Қазақстандағы отбасылық орналастырудың жағдайы

ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ОТБАСЫЛЫҚ 
ОРНАЛАСТЫРУДЫҢ ЖАҒДАЙЫ 
МЕН МӘСЕЛЕЛЕРІ:
АСЫРАП АЛУШЫ ЖӘНЕ ҚОНАҚ 
ОТБАСЫЛАРДЫҢ ТӘЖІРИБЕСІ
Әдістемелік құрал
Алматы     2015

ӘОК 371(072)
КБЖ 74.200.6
Қ11  
ӘОК 371(072)
КБЖ 74.200.6
© «Семейная академия» отбасыны кешенді қолдау 
орталығы» ҚҚ, 2015
© ҚР БҒМ Балалардың құқықтарын қорғау 
комитеті, 2015
Рецензиялаушы:
Хаматдинова Алина Наильевна,
Мемлекеттік басқару магистрі, ҚР Президенті жанындағы жастар саясаты
                             жөніндегі кеңесінің мүшесі, «Бала отбасында өмір сүруі тиіс» ҚҚ 
үйлестіру кеңесінің мүшесі
Қ11
Қазақстандағы отбасылық орналастырудың жағдайы мен мәселелері: Асырап алушы 
және қонақ отбасылардың тәжірибесі: Әдістемелік құрал. – Алматы, 2015. – 152 бет.
ISBN 978-601-275-531-2
ISBN 978-601-275-531-2
  
Қазақстан Республикасы 
Білім және Ғылым Министрлігі 
Балалардың құқықтарын қорғау комитетімен 
ұсынылған
Бұл құрал Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министрлігі Балалардың 
құқықтарын  қорғау  комитетінің  қолдауымен  «Семейная  академия»  отбасыны 
кешенді  қолдау  орталығы»  қоғамдық  қорымен  дайындалған.  Құралда  көрсетілген 
зерттеу жобасы жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар-
ды отбасыға орналастырудың қазақстандық және халықаралық тәжірибелерін, асы-
рап алушы/орнын баса тұратын отбасылардың экономикалық, әлеуметтік, құқықтық 
және психологиялық мәселелерін талдау мақсатымен жүргізілген.  
Бұл  құрал  балалар  үйіндегі  балалардың  тағдырына  бей-жай  қалмайтын 
адамдардың бәріне арналған.

КІРІСПЕ
 
  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  5
1-тарау  
ЖЕТІМДІК АЯСЫНДАҒЫ ЖАҒДАЙҒА ШОЛУ 
 .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .   9
1 .1 . Ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар мен жетім  
балаларды орналастырудың заңнамалық негізі   .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .   9
1 .2 . Әлеуметтік жетімдікті алдын алу: шындық пен келешек   .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  14
2-тарау 
АТА-АНАСЫНЫҢ ҚАМҚОРЫНСЫЗ ҚАЛҒАН БАЛАЛАР 
МЕН ЖЕТІМ БАЛАЛАРДЫ АСЫРАП АЛҒАН 
ЖӘНЕ МЕЙМАНДОС ОТБАСЫҒА ОРНАЛАСТЫРУДАҒЫ
 .  .  .  .  .  .  .  .  .  .   38
Ұлыбритания, АҚШ және Канада  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .   38
Скандинавия елдері   .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 42
Оңтүстік және батыс Еуропа   .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  45
Үндістан .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .   46
Ресей   .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .   47
Орталық, Шығыс Еуропа және ТМД елдері  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  51
3-тарау  
АЛМАСТЫРУШЫ ОТБАСЫЛАРЫНЫҢ БАР ФОРМАЛАРЫНА 
ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ САРАПТАМА 
  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  57
4-тарау 
 
ЖЕТІМ БАЛАЛАР МЕН АТА-АНА ҚАМҚОРЛЫҒЫНСЫЗ ҚАЛҒАН 
БАЛАЛАРҒА АРНАЛҒАН ИНТЕРНАТ ҰЙЫМДАРЫНЫҢ  
ПРОФИЛІН ӨМІРЛІК ҚИЫН ЖАҒДАЙДА ҚАЛҒАН ОТБАСЫЛАР  
МЕН БАЛАЛАРДЫ ҚОЛДАУ ОРТАЛЫҚТАРЫНА  
ӨЗГЕРТУ ТУРАЛЫ ҰСЫНЫСТАР
 .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .   67
Қазақстан Республикасының аймақтарында Отбасын қолдау 
орталықтарын енгізу жөніндегі БАҒДАРЛАМА (Жол картасы)  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  73
МАЗМҰН

4
Қазақстан Республикасының аймақтарында отбасын қолдау 
орталықтарын енгізу бойынша құқықтық механизмді құру   .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .   76
Қазақстан Республикасының аймақтарында отбасын 
қолдау орталықтарын енгізуді ұйымдастыру-басқарушылық тұрғыдан 
қамтамасыз ету .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 78
Балаларды орналастырудың отбасылық формаларын дамыту 
орталығының Концепциясы   .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  79
ҚОРЫТЫНДЫ
    .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  96
ПАЙДАЛАН-ӘДЕБИЕТТІҢ ТІЗБЕСІ
 .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .   104
ҚОСЫМШАЛАР
   .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  107
 
1 . Жетім балалар және ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларға
арналған ұйымдардағы оқу демалысы, демалыс немесе жұмыс істемейтін 
мейрам күндері Қазақстан Республикасы азаматтарының меймандос 
отбасыларына баланы (балаларды) уақытша беру стандартының жобасы  .  .  107
2 . Қазақстан Республикасы азаматтарының асырап алушы отбасыларына
жетім балалар мен ата-ана қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған
ұйымдардағы баланы (балаларды) беру Стандартының Жобасы  .  .  .  .  .  .  .  .  .  116
3 . Жетім баланы және/немесе ата-ана қамқорлығынсыз қалған баланы өз 
отбасна тәрбиелеуге алғысы келетін тұлғаларды дайындау жөніндегі
Регламенттің Жобасы  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  132
4 . Отбасылық қолайсыздықтың профилактикалық шаралары жүйесі   .  .  .  .  .  .  148