлерінде көптеп кездеседі. Жаз ортасына карай біраз 
азайып, күзде қайта көбейеді. Өрмекші ересек күйінде өсімдік 
қалдықтарында кыстайды.
140

Әдемі 
алабү ш-Araneus adiantum Walck.
Темекі жапырақтары 
арасынан 
A.adiantum
өрмекшісінің 
аулагыш торыи
жиі кездеседі. 
Өрмекші қүрсағында әртүрлі жолақты суреттері болады. Бұл оның 
жақсы жасырынуына мүмкіндік береді. 
A.adiantum
өрмекшісінің 
аулагыш торына көбінесе үшатын 
бөжектер, бітелер, ұсақ 
қандалалар мен 
шыбындардың түседі. Өрмекшінің белсенді 
тіршілік етуіне қарай, оны тиімді жыртқыштар қатарына жатқызуға 
болады.
Бацылау сурацтары:
1. Қызылша дақылы зиянкестерінің энтомофагтарының қанша 
түрін білесің?.
2. Мақта дақылы зиянкестерінің энтомофагтарының қанша 
түрін білесің және негізгілерін ата?.
3. 
Темекі танаптарында пайдалы бөжектердің 20 дан астам түрі 
тіркелген.?.
4. Темекі зиянкестерінің негізгі жыртқыштары-өрмекшілердің 
қанша түрі бар.?
5. Өте обыр жырткыш өрмекші ол кандай өрмекші?
6. Аулагыш тор қүрмайтын кезбе өрмекшілерге қай өрмекші 
жатады?.
7. Әдемі алабүйі қай жерлерде кеңінен таралган?.
141

жүктеу 16,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: