Қазақстандағы оралмандардың жай-күйі Шолу Алматы 2006 ж. Каzakhstan


1.1. сурет.  2005-1991 жж Қазақстан халқының саны (млн адам)



жүктеу 1,33 Mb.
Pdf просмотр
бет4/11
Дата30.12.2019
өлшемі1,33 Mb.
#25517
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11

10

1.1. сурет.  2005-1991 жж Қазақстан халқының саны (млн адам)

 Дерек көзі: Статистика Агенттік, 1991-2005 ж Қазақстан.

1991  жылы  18  қарашада  Қазақстан  тәуелсіздік 

алғанға  дейін  Үкіметтің  «Ауылдық  жерде  жұмыс 

істеуге  талпынысы  бар  басқа  республикада,  шет 

елдерде  тұратын  қазақтарды  Қазақ  ССР  –  на  кө- 

шіру  тәртібі  мен  шарттары  туралы»  қаулысы  қа-

былданды, бұл қаулы қазақтардың иммграциясын 

реттеп қана қоймай, сол кезде орасан дағдарысқа 

ұшыраған қазақ ауылы мен ауыл шаруашылық ке-

шендерін дамытуға септігін тигізді.

Осының  нәтижесінде  1991-1992  жылдары  Қазақ-

станға 61 609 этникалық қазақтар көшіп келді.

1992  жылы  мамыр  айында  «Көші-қон  туралы» 

Заң  қабылданды.  Осы  заңның  1  бабына  сәйкес, 

этникалық  қазақтарға  тарихи  отанына  көшіп  ке-

луге  құқық  берілді.  Заң  жүзінде  оралмандарға 

иммиграциялық  квота  бекітіліп,  этникалық  им-

миграция  бойынша  жұмыс  істейтін  арнайы  орган 

құрылды.

Экономикалық  және  тарихи  тұрғыдан  этникалық 

қазақтардың  тарихи  отанына  көшіп  келуі  мем-

лекеттің  ұлттық  ерекшелігін  сақтап  қалуға  және 

ішкі  тұрақтылықты  нығайтуға  септігін  тигізеді.  Со-

вет  Одағы  кезінде  көптеген  қазақтардың  әдет-

ғұрыптары  жоғалды,  қазақ  тілін  қолдану  тек  қа- 

на  ресми  деңгейде  ғана  емес,  бейресми  деңгей- 

де  де  төмендеп  кетті.  Осыған  байланысты  қазақ 

тілі  де,  қазақ  мәдениетінің  көптеген  элементтері 

де  жоғалуға  жақын  болды.  Осы  бағытта  орал-

мандардың  көшіп  келуі,  қазақ  мәдениетін  сақтап 

қалуда  мемлекеттің  иммиграциялық  саясатының 

негізгі бөлігі болды. 



1.3. оралмандарға квотаны анықтау

Оралмандардың  иммиграциясының  квотасы  ха-

лық  санының  өзгеруіне,  елдің  экономикалық  жә-

не  қаржылық  жағдайына  байланысты  әр  жылға 

анықталады.

Квотаның  көлемі  ҚР  Президентінің  жарлығымен 

бекітіледі.  1993  жылы  бірінші  рет  жылдық  кво-

та  бекітілген  болатын,  осы  квотаға  сәйкес  10000 

(шамамен  40000  адам)  отбасының  көшіп  келуіне 

немесе  репатриация  жасауға  мүмкіндік  берді.  90-

жылдары  квотаның  көлемі  едәуір  өзгерді,  1999 

-2000  жылдары  500  отбасына  дейін  төмендеді.  

2002  жылы  экономикалық  жағдайдың  жақсаруы-

мен  байланысты  квота  көлемі  2005  жылы  15000 

отбасына дейін жоғарылады. 

Квотаға  енгізу  өтініші  (ҚР  дипломатиялық  неме-

се  консулдық  миссияларына)  шет  елден  келген 

соң  немесе  келмей  тұрып,  беріледі.  Елде  тұрып 

жатқандардан  өтініш  Астана  қаласындағы  Еңбек 

және  халықты  әлеуметтік  қорғау  министрлігінің 

көші-қон  комитеті  арқылы  немесе  жергілікті  де-

партаменттер  арқылы  беріледі.  Сонымен  қатар, 

оралмандар  отбасыларының  квотаға  енгізілу  кри-

териилері «Көші-қон туралы» Заңда , нормативтік-

құқықтық  актілерде  нақтыланбаған.  Осының  сал-

дарынан квотаға енгізілу барысында жемқорлыққа 

жол берілген.

Квота  Қазақстанға  оралмандардың  көшіп  келуіне 

шектеу  бермейді.  Басқа  елдердің  иммиграциялық 

квоталар  жүйелерінен  айырмашылығы,  (мысалы 



оралмандар иммиграциясының квотасы

Жыл


1993

1994


1995

1996


1997

1998


1999

2000


2001

2002


2003

2004


2005

Отбасы 


саны

10 000


7000

5000 4000

2200

3000


500

500


600

2655


5000 10 000 15 000


11

Германия),  Қазақстанда  квотаға  енгізілуі  орал-

ман  отбасыларының  елге  кіруіне  және  ол  жерде 

тұрақты өмір сүруіне талаптар қоймайды. Осының 

салдарынан  квотаға  енгізілмеген  оралмандар  от- 

басылары  көбейіп  отыр.  Соңғы  жылдары,  мыса- 

лы,  көрші  Өзбекстаннан,  соның  ішінде  Арал  теңі-

зінің жағалауында тұратын (Қарақалпақ, Навои об- 

лыстары)  квотаға  енгізілмеген  оралмандар  отба-

сылары көптеп көшіп келіп жатыр. Сонымен, орал-

мандардың екі тобы пайда болды: біріншісі квотаға 

енгізілгендер және квотаға енгізілмегендер.

1.2  суретте  қазақ  иммигранттарының  жалпы  са- 

нымен квотаға енгізілген оралмандардың айырма-

шылығы көрсетіліп отыр.

Графиктен көріп отырғанымыздай, (1.2 сурет) 1995 

жылға дейін елімізге көшіп келгендер саны бекітіл-

ген квотадан төмен болып отыр. Бірақ, 1996 жыл-

дан бастап, оралмандар саны бекітілген квотадан 

асып түсті, ал 2001 жылда тарихи отанына қайтып 

келгендер саны бекітілген квотадан 15 есе көп бо-

лып  отыр.  2002  жылы  квотаның  2000  отбасына 

көбейтілгеніне  қарамастан,  иммигранттар  саны  4  

есе  көбейді.  2004  жылы  квота  10000  отбасына 

көбейсе  де,  жалпы  иммиграция  квотадан  86%-ке 

жоғары болды.

Квотаға  енгізілген  оралмандар  мен  квотаға  енгі-

зілмеген  оралмандар  санының  айырмашылығын 

Қазақстанда өмір деңгейінің жоғарылауымен (бас-

қа  елдермен  салыстырғанда)  және  де  этникалық 

қазақтардың  Қазақстанның  оралмандар  саясаты-

1.2. сурет. 1993-2004 жылдары оралмандардың көшіп келуі

Дерек көзі: Көші-қон комитетінің ресми деректері.

на қызығушылық таныту белсенділігінің артуы деп 

түсіндіруге болады.  

1.4. оралмандарды мемлекет 

тарапынан қолдау

Оралмандарды  құқықтық  қолдау  1997  жылы 

шыққан  «Халықтың  көші-қоны  туралы»  Заңға  

негізделген,  бұл  заңда  Қазақстанға  көшіп  келген 

барлық  оралмандарға  байланысты  интеграция- 

лық  шаралар  қарастырылған.  «Халықтың  көші-

қоны  туралы»  Заңнан  басқа  әр  түрлі  нормативтік 

– құқықтық актілер бар.

7

Жыл  сайын  оралмандардың  интеграциясына  



қаржы  бөлінеді,  2005  жылы  8  млн  тенге  бөлінді. 

Мемлекеттік  дотациялардың  көлемі  анағұрлым 

көбейіп  отыр.  Мысалы,  2002  жылы  мемлекеттік 

бюджеттен  интеграциялық  үрдістерге  375  млн. 

тенге ақша қарастырылды. 2003 жылы бұл көрсет-

кіш 2 млрд тенгеге өсті. 2006 жылы 11,1 млрд.тенге 

болады деп күтілуде.

8

Бюджеттік  қаржылар  квотаға  енгізілген  орал-



мандарды  тұрғын  үймен  қамтамасыз  етуге  жә- 

не жәрдемақы беруге жұмсалады. Тұрғын үй алу- 

ға арналған жәрдемақы мен әр отбасы мүшелеріне 

берілетін  жәрдемақы  квотаға  енгізілген  орал-

мандарға  беріледі  және  де  жол  шығындары  өте- 

ліп,  шекарадан  мүліктерін  өткізген  кезде  кеден 

баждарынан  босатылады.  Квотаға  енгізілмеген  

оралмандар  қазақстандық  азаматтық  алуға  құ-

жаттарын бере алады және оралмандарға тиесілі 

7

 Республикалық бюджетен оралмандарға бөлінетін қаржыларды мақсатты бағытта қолдану тәртібі (Үкімет қаулысымен бекітілген). 

Оралмандарға жеке үй салу үшін жер бөлу тәртібі (Үкімет қаулысы бойынша бекітілген). Тұлғаларды уақытша адаптациялық 

орталықтарда қоныстандыру нұсқаулығы (Қазақстан Республикасы көші-қон  және демография Агенттігі төрағасының бұйрығы бойынша 

бекітілген). ҚР мигранттар мен оралмандарға арналған адаптациялық орталықтар туралы нұсқаулық (Қазақстан Республикасы көші-

қон  және демография Агенттігі төрағасының бұйрығы бойынша бекітілген). Оралманның статусын анықтау  және оларды иммиграция 

квотасына енгізу нұсқаулығы (Қазақстан Республикасы көші-қон  және демография Агенттігі төрағасының бұйрығы бойынша бекітілген). 

8

 2003-2006 ж «Республикалық бюджет туралы» Заңдар.



жүктеу 1,33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау