Сыртқы ортаның аурудың дамуына әсері.
Ауа темгіературасы
вирус ауруыныц дамуып босецдетуі немесе оныц дамуын гездетуі
мүмкін.
Әдетте
оц
температураның
төмемдеуі
аурудыц
инкубациялық кезецін үзартады, ал қалынты жатдайы - оны
кыскартады. Мысалы, каратай жирен егеуішінің ішек ядролы
полиэдрозыныц инкубациялык кезеці І2°С-та 19 күн болса, 24°С-та
38
тек 4-5 күи болтан. Бөжектер дернэсілдерін гамма сәулесінің
төменгі дозасымен (100-150 Дж/кг) өңдегенде вирустың дамуы
жеделдейді. Тура гүскен күн сэулесі өсімдік бетіндегі препараттыц
вирус бөлшектерінің белсенділігін жояды. Мысалы, тазартылған
кырыккабат вирусының гранулалары күн сәулесінің эсерінен
вируленттілігін 8 сагаттан кейін төмендеткен жэне 12-19 сағаттан
сон толықтай жойылган. Ылгалды жэне кұргак пре пара пар да
тазартылмаған гранулалар ультра күлгін сәулемен эсер еткенде
өздерінің белсенділігін тазартылған вирус суспеизиясына Караганда
жаксы сақгайды.
Латентті инфекцияга ортаның кейбір факторларының әсері
өзгеше болады. Егер вирустыц дамуына қажетті температура,
иесінің дамуыпа қолайлы иемесе онымен сэйкес келсе, онда вирус
тыныштық күйде болады. Күйзеліс жагдайында қалыпты жагдаймен
салыстырғаида, темпера гурапын төмендеуі немесе жогарылауы,
иесі мен паразит арасында тегіе-теңдіктегі карым-қатынастын
бүзылуы мүмкін жэне латеитті түрі ашық түрге ауысып, бунақденін
ауруын қоздырады. Осындай эсер иесініц популяциясыиың аса
тыгыз болуы кезінде, өзіне тэн емес корек, эртүрлі химиялык
заттар, т.б. тууы мүмкін.
Бөжектердің саңырауқүлақ аурулары.
Бөжектер, кенелер және
баска
ауыл
шаруашылыгы
дақылдарының
зиянкестері
мен
саныраукұлактардын
көптеген
түрлеріне
байланысты,
тек
энтомопатогенді садыраукүлактар саиыиың өзі гана 530 түрден
асады. ГІаразиттік саныраукұлактардын көптеген түрлерінің негізгі
ерекшелігі - олар зиянкестердін дене куысыиа өздері бөлетіи
ферменттер катысуымеи жабын аркылы енеді немесе кутикула
бетіиде түйреуіш тэрізді жуаидагаи өсінді -
апрессорийлер
күрайды.
Апрессорийлер - саныраукүлак сноралары өніп келе жатканда,
кыска өскін түтік үшының жуандауы. Осы жуандагап түтікше
арқылы жіпшумақ өсімдіктердің дене қуысына енеді. Осыган
байлапысты сацыраукұлак бөжектердіц қуыршак жэне ересек
сатысын залалдауы мүмкін, эдетте бүлар баска организмдермен
мүндай жолмен залалданбайды.
Атакты талым И.И.Мечников 1879 жылы гұңгыш рет астық
қоңызының
жасыл мюскардина
ауруы коздыргышын ашып, оны
осы
зиянкеске
қарсы
күресу
үшін
пайдаланды
жэне
И.Красильщиковтын соңгы ауру коздыргышты жапнай көбейту
39
тожірибелері
сацыраукұлакты
өсімдік
зиянкестеріне
карсы
биологиялык әдісге колдануға жол ашты.
Энтомопатогенді
саңырауқұлақтар.
Энтомопатогенді
организмдер өкілдері сацыраукұлактардыц 7 класының гөргеуінде
кездеседі. Өсімдікті биологиялык коргауда іс жүзінде мацызды гүрі
бар
зигомицеттер
және
жетілмеген
саныраукұлақтар класына
жатады, бүлар төменде кенінен каралады.
Қалталы
немесе
аскомицеттер
класының
қатарын
күрайтын
лабульбенді
сацыраукүлакгар тобын сипаттайық.
Лабульбенді сацыраукүлактар тобына 3 тұкымдастардын 150
туысына жататын 1500 түрлері епеді. Бүлар олемде кеи таралған,
бірак негізінен тропика жәие субтроника аймактарыида кездеседі.
Бұлар өте жоғары бөжекгер меи кенелердің көптеген түрлерінің өте
жогары мамандангаи облигатты паразиттері, сонымен катар иелері
өлгеннен кейін көн үзамай өздері де өледі. Саныраукүлактар тірі
бөжектер денесінде үсак кылшықтар немесе биіктігі 1 мм-дей шок
қышкылдар кұрайды. Бүлар дененіц ор жерінен кутикуладан баркыт
торізді өцез түріиде көрінеді.
Лабульбенділердіц
көпшілік
өкілдері
каггы
канагтылар
өкілдерімен байлаиысты. Бүл сацыраукұлактар гаракаидар, тура
канаттылар, термиттер, гор каиаттылар, жартак канаттылар, екі
қаиаттылар жоне кепелерді паразиттейді.
Зигомициттер класы - Zygomycetes.
Класс жаксы жасушасыз
дамыған немесе жетілген кезінде жасушалары жіпшумак аркылы
бөлінген
саиыраукүлактарды
біріктіреді.
Жыныссыз
көбеюі
козгалмайтыи
жіпшесі
жок
спорангиосиораларымен
иемесе
конидияларымен аткарылады. Жыпыс үрдісі-зиготамия-жасуша
гаметталарына жіктелмеген 2 жасушаның косылуынап түрады.
Класс күрамына 4 катар енеді, бүлардың біреуі- энтомофторлылар -
өздеріие тек I энтомофторлы тұкымдас сацыраукүлактары жатады,
бүлардыц барлық өкілдері түгелдей бөжектер иаразиттері болып
есептеледі.
Энтомофторлылар
түқымдасы
(Entomophthoraceae).
Энтомофторлы саныраукүлакгар коректенетін субстрат ішінде
көптеген майлы тамшылары бар бір жасушалы нашар тарамдалғаи
жіпшумак күрайды. Залалдангап бөжектерде жіпшумак бүрыс
иішінді жэне әртүрлі көлемді гифті денете ажырайды. Бұл
элементтер ие денесіне
гемолимфа
арқылы таралыи, бұзылғаи
40
ұлпалардың орныи басып, дене
Достарыңызбен бөлісу: |
