Қазақстандағы оралмандардың жай-күйі Шолу Алматы 2006 ж. Каzakhstan

Қазақстандағы оралмандардың  

жай-күйі

Шолу

Алматы 

2006 ж.

Каzakhstan

  

ҚысҚАртулАр тізімі

MДА

Көші-қон және демография жөніндегі агенттік 

ІЖӨ

Ішкі жалпы өнім

ЖОО

Жоғарғы оқу орындары

ҚҚЖА 

Қазақстандық  Қызыл Жарты Ай қоғамы

ХКҰ

Халықаралық көші-қон ұйымы

ХЕҰ 

Халықаралық еңбек ұйымы

МПО 

Халықаралық үкіметтік ұйымдар

АЕК

Айлық есептік көрсеткіш

ҮЕҰ

Үкіметтік емес ұйымдар

БҰҰ

Біріккен Ұлттар Ұйымы

БҰҰДБ

Біріккен Ұлттар Ұйымы Даму Бағдарламасы

ҚР

Қазақстан Республикасы 

ТМД

Тәуелсіз мемлекеттер достастығы

ССРО

Совет Социалистік Республикалар Одағы

АҚШ

Америка Құрама Штаттары

Теңге

қазақ теңгесі

ӘТО

Әлеуметтік технологиялар орталығы



МАЗМҰНЫ

ХАлыҚАрАлыҚ көШі-Қону ұйымы АтынАн кіріспе сөз   ..................................4

Біріккен ұлттАр ұйымы дАму БАғдАрлАмАсы АтынАн  

кіріспе сөз ........................................................................................................................5

ҚысҚАША мАзмұны .......................................................................................................6

I Бөлім. 

ЭтнИкАлыҚ ИммИГрАЦИЯлыҚ сАЯсАттыҢ ҚАлыптАсуы ЖӘне дАмуы ......9

II Бөлім. 

орАлмАндАрды ҚоныстАндыру ерекШеліктері ЖӘне БАсҚА  

неГізГі мАзмұндАмАлАр ............................................................................................14

III Бөлім. 

орАлмАндАрдыҢ ЭкономИкАлыҚ ЖӘне Әлеуметтік ИнтеГрАЦИЯсы .......17

IV Бөлім. 

орАлмАндАрдыҢ мӘденИ ИнтеГрАЦИЯсы ..........................................................25

V Бөлім. 

орАлмАндАрғА көрсетілетін сыртҚы көмек ....................................................28

ұсыныстАр .....................................................................................................................30

БИБлИоГрАфИЯ  .............................................................................................................30

ҚосымШАлАр .................................................................................................................32



ХАлЫқАрАлЫқ көші-қоНу 

ҰйЫМЫ АтЫНАН кіріспе сөЗ 

Халықаралық  көші-қону  ұйымы  (ХКҚҰ)  тәуелсіз-

дік  алғаннан  кейін  Қазақстанға  қайтып  келген 

этникалық  қазақтардың  (қазақ  тіліне  аударғанда 

–  оралмандар)  жағдайына  арналған  аналитика- 

лық шолуды ұсынуға қуанышты. 

Өзбекстаннан,  Монғолиядан,  Қырғызстаннан,  Ре-

сейден,  Ираннан,  Ауғанстаннан,  Түркиядан  және 

басқа  елдерден  қайтып  келген  оралмандар  бір 

этникалық топқа жатады. 70 және одан да көп жыл-

дар  бойы  Қазақстан  шегінен  сырт  жақта  түрған- 

ға  қарамастан,  олар  өзінің  ұлттық  тілін  және 

дәстүлерін  сақтай  алды.  Бірақ,  басқа  шет  елдер- 

де  тұрғаннын  салдарынан,  оралмандар  Қазақ-

станға  жергілікті  әдептердер  айрықша  басқа  мә-

дениеттердің мұрағатын әкелді. 

Оралмандардың  Қазақстанның  қазіргі  қоғамына  

интеграциясы өкіметтегі, БАҚ және қоғамдағы бай-

тақ  пікірсайыстардың  тақырыбы  болып  жатыр. 

Кейбір  оралмандар  жергілікті  ұйымдастықтарға 

ойдағыдай  кіріп,  басқалары  оларды  келген  ел-

деріне  қайта  кетуге  мәжбүрлейтін  проблемаларға 

шалдығады. 

Қазақстанда  тұратын  жергілікті  халық  19  және 

20-шы  ғасырларда  келген  келімсектерге  төзерлік 

көрсетіп,  оралмандарға  түрлі  қатынас  білдірді.  

Мемлекеттін  көші-қону  саясатын  жетілдіруге  

арналған  ұсыныстарды  өндіру  мақсатында,  ке- 

лімсектердің  проблемаларын  шешу  мен  қа-

жеттіліктерін  анықтау  және  де  осы  мәселені  

зерттеу  қажеттігі  болды.  Сонымен  қатар,  осы 

зерттеудің  жаңа  тәуелсіз  мемлекеттердегі  иммиг-

рация  және  қайта  миграция  мәселелерін  шешуге 

арналған түрлі әдістемелерді талқылауға қатысты 

маңызы зор. 

ХКҚҰ  Қазақстандағы  мигранттардың  проблема-

ларын  шешудегі  БҰҰДБ-ның  құштарлығын,  әсіре- 

се,  оралмандар  жағдайын  ары-қарай  зерттеуге  

деген  ықыласын,  жоғары  бағалайды.  Осы  шолу 

БҰҰДБ  және  ХКҚҰ  арасындағы  мигранттардың 

проблемаларын  зерттеудеге  бағытталған  ынты- 

мақтастықтын жаңа бетін ашады деп үміттенемін. 

Екатерина Бадикова

Қазақстан Республикасындағы уақытша  

миссия басшысы 



БіріккеН ҰлттАр ҰйЫМЫ дАМу 

БАғдАрлАМАсЫ АтЫНАН 

кіріспе сөЗ

Еуразия  жүрегінде  орналасқан  Қазақстан  ғасыр-

лар  бойы  күшті  көші-қону  және  демографиялық 

процестердің арасында болған. Қазақстан 100 аса 

ұлттарға  үй  болып  жатыр,  олардың  ішінде  53,4 

пайызы  –  қазақстан,  30  пайызы  –  орыстар  бо-

лып  отыр  Барлық  этникалық  топтар  өз  арасында 

келісімде тұрып, бір-бірінің дәстүрлерін сыйлайды. 

21  ғасырда  көші-қону  мәселелері  әлем  бойынша 

ерекше  маңызға  ие  болды.  Әлемдік  миграциялық 

процестердің  негізінде  кем  дамыған  елдерден 

аса  дамыған  және  демократиялық  мемлекеттерге 

жалпы  көші-қону  тенденциялары  мне  этникалық 

және  мәдениеттік  байланыстар  жатыр.  Глоба-

лизация,  әлем  бойынша  шексіз  ақпараттық  пен 

технологиялық  айырбас,  және  де  көмескі  тілдік 

шекаралар  жағдайында, осындай мемлекеттердің 

көшу-қоні  саясаты  белгілі  мақсаттарды  қуалайды. 

Бір  жағынан,  ол  ұлттық  ерекшелік  пен  тарихын 

сақтау,  екінші  жағынан,  әлеуметтік,  экономикалық 

және  мәден  факторларды  ескеру.  Тәуелсіздік 

алғаннан  кейінгі  Қазақстанның  диаспоралық  сая- 

саты  этникалық  қазақтарды  Қазақстан  террито-

риясына  қайта  қаратуға  бағытталды.  Бұл  ұлт-

тық  ерекшелікті  сақтауға  бағытталған  мемлекет  

тұрақтылығының  негізгі  факторы  ретінде  қарас-

тырылып отыр. 

Осы  зерттеу  мемлекет  тарапынан  оралмандарға 

қатысты  көшу-қону  саясатына  шолу  ұсынып, 

олардың  әлеуметтік,  экономикалық  және  мәдени 

интеграциясының іс жүзіндегі жағдайын сипаттай-

ды. Шолу, көбінесе, зерттеу нәтижелеріне сүйене- 

ді,  сонымен  қатар,  мемлекет  тарапынан  орал- 

мандарға  қатысты  іс-әрекеттер  мен  бағдарла-

маларды  қарастырады.  Осы  аналитикалық  шолу-

дың  құндылығы  ол  мәселелерді  белгілеп,  жау-

аптар  бермейді,  және  оларды  шешу  жолдарын 

ұсынбайды, қызықтырылған жақтарды талқылауға 

шақырады. 

Осы  шолу  мәселе  бойынша  кейінгі  аса  ауқымды, 

нәтижелері  оралмандарға  қатысты  саясатты  жақ-

сартуға бағытталған зерттеулерге түрткі болап, не-

гіз беретініне үміт артамын. 

Юрико Шоджи 

Қазақстан Республикасындаңы тұрақты өкілі