Азық-ТҮлік өнімдерінің технологиясы мамандығына арналған «мал шаруашылығЫ Өнімдерін өндіру технологиясының негіздері» ПӘні бойынша зертханалық ЖӘне тәжірибелік сабақтарды орындау үшін әдістемелік нұСҚаулар

жүктеу 0,67 Mb.

бет	2/5
Дата	23.11.2018
өлшемі	0,67 Mb.
	#24376
түрі	Сабақ

1 2 3 4 5

Тақырыб

Тақырыб 3: Малдардың өсуін және дамуын есептеу технологиясы
Сабақтың тақырыбы: Малдардың тірі салмағын өлшеу және дене өлшемдерін шешу кезінде өсуін бақылау, алынған мәліметтерді талдау, төлдердің даму ерекшеліктері, олардың сыныптары және асылданыру мақсатымен қолдану туралы қорытынды жасауға үйрену.

Малдардың өсіп дамуын есептейтін ең кең тараған салмақтық және сызықты әдістер болып табылады. Төлдің тірі салмағын туғаннан бастап алғашқы ұрықтандыру кезіне дейін, дене өлшемдерін туғаннан бастап 6 айға дейін ай сайын, ал одан кейін ұрықтандыру жасына дейін 3 ай сайын анықтайды.

Салмақтық әдісті қолдану кезінде абсолютті, орташатәуліктік және қатынасты өсімдерді есептейді.

1. Абсолюттік өсімін белгілі бір кезең (бір айдың, жайылым, бордақылау, буаздық мерзімдер және т.б.) бойынша формула арқылы анықтайды:

X=W₁-W₀ , (3)

где, W₁ – кезең аяғындағы малдың салмағы

W₀- кезең басындағы малдың салмағы.
2. Өрташатәуліктік өсім келесі формула бойынша анықтайды:

C= W₁-W₀/t , (4)

где, W₁-W₀ – бақылау кезеңіндегі абсолюттік өсім

t – таразыдан өткізу аралығындағы өткен уақыт
3. Қатынасты өсім (К) өсу энергиясын көрсетеді және пайызбен есептеледі формула бойынша анықталады:

K=W₁-W₀/ W₀х 100%, (5)

где , W₁ - кезең аяғындағы малдың салмағы

W₀- кезең басындағы малдың салмағы.
Тапсырма 7. 4 кестенің мәліметтері бойынша жоғары және төмен азықтандыру деңгейінде туғаннан бастап 18 айға дейін өсірілген қашарлардың абсолютті, орташатәуліктік және қатынасты өсімдерді есептеу.
Кесте 4 - Әр түрлі азықтандыру деңгейінде өсірілген қара-ала тұқымына жататын қашарлардың тірі салмақтарының өзгеруі

Жасы, ай	Жоғары азықтандыру деңгейі				Төмен азықтандыру деңгейі
Жасы, ай	тірі салмақ , кг	абсол. өсім, кг	орташатәуліктік өсім, г	қатынасты өсім, %	тірі салмақ, кг	абсол. өсім, кг	орташатәуліктік өсім, г	қатынасты өсім, %
Туғанда	38,0				32,5
1	61,1				47,2
2	79,3				64,5
3	102,9				83,9
4	127,2				99,1
5	149,5				111,5
6	168,8				128,2
12	210,1				177,8
18	350,6				302,3

Тапсырма 8. 7 тапсырманың мәліметтері бойынша қисықтарды сызу: қашарлардың жасына қарай тірі салмақтарының, орташатәуліктік және қатынасты өсімдердің өзгерістері.

Тапсырма бойынша қорытынды жазу.
Тапсырма 9. Етті-жүнді кроссбредті қой тұқымының орташатәуліктік өсімін және өсу энергиясын анықтау.
Кесте 5 – Етті-жүнді кроссбредті қой тұқымының орташатәуліктік өсімі мен өсу энергиясы

Жасы	Тірі салмақ, кг	Абсолютті өсім, кг	Орташатәуліктік өсім, г	Қатынасты өсім, %
Туғанда	4,1
4 ай	31,7
12 ай	40,8
2 жыл	51,2

Тапсырма бойынша қорытынды жазу.

Тақырыб 4: Азықтар және малдарды азықтандыру технологиясы
Азықтардың химиялық құрамы:

а) органикалық заттар: протеиндер, майлар, көміртектер және биологиялық белсенді заттар;

в) органикалық емес: минералды заттар және су.

Азықтарда судың мөлшері әр түрлі болады: бидайда, шөп және сабанда 60-85 %, тамыр жемістілерде 90%, в көк азықтарда және сүрлемде 60-85%, в жомда, барданың ішінде - 95 %.

Судың молшері жоғарлаған сайын азықтың қоректілігі төмендейді. Минералды заттар макро және микроэлементтерге бөлінеді. Макроэлементтерге кальций, фосфор, калий, магний, күкірт, мыс, марганец, мырыш, йод және т.б. жатады.

Малдың ас қорыту трактта сіңірген азықтың желінген заттар қорытылған деп аталады. Ыдырап үлгірмеген, сіңірілмеген қоректік заттар нәжіс құрамында тік ішек арқылы сыртқа шығарылады. Бұл - қорытылмаған қалдықтар. Азық қоректік заттарының қорытылуы азықпен кірген және тезегімен шыққан айырмасы арқылы анықтайды. Азық қоректік заттарының қорытылуын қорыту коэффициентімен белгілейді.

Есептің үлгісі: тәулік ішінде сиыр азықпен 24,6 кг органикалық заттарды қабылдады, тезегімен 6,8 кг органикалық заттар шығарылды:

24.6-6.8/ 24,6 * 100 = 72.36%, (6)
Мал ағзасында қорытылған заттардың және энергияның алмасу процесстерін зерттеу үшін азот, көміртек және энергия балансын қолданады. Ол азықтың жалпы қоректілігін анықтайды. ТМД елдерінде соңғы кездері энергетикалық азық бірлігі қабылданған, ол азықтың энергетикалық қоректілігін көрсетеді.

В ӘРСО-да бұрын азық бірлігі болған. Азық бірлігі – бұл май байлау бойынша 150 г майына сай келетін азықтың мөлшері. 1 кг орташа сапалы сабанның жалпы қоректілігі малдың денесінде 150 г май байлауына қамтамасыз етеді.

Егер рациондар барлық қоректілік көрсеткіштер бойынша малдың қажеттілігі талап етсе, ондай рациондар толыққұнды (балансталған) деп есептеледі.

Азықтарды өсімдік және жануар тектес екі топқа бөледі. Өсімдік тектес азықтарға: шырынды (көк азықтар, сүрлем, пішендеме, тамыртүйнек жемістілер), ірі азықтар (шөп, сабан, пішен); жануар тектес азықтарға: сүт, көк сүт, пахта, етті, етті-сүйекті, қан және балық ұны жатады

Құнарлы азықтар және техникалық өндірістің азықтық қалдықтарға (жмых, шрот, күнбағыс күнжарасы, сірне, жом, құрама жем, барда);

минералды азықтарға (азықтық бор, әктер,сүйек ұны) жатады.

Толықрационды комбинирленген азықтар құстардың, шошқалардың, балықтардың; комбинирленген азық - концентраттар жылқының, ірі қара малдың, үй қоянның, нутрияның, тон аңдардың негізгі рационның құрамына кіреді. Мал ағзасында өмір сүру процесстерді қамтамасыз ету және малдың азықтарда минималды қажеттілік көмекті азықтандыру кезінде ғана анықталады. Оған қосымша, малға өнімдерді (сүт, ет, өсім, жүн, жұмыртқа және басқалар) қалыптасу үшін өнімділік азықты беру қажет.

Түрлі азық қоректік заттарының қорытылу деңгейі әр түрлі болуымен қатар, белгілі бір азық қоректік заттарының қорытылуы өзгеріп тұрады. Ол алдымен рацион құрамына, ондағы азық топтарының арақатынасына, азықтандыру тәртібіне, азықтардың желінуге алдын ала дайындалуына, мал түріне, жасына, жынысына, физиологиялық жағдайына, берілген азыққа дағдылануына және басқа да жағдайларға байланысты өзгереді. Осыған байланысты малдарға азықтандыру нормаларды құрастырады. Мысалы: 500 кг салмақ тартатын, тәуліктік сүт сауымы 14 кг сауылған сиырдың азықтандыру нормасы 11,6 кг а.б., 1270 г қорыту протеин, 80 г тұз, кальций -80 г, фосфор -55 г, каротин -500 мг, қант - 1080 г құрайды.

Тапсырма 10. Екі рационды құру және қондылығы орташа, жасы 6 жыл, тәуліктік сүт сауымы 14 кг, сүт майлылығы 3,3%, 500 кг салмақ тартатын сиырдың азықтандыру нормасына сәйкес келуін анықтау. Рацион құрылымын (рационның жалпы қоректілігінен бөлек азық топтардың пайыздық ара қатынасын) есептеу. Әр рационның артықшылығы мен кемшіліктерін талдау. 6 кестеде келтірілген рационда 1 кг азығының қоректілігі берілген. Жоғарыда жазылған сиыр үшін № 1 рационында қанша қоректік заттар бар білу қажет.
Кесте 6 - Сиырдың тәулік рационы (№1) және 1 кг азықтың қоректілігі

Азықтар	Азық мөлшері, кг	1 кг азықтың қоректілік көрсеткіштері
Азықтар	Азық мөлшері, кг	Азық өлшемі, кг	Қорытылған, протеин, г	Қант, г	Кальций,г	Фосфор, г	Каротин, мг	Тұз, г	Рацион құрылымы, %
Пішен	5	0,5	81	25	13	3,4	25	-
Сұлы сабан	3	0,23	10	4	3	1,1	-	-
Жүгері сүрлем	15	0,21	12	6	1,5	0,5	14	-
Сүрлем	5	0,28	39	22	3,2	1,2	10	-
Қызылша	6	0,24	14	180	0,5	0,5	-	-
Бидай кебегі	1	0,71	114	47	2,0	9,6	-	-
Бидай қоспасы	1,7	0,18	108	15	2,2	3,8	-	-
Азық тұзы	0,08
Рационның құрамында
Норма бойынша қажет

Кесте 7 - Жогарыда жазылған сиырдың тәулік рационы (№2)

Азықтар	Азық мөлшері, кг	1 кг азықтың қоректілік көрсеткіштері
Азықтар	Азық мөлшері, кг	Азық өлшемі, кг	Қорытылған, протеин, г	Қант, г	Кальций,г	Фосфор, г	Каротин, мг	Тұз, г	Рацион құрылымы, %
Пішен	3
Сұлы сабан	5
Вико-сұлы сүрлем	25
Қызылша	6
Бидай қоспасы	2,4
Азық тұзы	0,08
Рационның құрамында
Норма бойынша қажет

Азықтардың құрылымы бойынша екі рационды салыстыру және азықтандыру нормасына сайкестілігі туралы қорытынды жазу.

жүктеу 0,67 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5