Б. Д. Жумакаева к азак эдебиетш окыту эдктемеа Окулыц «Кыздар универси тет!»

жүктеу 11,29 Mb.

Pdf просмотр

бет	106/148
Дата	04.10.2023
өлшемі	11,29 Mb.
	#43647

1 ... 102 103 104 105 106 107 108 109 ... 148

Kazak adebietin okytu adistemesi 2015 Zhumakatva

зуездг эсем сурет жасаган.
Осы орайда мектеп багдарламасына енген б^рнеше елец мэтшше тусш ж
берш керейк. 6-сыныпта окылатын С.Сейфуллиннщ
«Дала»
елещ жаца емтр
жастарына арнау ретшде жазылган. Дала - казактын киел! кут мекеш, Дала
халык угымында кендктщ , ырыс, неабенщ , еркш дктщ символы. Сэкен
Сейфуллин «Далада» елещнде «алты жасар асауды устап мшш» ой киялымен
даланы дуб!рлетедт Кесшген дала еркш дктщ бейнес: болса, асау тулпар
еркш
де кайсар рухтыц бейнесш сипаттайды. Акын елещ ндеп ой уш
детальга (угымга)
тогысады. Олар:
дала, асау тулпар
ж эне акыннын
лириксшъщ
цакарманы.
Акын ©ленде дала
«жацгырады»,
«дуб)’рлеп
кущренед!», асауды «оргыды», «оскырды», «зымырап кулашын кердд»,
«кездер1 оттай» деген сездермен бейнелейдг Акынньщ лирикальщ каНарманы
еркш дкке кулшына кулаш сермеген жалынды жас. Ол кец даланы к у щ р е н тт
эн салады. Эшне барлык дала «Акку казды шал кар кел,
Камысты-куракты кек ©зен кущренед1, унге косылады.
©лец астарлы оймен жазылган, Акынньщ даласы - еркш д ктщ бейнес!,
асауы - еркш рухтыц, жалынды курестщ бейнеш, ал акын э т - жаца заман
унт Жана заман уш «эдш дк, те н д к 1здеген»,
«еркш дк, к ен д к 1здеген»
«квюреп жанып, бакыт 1здеген» жастарга: йн, карындастарга арналады. Акын
бакыт жолыныц бураланын, курдел1 де киын жол екенш бшд1ре тура, сол
киындыкты кайратты ер жастардьщ гана жещп шыгатынына калткысыз
сенедь Е рк, махаббат, бакыт жолындагы жастарды б1рлкке шакырады.
6-сыныпта К^асым Аманжоловтыц «Алатау» ©лец! бершген. Акын
шыгармашылыгында туган жер такырыбы ерекше мэнге ие. Туган жердщ
касиетш тану, теб1рене жырлау Касымдай елше шексЬ б е р ш т , калткысыз
кызмет еткен тулгага тэн касиет. 0 р тулганыц аскар тауды жырлауы да
тосын емес. «Хантэщ рЬ, «Алатау» елендерщде акын е р л к п , аскактыкты,
табигаттыц ецсел1 ерек болмысын ардактайды. «Алатау» елешнде акын
табигаттыц
сулу
перзент!
Алатаудыц
кадыр-касиетш
туган
едмен
байланыстыра суреттейдь Алатау кврюмен кез суйсшдгрщ кана коймай,
елдщ аспаны мен жерше сэн берш, Казакстандай кец кулашты мекеншн
тершде керкем шацырагы болып тургандыгын елестетедь «Алатау - айдын
дата кариясы, Кетерген тебесш е ©з бачасын» деп табигаттыц окшау
жаратылган псрзенпн кепп кврген кенекез кария ретшде ерекшелейд!. ©р
тулгалы, тэкаппар кслбетп Алатау-кария елге казыналы «дастарханын»
жайып ырзык нес1бе берш отырганын ацгартады.
©ленде керкем д к
айшыктаулар мен алмастыра колданылган сездер кездеседь
169

Будан езге К^асым Аманжоловтьщ 8 сыныпта окылатын «0з1м туралы»
елещ - кеп кырлы, терец магыналы шыгарма. Акын бул елецщ шыгарма-
шылыгыныц кемелденген тусында жазган. Бел г о 1 сыншы-галым Бекен
Ыбырайым олецнщ 1948 жылдардан бастап жазылганын, оган дешн акын
унем1 ез шыгармашылык жолына сын кез1мен карап, жетшддру устшде
болгандыгын жазады. Кернект1 эдсбистпп Есмагамбет Ысмайловтыц «031м
гуралы» аякталмаган елец, акынныц философиялык поэма жазу максатынан
туган шыгарма екендш гуралы ойларын келт1редк
«031м туралы» елеш автордыц ез тагдыры туралы ойларынан басталып,
кец арналы такырыптарды кетередк Олар: ага урна к аманаты, келер урпак
парызы, адам п р ш ш гш щ мэш, адам герш ш к жайы, адамзат т^рш ш пндеп
жеке тулганыц мэн-м.ураты, адамньщ болмыстагы орны, еткшнп ем 1р, уакыт
мэселес!, ешпес енер табигаты, урпак пен дэстур жалгастыгы, акынныц келер
урпакка аманаты герец философиялык толгамдарда керкем сез образдары-
мен шебер ершген.
Ал Фариза Оцгарсынованыц
«Оюлар»
елецш щ
табигаты езгеше.
Окушыларды кеб)рек улттык енерге багыттайды, Казак халкыныц рухани-
эстетикальщ танымымен бгге кайнасып кеткен кол енер1, ою-ернеп улттык
кундыльщтыц б]р!. «Эжелер мектебшщ» ернектц зерл1 сабагы болып
урпактан урпакка жалгасты болган тускшз, сырмак, текемет сиякты буйым-
дардыц кунд елк турмысымыздан алшактауына б уп н п турмыс-прпплжтщ
тынысы да себегжер.
Улт мэдениетш айкындайтын казактьщ осындай коленер1 акын шыгар-
масына езек болган. Олецнщ ен бойынан .улттьщ енерге деген курмег пен
акынныц эжесше деген ыстьщ сез!м!, махаббаты да айкын танылады. Эр
гасырдагы сан турл! талап, талгамдардан суршбей еткен казакы асыл
ернектщ астарына акын улкен мзн бередг «Суршбей ете алар ма
гасырлардан, Эжемнщ оюындай жыр-ернепм!» - деп нагыз асыл гана уакыт
сынынан суршбей ете алатынын мойындайды, акын ез шыгармашылыгына
биж талап кояды. Акынныц киялына канат бгпретш, шабыт сыйлайтын
бабалар жолы, улттьщ кундыльщтар. Акын елещнде нагыз улттьщ накышты
жыр, халкын, елш суйген жаннан гана туады деген де астарлы магына бар.
Алты шумакты;, кара елец уйкасымен жазылган елецнщ тип жещл, акын ойы
керкем айшьщты.
Орта мектеп багдарламасында енер такырыбын, соныц ш ш д е казактьщ
улттьщ кол онер!, саят енерш камтыган шыгармалар
енген. Абайдыц
«Каисонарда бурютип шыгады ацга» елещ де енер такырыбына арналган.

жүктеу 11,29 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 102 103 104 105 106 107 108 109 ... 148