Б. Қ. Әбдіғұлова
ҚазаҚстан
тарихынан
Әңгімелер
Әдістемелік Құрал
Жалпы білім беретін 11 жылдық мектептің 5-сынып
мұғалімдеріне
арналған
Қазақстан Республикасының
Білім және
ғылым министрлігі ұсынған
Алматыкітап
баспасы
2010
Әбдіғұлова Б. Қ.
Қазақстан тарихынан әңгімелер. Әдістемелік құрал. Жалпы білім
беретін 11 жылдық мектептің 5-сынып мұғалімдеріне арналған. –
Алматы:
Алматыкітап баспасы, 2010. – 140 бет.
Удк 373
ББк 74.266.3
Ә 14
УДК 373
ББК 74.266.3
ISBN 978-601-01-0364-1
ISBN 978-601-01-0364-1
© Әбдіғұлова Б. Қ., 2010
© «Алматыкiтап» баспасы, ЖШС, 2010
Ә 14
3
5-сыныпта «
ҚазаҚстан тарихынан Әңгімелер»
кУрсын оҚытУдың өзекті мӘселелері
Қазіргі кездегі қоғамдағы қайта құрулар, экономиканы дамытудағы
жаңа бағдарлар, қоғамның жедел ақпараттануы мен қарқынды дамуы
осы заманғы білім беруге қойылатын талаптарды да өзгертті. Өркениетті
елдердің көпшілігінде білім берудің мақсаты, мазмұны мен технологиялары
оның нәтижесіне қарап бағаланады. Бүгінгі таңда еліміздегі білім
беру реформа сы – Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз
етуге мүмкіндік беретін маңызды құралдардың бірі. Осы ретте орта
білім берудің мақсаты – жылдам өзгеріп отырған қоғам жағдайында
алынған терең білімнің, дағдының негізінде оқушыны еркін бағдарлана
білуге, өзін-өзі жүзеге асыруға, өзін-өзі дамытуға және өздігінен дұрыс,
адамгершілік тұрғысынан жауапты шешімдер қабылдайтын жеке тұлға
етіп қалыптастыру.
XXI ғасырда білімге деген жаңа көзқарас тұрғысынан оның сапасы да
жаңаша сипатталуда. Білімнің – құндылық, жүйе, үрдіс, нәтиже ретінде төрт
жақты сипаты біртұтас қарастырылады. Әлемдік білім беру кеңістігінде,
өркениетті елдерде білім беру ісі
нәтижеге бағытталған білім (нББ) үлгісі
болып табылады.
Біздің елімізде білім беру жүйесі бәсекеге қабілетті жаңа сапалық
сипатқа ие болу жолындағы үлкен бетбұрыс алдында тұр. Кеңестік дәуірде
білім беру жүйесінің соңғы нәтижесі жеке пәндер бойынша алынатын білім,
білік, дағды (ББД) болып саналды. Бүгінгі таңдағы білім беру жүйесіндегі
өзекті мәселе – білім, білік, дағдыны меңгеруге бағытталудан біліктілік
алуға көшу. Білік және біліктілік ұғымдарының мәнін анықтайық.
«Білік» (compеtentia) – латын сөзі. Адамның белгілі бір сала бойынша
кең ауқымды, терең, жан-жақты білімі бар, хабардар, білгір ұғымында.
Тәжірибесі мол маман деген мағынаны білдіреді.
Ғылыми-әдістемелік еңбектерде
білік:
– «оқушының меңгерген білімін, оқудағы іскерлігі мен дағдыларын
қолдануға даярлығы, сонымен қатар практикалық және теориялық міндет-
терді шешу үшін қажетті өмірлік қызмет тәсілдері»;
– «жеке тұлғаның сапалы әрі өнімді әрекет жасауға қажетті өзара
байланысты қасиеттерінің жиынтығы (білім, іскерлік, дағды, қызмет
тәсілдері)»;
– «оқушының білімдік даярлығына алдын ала қойылатын талап не
«норма», т.б деп көрсетілген.
4
Шетелдік әдебиеттерде «біліктілік» – «терең білім», «тапсырманы
талапқа сай орындау қабілеті» деген анықтамалар берілген. Ресей ға-
лымдарының еңбектерінде біліктілік мазмұны «әлеуметтік-психологиялық»,
«коммуникативтік», «кәсіби-педагогикалық» ұғымдары арқылы пайымда-
лады:
– тұлғаның дайындық
сапасына қойылатын талап;
– кәсіби теориялық білімдері мен практикалық біліктілігі, тәжірибеден
өткізілген
кәсіби маңызды сапа;
– оқушының білімі мен білігін бағалау сапасы, нәтижелі әрекет жасау
қабілеті, т.б.
Ғылыми-педагогикалық
әдебиеттерде біліктілік:
– «туындаған мәселелер мен міндеттерді тез шешуге жағдай жасайтын
практикалық қызметті жүзеге асыруға қабілеттілігі»;
– «тұлғаның белгілі бір саладағы қызметіне қатысты қасиеттер
жиынтығы мен тәжірибесі» делінген.
Сонымен, біліктілік дегеніміз – білім, білік, дағды мен іс-әрекет
жиынтығы. Кез келген жағдайда оқушының білімін, дағдыларын жүзеге
асыра алуы және мәселелерді шешу үшін адамның өзінің іс-тәжірибесінің
болуы деп түйіндейміз.
Бүгінгі таңда ғалымдар біліктілікті нәтижеге бағдарланған жаңа білім
беру жүйесінің сапалық критерийі ретінде қарастырады.
Біздің елімізде «нәтижеге бағытталған білім» (НББ) ұғымы туралы
көптеген көзқарастар мен пікірлер бар. Нәтижеге бағытталған білім беруге
тән негізгі ерекшелік «бағытталған» сөзіне тікелей байланысты.
Нәтижеге бағытталған білім оқушылардың жеке жетістіктері шеңберін-
де белгілі бір нәтижелерге жету үшін бағытталған білім беру үрдісін
сипаттайды. Сонымен, оқушылар қандай маңызды мәселелерді түсінуі қажет,
олар не істей білуі тиіс және қандай қасиеттерін дамытуы керектігін анықтау
қажет. Осыдан кейін ғана оқушылардың қабілеттері мен қасиеттерін дамы-
туға қол жеткізуге бағытталған құрылым мен оқу жоспары дайындалады.
Сөйтіп, НББ оқушылар оқу соңында қандай нәтижелер көрсетуі тиіс екендігін
негіздейді. Осы тұрғыдан мұнда білім беру «
не үшін оқытамыз?» деген
сауалға жауап алудан басталады. Осы сұраққа жауап ретінде алынатын соңғы
нәтижелер нақты жеке пәндер бойынша меңгерген білім, білік, дағдылары
емес, өмірлік дағдыларға байланысты іске асырылады. Содан кейін барып
«
оқушыны оқуға қалай үйретеміз?» деген мәселені шешуге байланысты
болады. Егер бұрын мұғалімнің басты мақсаты оқушыға жүйеленіп, өңделген
дайын материалды, ақпаратты жеткізу болса, қазіргі уақытта мұғалімнің де,
