Б. К. Копжасаров «Өсімдік коргау жоне карантин» кафедрасынын

жакын бөлігінде түзіледі, содан сыртка шығады. Культураны еккеи 
соц, бактерияның эр түрлілігіне карай споралардың түзілу мерзімі 
де түрліше болады. Зертхананың әдеттегі температура жатдайында 
споралар кептірілгеп күйде 10 жылға дейін сакталады. Жоғарғы 
ылгалдылық кезінде споралар 100°С-да 5-10 минуттаи кейін, ал 
110°С-та 3-5 минуттан кейін кырылады. Споралар кристаллдарта 
каратапда химиялык заттарга төзімді келеді. Формалин ерітіндісі 
(5%) споралар мен токсиндердіц осерін 5 минут аралығында жояды. 
Кристаллдар түзу кабілетін жойған бактериялар штаммдарын 
сезімтал бөжектер жұлдызкүрттарыныц ішегіне енгізгенде, олар 
ауру коздырмагап жоие де тіршілік кабілеті бар споралар, ішектен 
өнбей сыртка шыккан.
Дельта-эндотоксин
немесе параспоралык кристалл эндотоксин. 
Бүл токсин спорангийдің карама-карсы жагында споралармеи катар 
түзіледі. Ол алғашқы кезінде г.ішінсіз болады да, біртіндеп сегіз 
кырлы пішінге келеді. Спорангийлер споралар мен кристаллдар 
пісіп жетілгеннен кейін жэие екі күрылымда босайды. Кристаллдар 
химиялык күрамы бойыиша акуызды косылысгар. Қүрамында 
17,5% азот болады да, фосфорлы немесе фосфоры мүлдем 
болмайды. Кристалл күрамыпда 18 амин қышқылдары бар екендігі 
анықгалды. Кристаллдар температура эсеріне төзімсіз. 80-100°С 
жағдайында кыздырганда 30-40 минут ішінде кристалл кұрылысы 
бүзылады және де уыттылык касиеті жойылады. Осьнан орай оны 
термолабшьді
(жылуға 
төзімді) 
эндотоксин
деп 
атайды. 
Кристаллдар суда жэне кейбір органикалык ерітінділерде ерімейді, 
бірак күшті кышкылдар мен спирттерде, эсіресе, сілтілерде олде 
кайда жотары дэрежеде өңдеу кезінде өзінің уыттылығын жояды. 
Сезімтал, яғни сезімтал бөжектер ішіндегі реакция сілтілі болады, 
бірақ криталлды ерітуге кажет pH көрсеткішінен томен болады. 
Кристаллды эндотоксинге сезімтал тұт, жүпсыз жоне сакиналы 
жібек көбелектерінің алдыңғы және ортаңғы ішек бөліктерінде pH 
көрсеткіші 8,9 болады. Кристаллдардыц гидролизі протеолитикалык 
ферменттер жүйесінің эсерімен жүреді деп болжаиуда. Осы 
жагдайда кейбір зерттеушілер 

жүктеу 16,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: