Б. Қ. Әбдіғұлова ҚазаҚстан тарихынан Әңгімелер

113
соғысына  Отанын  қорғауға  аттанды.  Ұшқыш  Х.  Доспанова  300-ден  астам 
әуедегі ұрыстарға қатынасып, елге жеңіспен оралған. 
Хиуаз Доспановаға 2004 жылы Халық Қаһарманы атағы берілді. 
Шығыстың қос жұлдызы атанған Әлия мен Мәншүк  және Хиуаздың 
Отан қорғау жолында көрсеткен батылдығы жас ұрпаққа отаншылдық пен 
азаматтықтың жоғары үлгісі.
Аттары аңызға айналған үш батыр қыз – Әлия, Мәншүк, Хиуаз есімде-
рін біріктіріп тұрған – Отанға деген сүйіспеншілік, ерлік пен батырлықтың 
үлгісі, аяулы ата-ана мен туған жерге, елге деген махаббаты».
Оқушылардың  Б.  Момышұлы,  Т.  Бигелдинов,  Әлия  мен  Мәншүк 
ерліктері туралы хабарламалары тыңдалады. 
Оқушыларға проблемалық тапсырма беріледі: Панфиловшы батырлар, 
Б. Момышұлы, Т. Бигелдинов, Мәншүк пен Әлия және басқа жауынгерлерге 
адамның қандай жақсы қасиеттері тән еді?
Оқушылар  жауаптарын  оқулықты  іріктеп  оқу  арқылы  жауап  береді. 
Оқушыларға  «Ұлы  Отан  соғысына  сипаттама  беріңдер»  деген  тапсырма 
беріледі.
ұлы 
отан соғысына 
сипаттама беріңдер
Тапсырма бойынша талдау жасалады.
Жұмыс дәптерімен жұмыс жүргізіледі. 
Үйге тапсырма: §52. «Қазақстандықтар Ұлы Отан соғысында» әңгімесі,  
сұрақтар  мен  тапсырмалар.  Үш-төрт  оқушыға  «Тылдағы  ерлік»  және 
«Партизандар» атты хабарлама дайындап келу тапсырылады. 
§53. сталинград шайқасы. Қазақстандықтардың  ерлігі
оқып-үйренген материалды қайталау §52 әңгімелеріне берілген сұ-
рақтар мен тапсырмалар негізінде өткізіледі.
Жаңа материалды оқып-үйрену жоспары:
1. Тылдағы ерлік.
2. Сталинград шайқасы.
Жаңа  материалды  оқып-үйрену  мұғалімнің  кіріспе  әңгімесінен 
басталады. Оқушыларға түсінікті тілмен тылдағы халықтың ерлігі туралы 

114
баяндалады.  Сабақтың  тәрбиелік  мәнін  күшейту  үшін  «Совет  Одағының 
Ұлы  Отан  соғысы»  диафильмінен  тылдағы  ерлік  туралы  үзінділер  пайда-
ланылады. 
Өлкетану  материалдарын  пайдалану  не  музейге  экскурсия  ұйым-
дастыру, соғыс және еңбек ардагерлерімен кездесулер өткізу де тәрбиелік-
танымдық  жағынан пайдалы болар еді. 
Музейге  саяхатқа  баруды  жақсылап  әрі  мұқият  даярлаған  дұрыс. 
Оқушыларға  алдын  ала  сұрақтар  мен  тапсырмалар  бөліп  беріліп,  эссе, 
хабарлама  (қысқаша)  дайындау  тапсырылса,  осындай  тәрбиелік  мәнді 
материалды терең түсінуге көмектесер еді. Музейде мына мәселелерге назар 
аударған  дұрыс, мысалы: 
1. Туған өлке тұрғындарының Ұлы Отан соғысында көрсеткен қаһар-
мандық ерлігінен мысалдар.
2. Тылдағы ерлікке менің қаламның не ауылдың үлесі. 
3. Ұлы Отан соғысындағы әйелдер мен жасөспірімдердің рөлі. 
4. Жас батырлардың ерлігі – бізге үлгі.
Экскурсия  аяқталғаннан  кейін  оқушылар  бұл  сұрақтарға  жауап 
әзірлейді,  хабарлама,  эссе  дайындайды.  Қабырға  газетін  шығарады.  Онда 
өздерінің  хабарламаларын,  ардагерлерден  жазып  алған  интервьюлерін 
жариялайды,  иллюстрация  ретінде  суреттер  жинайды,  не  өздері  салады, 
альбомдар, монтаждар т.б. даярлайды. 
§51  тақырыпты  оқып-үйренгенде  пайдаланылған  кестені  толтыру 
жалғастырылады.
Жұмыс дәптерімен жұмыс жүргізіледі. 
Үйге  тапсырма:  §53.  «Сталинград  шайқасы.  Қазақстандықтардың 
ерлігі»  әңгімесімен  танысу,  сұрақтар  мен  тапсырмаларға  дайындалу.  
4–5 оқу шы «Ұлы жеңіс» «Қазақстандықтардың ерлігі», «Жасөспірім батыр-
лар» т.б. тақырыпта хабарлама дайындайды.  
 
§54. ұлы жеңіс
оқып-үйренген материалды қайталауға арналған сұрақтар:
1. Ұлы Отан соғысы қай жылы басталып, қашан аяқталды? Ұлы жеңіске 
биыл қанша жыл? 
2. Ұлы Отан соғысына қанша қазақстандықтар қатысты?
3. Қазақстандықтардың ерлігінен мысалдар келтіріңдер. 
4.  Бұл  ауыр  соғыста  кеңес  адамдарының  қандай  адамдық  қасиеттері 
ерекше көрінді? 
Жаңа материалды оқып-үйрену жоспары:
1. Ұлы Отан соғысының аяқталуы.
2. Ұлы жеңістің тарихи маңызы.

115
Жаңа материалды оқып-үйрену алдында тақтаға мынандай проблемалық 
тапсырма жазылады: Кеңес Одағының екінші дүниежүзілік соғыста жеңіске 
жетуінің қандай себептері бар? Ұлы жеңістің қандай тарихи маңызы болды. 
Бұл  жөнінде  сабақта  және  сабақтан  тыс  алған    білімдеріңді  пайдаланып 
жауап беріңдер. 
Оқушылар  хабарламалары  тыңдалады.  «Ұлы  жеңіс»  диафильмінен  
үзінді  пайдаланылады.  Картамен  жұмыс  жүргізіледі.  Оқушылар  оқулық 
материалын абзац бойынша кезектесіп оқып, жоғарыда қойылған сұрақтарға 
жауап  береді.  Содан  кейін  «Менің  сүйікті  қаһарманым»  атты  сайыс 
өткізіледі.  Мұғалім  мен  тарих  пәніне  қызығушылығы  жоғары  оқушылар 
тобынан әділқазылар (не  сарапшы топ) құрылады. Әділқазылар сайыстың 
нәтижесіне баға беріп, қорытынды жасайды.
Сынып 5–6 топқа бөлінеді. Мұғалім алдын ала даярлаған қазақстандық 
батыр  не  жауынгер  туралы  мінездемені  оқушыларға  береді.  Әр  топтың 
оқушылары  мінездемемен  мұқият  танысып,  оның  кімге  берілгенін  анық-
тайды. Бұл тапсырманы орындауға 3 не 5 минут беріледі.
Әділқазылар  алқасы  оқушылардың  тапсырманы  қалай  орындағанына 
баға  беріп,  қорытындылайды.  Оқушылар  «Жетпей  тұрған  дыбысты  тол-
тырыңдар» тапсырмасын орындайды: 
Б...в  –  екі  мәрте  Кеңес  Одағының  Батыры  атанған  тұңғыш  ұшқыш 
қазақ.
М...ы –  «Халық Қаһарманы» атағына ие болған батыр жазушы.
Б...в –  тары өсіруден әлемде рекорд жасаған қазақ.
П...в – қазақстандық генерал-майор.
Ә...в  – Еділ бойында ерлікпен қаза тапқан ұшқыш.
С...м – 1940 жылы күріш өсіруден рекорд жасаған күріш өсіруші.
С...в – Жезқазған мыс кен орнын зерттеген академик-ғалым.
Үйге  тапсырма:  §54.  «Ұлы  жеңіс»  тақырыбын  оқып  танысу,  сұрақтар 
мен тапсырмаларға жауап дайындап келу.
§55. тың игеру
сабақтың мақсаты: оқушыларға тың және тыңайған жерлерді игеру, 
оның  Қазақстан  үшін  маңызын  ашып  көрсету.  Тың  игеруде    ерлігімен 
атағы  шыққан  тың  игерушілер  туралы  бейнелі  түсінік  беру  арқылы 
тың  игерушілерге  деген  құрмет  сезімін  тәрбиелеуге  көмектесу.  Тарихи 
қайраткерлерге  сипаттама  беру  біліктерін  одан  ары  дамыту  жұмыстарын 
жалғастыру. 
пайдаланылатын  көрнекі  құралдар:  карта,  «Тың  игеру»  атты 
диафильмнен үзінді, электронды оқулық.