Б. К. Копжасаров «Өсімдік коргау жоне карантин» кафедрасынын

ипабута
және 
курделі 
гүлділер
тұқымдасына 
жататын
.ірамшөптердің тамырларында дамитын бітелермен қоректенеді.
Жалаңаш 
таумаломия-Thaumatomyia glabra Mg.
Екі қанаттылар 
Diplera
тобының 
Chloropidae
астық шыбындары тұқымдасына 
жатады. Ересек дернәсіл күйінде топырақ ішінде (1-10 см 
іереңдікте) жалган піллэ жасап қыстайды (сурет-2).
Сурет-2. Жалаңаш тауматомия
—Thaumalomyia glabra
Mg.
Астық дақылдары масақтанғаннан кейін шыбындар қант 
кызылшасы танабына ауысады. Өсімталдыгы 50-80 жұмыртқа. 
Дернәсілдері 30 см тереңдікке дейін енеді, шыбынның бір дернәсілі 
озінің даму кезеңінде қызылша тамыр бітесінің 100-ден аса жоюы 
мүмкін. Дернәсілдер қоректенуін 
аяқтаған соң, топырақтыц 
жоғаргы бетіне, куыршақтану үшін көтеріледі. Өзбекстанда 3, 
Украина мен Қыргызстанда 2 үрпақ беріп дамиды.
Кэдімгі «алтынкөз» жеміс бітелері мен жеміс кенелерінен басқа 
іа көкөніс және техникалық дақылдардың бірқатар зиянкестерімен 
қоректене алады. Кейбір мәліметтерге қараганда, ол 50 шақты 
зиянды бөжектердің тиімді энтомофагы. Осыган байланысты, ол 
ксйбір зиянкестерге қарсы биологиялық күресте кең түрде 
қолданылады. Біздің елде кәдімгі «алтынкөз» негізінен техникалық 
дақылдарды. әсіресе жылыжайларда өсірілетін көкөніс дақылдары 
зиянкестеріне қарсы пайдалануда жақсы нәтиже береді. Америка 
Қүрама 
Штаттарында 
«алтынкөздің» 
бұл 
түрі 
ең 
тиімді 
штомофагтардың 
бірі 
ретінде 
жеміс, 
көкөніс, 
техникалық 
дақылдардың, әсіресе цитрустардың, негізгі зиянкестеріне қарсы 
қолданылады.
127

2. 
Мацпіа 
зиянкестерінің 
энтомофагтары.
Оңтүстік 
Қазақстанда мақтаның негізгі зиянкестері: күздік, мақта жэне 
карадрин 
көбелектерінің 
60-тан 
астам 
паразиттері 
мен 
жыртқыштары бар екені анықталды. Олардың ішінен үнемі 
кездесетін және белсенді тіршілік ететін түрлерінің қатарына: 
жұмыртқа 
мен жұлдызқұрттың паразиттері -
трихограмма,
алтынкөз, габробракон. тахин шыбыны, ызылдац қоңыз, ориус пен
набпс қандалалары, өрмекиіілер
және басқалары жатады. Олар 
мақта егістіктерін зақымдайтын зиянкес көбелектердің табиги 
реттеушілері болып табылады. Олардьщ белсенділігінің арқасында 
зиянкестерінің сан мөлшерін шаруашылық маңыздылығын ең 
төменгі деңгейге дейін азайта алады.
Мақта зиянкестсрінің сан мөлшерін реттеуде олардың табиги 
жауларының маңызы өте зор. Ф.М.Успенскийдің мәліметтері 
бойынша мақта егістігінде кездесетін мақта зиянкестерінің пайдалы 
табиги жауларының ішінде жақсы зерттелгені мақта бітелерінің 
энтомофагтары, олар 46 астам түрден қүралады. Мүнымен қатар кең 
таралган мақта знянкесі 
кәдімгі өрмекіиі кеие.
Оның табиги 
жауларының қазіргі кезде 40 жуықтүрі анықталып отыр.
Зерттеу нәтижесінде кененің пәрменді энтомофагтарына нүкге 
қанқызы, жыртқыш қандала-ориус, кенежегіш біте жэне алтынкөз 
дернәсілдері 
жатады, 
С.Н.Алимухамедов 
және 
басқалардың 
зерттеулері бойыниіа энтомофагтар бітелер және өрмекші кененің 
сан мөлшерін 20-25% дейін кемітеді. Мақтаны күздік, мақта жэне 
карадрин жэне баска көбелектерден биологиялық қоргау арқылы 
басқара алатын элементтері ретінде жүмыртқа жегі трихограмма. 
паразит, 
бракон, 
жыртқыш 
алтынкөз, 
сонымен 
қатар
микробиологиялық ирепараттар лспидоцид, битоксибациллин және 
түңгыш отандық биопрепарат-«ақ кобелек» ерекше орын алады.
Қазіргі таңдагы гылыми жэне өндірістік тәжірибелерге сүйене 
отырып, 
Оңтүстік 
Қазақстанның 
мақта 
шаруашылыгында
биологиялық тәсілдерді пайдалануга болады. Макта қоңыр көбелегі 
жүлдызкүрттарының өсіп-өніп көбеюіне эсер етіп, сан молшерін 
реттеуде оның табиги жауларының маңызы өте зор. Солардың 
ішінде 
ең 
негізгілері: 
көбелектің 
жүмыртқалары 
мен 
жас
жұлдызкұрттарына шабуыл жасап, оларды күртатын жырткыш 
кандала-o/w c. 
жүмыртқа 
паразиті 

жүктеу 16,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: