Қазақстандық полиция: жазалаушы орган ба әлде

жүктеу 104,22 Kb. бет 2/26 Дата 14.03.2023 өлшемі 104,22 Kb. #41751

Навигация по данной странице:

• -Жакин Қосман Сапарғалиевич
• - Оразақов Тимур Маратович
• Ольга Симакова, «Стратегия» ҚҚ

- Ольга Симакова, «Стратегия» қоғамдық қоры жобаларының үйлестірушісі; - Шыңғыс Лепсібаев, Eurasian Expert Council Foundation президенті; - Динара Хайрикенова, «Қазақстан 2050» жалпыұлттық қозғалысының стратегиялық сараптама орталығының директоры; - Баймұхаметов Ерлан Ертаевич, Астана қаласы прокуратурасының 2-басқарма прокуроры; -Жакин Қосман Сапарғалиевич, Астана қаласы ІІД Әкімшілік полиция басқармасы бастығының орынбасары; - Гүлжан Елубаева, Мемлекеттік рәміздер, мониторинг және әдістемелік жұмыс бөлімінің жетекшісі; - Оразақов Тимур Маратович, Астана қаласы Мәслихатының депутаты, Астана қаласы ІІД жанындағы Қоғамдық кеңес; - Мәди Тайпин, Астана қаласы Ішкі саясат басқармасы басшысының орынбасары. Қымбатты достар, біз бүгін ортақ бір келісімге келіп, нақты ұсыныстар түзіп, бәрі келісілген түрде болу үшін және заң қабылдайтын депутаттарымыздың жұмысын біраз жеңілдету үшін жиналып отырмыз. Заң жобасымен таныса алмайтын, қолында ақпараттары жоқ біз сияқты адамдарға бүгін көкейінде жүрген барлық түйткілді сұрақтарын қоятын мүмкіндік туып отыр. Мысалы, қазірдің өзінде жергілікті полиция туралы заң талқылануда. Мен осы туралы жан-жақты білгім келеді. Біздің білгіміз келетін бір ғана жауап, бұл «біздің қоғам қазақстандық полицияға сене ме?» деген сұраққа жауап. Егер сенбесе, онда қиындық неде? Қауіпсіз қаладаөмір сүруіміз үшін не ұсына алады, кімге барып арыздануымызға болады? Біздің қауіпсіздігіміз үшін кім жауапты? Осы және осы сынды өзге түйткілді сұрақтарға алдағы бір жарым сағат ішінде жауап алармыз деген ойдамын. Сөзді Ольга Симаковаға бермекшімін. Ольга Симакова, «Стратегия» ҚҚ: Сарапшылық клубтарыңызға шақырып, сөз бергендеріңіз үшін рахмет. Біздің ұйым ҚР БҒМ Философия мен саясаттану институтының тапсырысы бойынша соңғы үш бойы құқықбұзушылыққа нөл шыдамдылық қағидасына негізделген жаңа қоғамдық мәдениетті қалыптастыру жобасын жүзеге асырып келді. Бұл жоба көтерген сұрақтардың бірі – құқық қорғау органдарына деген қарым-қатынас. Бұл - жобаның басты мәселесі болған жоқ, бірақ ішінара бұл сұраққа да жауап іздеуге тырыстық. Қазан айының соңында үшінші соңғы практикалық кезең аяқталды. Мен сол жұмыстың кейбір нәтижелерімен таныстырып өтейін. Бұл сіздерге қызық әрі пайдалы болар деген үміттемін. Сонымен қоса, біздегі полиция жазалаушы орган ретінде ме әлде қызмет көрсетуші ұйым ретінде қабылдана ма деген сұрақ төңірегінде өз ойымды білдіруге тырысамын. Біздің зерттеулер бойынша, қазақстандық полицияға деген қарым-қатынас екі фактор негізінде қалыптасады, олар – функционалдық жұмыс және имидждік стереотиптер. Айта кететіні, полицияның қылмыспен күресу және құқықтық тәртіп ережелерін сақтау функциялары қоғамда көп сұранысқа ие. «Полиция қажет пе?» деген сұрақ қойғанда тұрғындарда «иә, керек, өйткені олар тәртіпті қамтамасыз етушілер» деген бір ғана жауап қайтарады. Нақ осылай жауап береді. Осы жауаптан-ақ полиция туралы қалыптасқан түсінікті, яғни бақылаушы болмаса да, қадағалаушы орган ретінде қабылдайтынын көруге болады. Үш жыл ішінде жүргізілген сауалнамалар нәтижесі бойынша жасалған салыстырмалы талдауға сүйенетін болсақ, тұрғындар шағын құқықбұзушылықтармен күрес мәселесінде учаскелік және аудандық полиция бөлімдері жетекші рөл атқарады деп таниды. Әсіресе, учаскелік полиция қызметкерлеріне қатысты динамика артып келеді: егер учаскелік қызметкердің рөліне оң баға беремез дейтіндер 2013 жылы 63% болса, 2015 жылы олар 79%-ға жетті. Алайда зерттеу нәтижесі бойынша мынадай қарама-қайшылық анықталды: учаскелік полиция қызметкерінің есімі кім екенін білеміз деп айтқандар тек 30% ғана болды, ал түрін танимыз, бірақ есімін білмейміз дегендер 28% және учаскелік полиция қызметкерін ешқашан көрген емеспіз, мүлдем таныс емеспіз 37% болды. Бірақ соған қарамастан адамдар мен бұзақылардың арасында осы қызметкер тұр деп санайды. Сонда шығатыны, тұрғындар полицияны жұмыс нәтижесіне қарап бағалайды екен. Біздің зерттеулеріміздің нәтижесі бойынша үш жыл ішінде соңғы жылда шағын құқықбұзушылықпен бірде-бір рет ұшыраспаған адамдардың үлесі орташа алғанда 5%-ға артқан. Соңғы кезде адамдар айыппұл төлеу, қоғамдық орында темекі шеккені үшін немесе итін қыдыртқаны үшін әкімшілік айыппұл төлеу оқиғаларына жиі ұшырағанын баса байқадық. Сауалнамаға қатысқан әрбір екінші адам құқық қоғау органдарының жұмысына оң баға береді, міне мұны нәтиже деп қарауға болады. Бірақ сонымен қатар қоғамда құқық қорғау органдарына қатысты теріс стереотиптер де басым екенін мойындау керек. Полиция жұмысы туралы басты ақпарат көзі – жеке тәжірибең мен достарыңның, туған-туыстарыңның әңгімесі. Көбінесе бұл адамдар өздері ұшырасқан жағымсыз оқиғалар. Осының бәрі жиналып келіп, тұрғындар арасында полиция қызметкерлерінің моральдық-тұлғалық іс-әрекеттерінің деңгейі төмен, сондай-ақ қызметіне салғырт қарайды және оны өзінің жаман пиғылдарына пайдаланады, жемқорлықпен айналысады деп кінә тағуына әкеледі. Осы тұста тағы да «егер құқық қорғау органдарына барып көмек сұрасаң, олар көмек бере ме?» деген сұрақ қоямыз. Бұл сұраққа әрбір екінші қатысушы «иә» немесе «солай болар» деп жауап берген. Яғни олардың жақсылықтан үміттері бар. Ал 19% бен 13%-ы, яғни төрттен бір бөлігі «жоқ» және «көмек алмайтын шығармыз» деп жауап берді. Бұл жерде қоғам қалыптастырған ой өте маңызды, көрсетілетін көмекті айқын көре аласың. Яғни хаттама бойынша барлық ресмиліктер сақталады, алайда тұрғындар өз бағаларында көрсетіп, арқа сүйеп отырған нәтижені олар көре алмайды. Қазақстандықтар қоғамдық қауіпсіздікті ұстап тұру бойынша құқық қорғау органдарына ерікті түрде қолдау көрсетуге дайын ба? деген сұрақ қойдық. Үш жылдың нәтижесі бойынша «әрине, иә» және «мүмкін, иә» деп жауап бергендер үлесі шамамен 50%-дың ар жақ-бер жағында. 2015 жылы бұл көрсеткіш біршама өсті. Яғни динамика мардымсыз, бірақ ол бар. Меніңше, мұны жақсы фактор деп қабылдау керек. Сонымен қатар, тұрғындардың құқықтық тәртіпті сақтау органдарымен байланыс жасау формасын таңдағанда да құқық қорғау органдарына деген көзқарас тағы да біркелкі емес. Шағын құқықбұзушылықтармен күрес барысында құқық қорғау органдарына қандай формада қолдау көрсетуге дайынсыз деген сұрақ қойғанда, бірінші орынға шыққан форма – құқықбұзушылықтар туралы жасырын ақпарат беру, бұл ең қажеті секілді. Біздің зерттеулер бұл форма 2013 жылы қалай бірінші орында тұрса, 2015 жылы да бірінші орында тұрғанын көрсетті. Ал бірақ 2015 жылы тек жасырын ақпарат берем деушілер емес, құқықбұзушылықтар туралы ақпарат беріп, тіпті, куәгер болуға дайынмын деушілердің үлесі артты. Егер полициямен байланыста болуды қолдаймыз және қолдамаймыз дегенге қатысты барлық дәйектерді өлшеп-пішіп, арасынан екі негізгісін ерекшелеп алдық. Адамдар бұл іс нәтиже береріне көздері жетіп тұрса, тұрған жеріндегі қауіпсіздік деңгейін арттырып, туғандары мен жақындарын анық қорғайтын болса, онда полицияға көмектесуге дайын. Алайда бұл қарым-қатынасты дамытуға үлкен кедергі болатын жайт – қылмыстық іске адамдардың тікелей өздері қатысатыны қауіпті және құқық қорғау органдарына деген сенімсіздік. Жалпы шағын құқықбұзушылықтармен күрес мәселесінде құқық қорғау органдарының жұмысын біршама тиімді деп бағалау арқылы, оларға белсенді түрде жүгіне бастаған деген қорытындыға келеміз. Егер басқаша айтар болсақ, қоғам санасында қоғам мен полиция қызметінің аясы нақты шектелген. Полиция қызмет көрсетуші ұйым ба әлде жазалаушы орган ба деген қырынан келер болсақ, тұрғындардың күтетіні, полицияның орындауы, яғни полицияның басты міндетті функциясы – құқықтық тәртіпті қорғау, бұл полицияның тұрғындарға жай ғана қызмет көрсетуі емес. Қоғам санасындағы құқықбұзушылыққа қарсы азаматтық-құқықтық борыштың көрініс табуы өзін-өзі сақтау түйсігімен бәсекеге түсіп отыр. Жалпы, зерттеу нәтижесі бойынша жасайтын қорытындымыз – тұрғындар қазақстандық полицияны қызмет көрсетуші ұйым ретінде қабылдамайды, сонымен қатар оған жазалаушы институт ретінде қарайды деуге де болмайды. Бұл жағдайда біз «бақылаушы орган» деген анықтаманы қолдануды ұсынамыз. Функциясы жағынан, мүмкін, полицияны қызмет көрсететін ұйымдар қатарына жатқызуға болатын шығар, ал бірақ жұрттың оны қабылдауы, ел арасында қалыптасқан ұғым жағынан және ең бастысы, жұрттың не күтетініне қарасақ, бұл тұста полиция қадағалаушы орган сипатына ие. Ұйымдастырушылар бірнеше ұсыным беруді сұраған болатын, қолда бар зерттеу нәтижелеріне, деректерге сүйене отыра осыны жасауды жөн көрдік. Біріншіден, құқық қорғау органдары туралы қоғам санасында қалыптасқан бет-бейнені өзгерту бағытындағы жұмыс. Құқық қорғау органдары қызметкерлерінің оң имиджін қалыптастыруға бағытталған бөлім қоғамда құқықбұзушылыққа шыдамдылық танытпауды қалыптастыру бойынша жыл сайынғы медиажоспардың тұрақты бөліміне айналуы тиіс. Іс-шаралар жасалды деп жай ғана түртіп қоя салу үшін емес, бұл мәселеге салмақты қарау керек. Қоғамда тәртіп бұзушылықтарға шыдамау қағидасын қалыптастыру бойынша ұйымдастырушылық және практикалық іс-шаралар жоспарында полиция қызметкерлерінің оң бет-бейнесін қалыптастыруға бағытталған іс-шараларды орындау мерзімі тұрақты деп өзгертілуі тиіс. Қазір бұл мерзім онша айқын емес, жай ғана 2015-2016 жылдар деп көрсетілген. Екінші ұсыным – кәсіби-этикалық іс-әрекеттерді қызметкерлер өздері саналы түрде сақтайтын қасиеттерді қалыптастыру бағытында жұмыс жүргізу. Кодекс бар, оны бәрі біледі, осы кодекстің сақталғанын және оның сақталуы бақыланғанын қалаймыз. Осы жағдайда, денсаулық министрлігінің тәжірибесін ескерген жөн. Оларда 2013 жылдан ішкі орган - этика мәселелері жөніндегі орталық комиссия жұмыс істейді. Үшінші ұсыным – учаскелік инспекторлардың беделі мен танымалдығын жоғарылату қажет, мен бұл туралы бұрынырақ та айтқанмын. Бұдан әрі – қоғаммен өзарақатынас орнату. Соңғысы – бірлескен және ведомствоішілік шаралар жүйелі сипатқа ие болуы тиіс. жүктеу 104,22 Kb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз