Технологиялық процестерді басқарудың

155
байланыста болатын күрделі үлкен технологиялық жүйелер ре-
тінде түсіндіруге мүмкіндік береді.
Іріктеу бекеттері тарапынан орындалатын қызметтерге мына-
лар жатады:
- жолаушы поездарын өңдеу жəне кіргізу, жолаушыларды 
отырғызу жəне түсіру, оларға вокзалда қызмет көрсетуді ұйым-
дастыру; 
- жолаушы поездары жəне қала маңына қатынайтын поездар-
ды тарату, жөндеу, құру, багаж бен почтаны қайта жөндеу; 
- транзиттік жүк поездарын жөндеу жəне кіргізу, локомотив-
тер мен локомотив бригадаларының алмасуы;
- транзиттік жүк вагон ағынын қайта жөндеу; 
- жергілікті поездарды тарату, жөндеу, құру;
- жүктерді тиеу, түсіру, жүк жіберушілерден келген жүктер ді 
қабылдау жəне оларды жүк қабылдаушыларға жеткізу, жүктерді 
сақтау, поездармен, вагондармен, жүктер жəне құжаттармен ком-
мерциялық операцияларды орындау;
Іріктеу бекеті – бұл көптеген технологиялық процесстер 
жүретін көпміндетті жүйе. Іріктеу бекетінің жұмысын автомат-
тандыру толық көлемде – өте күрделі міндет. Дегенмен, тек АБЖ 
қызмет көрсеткен жағдайда ғана бекеттерде жүретін жүк, поезд, 
вагон ағынын сапалы жəне шапшаң басқаруға болады. 
Жүйе бес модификацияның шешілетін мəселелерінің міндетті 
тізімінен тұрады жəне келесі қызметтерді орындайды: 
- іріктеу парағының берілуі жəне жасалуы; 
- іріктеу паркі жолдарындағы вагондардың жиналуын есепке 
алу жəне жинақ ведомосын беру; 
- жіберілетін пойыздарға парақшалар беру жəне құрастыру,
бекеттерді ақпараттандыру; 
- вагон ағындарын талдау жəне пойыздардың келу жəне кету 
уақытын құрастыру жоспарының кемшіліктерін анықтау;
- 4-6 сағаттық кезең бойынша пойыздың жүруін ағым дағы 
жоспарлау; 
- Бекет парктеріндегі пойыздар мен вагондардың (соның 
ішінде транзиттік те бар) бар жоқтығын есепке алу жəне олармен 
жұмыс;
- бекеттік есептілік формасын құрау;

156
- станция қызметкерлеріне, бөлімдері мен жол басқармасына 
ақпараттық қызмет көрсету. 
СБ АБЖ басшыларға жұмысын шапшаң жоспарлауға, басқа-
рушылық ықпалдарды құру жəне шешім қабылдауға қажетті 
деректерді жеткізіп отырады. Төмендегілер жайлы мəліметтер 
алынады: 
- бекетке жақындап қалған пойыздар, олардың құрамы мен 
келу уақыты;
- келу парктеріне сыйдыру жəне ондағы жай күйлері;
- іріктеу паркі жолдарындағы вагондардың орналасуы; 
- əрбір тағайындау құрамының жинақтары; 
- жіберу парктеріне құрамдарды енгізу; 
- құрамдардың жолға аттануға дайындығы жəне т.с.с. 
Осы ақпараттың негізінде бекет қызметкерлері бекеттік опе-
рациялардың кезегін, вагонның бекетте болу уақытын 6-7 % ға
шегеруге мүмкіндік беретін маневрлік локомотивтердің жұ-
мысын нақты жəне шапшаң түрде жүзеге асырады. Жүйе 
опера цияның орындалу тəртібін анықтайтын технологиялық 
құ жаттардың құрылуын автоматтандырады: құ 
рамдағы ағыт-
палар мен вагондардың орналасуы туралы мəлі 
меттер беріліп 
отырады; іріктеу горкасының операторларына - іріктеу парақ-
шасы мен автоматтық іріктеу құрылғылары үшін машиналық 
тасымалдағышта құрамдардың жіберілу бағ дарламасы беріледі; 
бекеттік технологиялар орталығының (БТО) операторларына – 
жинақ ведомості көрсетіледі.
ЭЕМ өзіндік құрылымына ие жол жүрейін деп отырған 
пойызға пойыз құжаттарының жинағы қажет. Оған: пойыздың 
натуралық парағы (НП) жəне машинист үшін пойыз құрамы тура-
лы анықтама, сонымен қатар пойыз жəне жол диспетчерлері үшін 
пойыз құрамы туралы анықтамалар кіреді. 
Бекеттер қатарында іріктеу парағымен бірге тарату бағ дар-
ламалары төбешік бағдарламасын беруші құрылғы (ТББҚ) мен 
төбешік автоматтандырылған орталығына (ТАО) да тікелей 
енеді; төбешіктегі тілшелердің ауысымы бұл жағдайда авто-
мат ты түрде жүреді. 
СБ АБЖ аясындағы көптеген іріктеу бекеттерінда бекеттік 
есептілікті қатар алу қасиеті игерілген. 

157
СБАБЖ тасымалдау процесінде қатынасатын технологиялық 
жағынан ұқсас бөлімшелерді қажетті ақпаратпен қамтамасыз 
етеді. Оларға көршілес іріктеу жəне тасымал бекеттері, бөлімнің 
диспетчерлік аппараты мен жол басқармасы, жүк қабылдауыштар 
жəне т.б. жатады. СБАБЖ дан ақпарат автоматты түрде немесе 
сұраныс бойынша не тікелей тұтынушылардың өзіне, не болмаса 
неғұрлым жоғары деңгейдегі автоматтандырылған жүйелерге, ал 
бірінші кезекте – ТҰАБЖ-не келіп түседі.
Жүйе пойыздардың толықтай ауырлығы мен толық құрам-
дылығына бақылауды жүзеге асырады, сонымен қатар пойыздар 
жасаудың бұзылған жоспарының қатарына қосылған вагондар 
жайлы ақпарат беріп отырады. Жүйенің негізіне шынайы уақыт 
масштабындағы іріктеу бекетінде вагондардың орналасуы мен 
сыйыстырылуын көрсететін ақпараттық модель қойылған. Мо-
дель əрбір вагон, тасымалданатын жүк туралы қажетті деректер 
жəне НПта көрсетілген, тасымалдау шарттарын сипаттайтын 
қосымша мəліметтерден тұрады. Кіруші ақпарат СБАБЖ-не 
ға диспетчерлік аппаратта жəне бекеттің өзінде жəне бекеттен 
алыс жəне жақын жолдарда орналасқан терминалдық құралдар 
арқылы енгізілетін хабарламалардан келіп түседі.
Бекеттегі эксплуатациялық операциялар (поездың келуі, 
жүріп кетуі, іске қосылуы, құрамның қойылуы жəне т.б.) тура-
лы хабарламалар əр түрлі тəсілдермен енгізіле алады: сəйкес 
келетін терминал құрылғысымен оператор арқылы; бекеттік 
жəне орталық автоматика құрылғыларынан автоматты түрде 
деректер алу жолымен. Бұл бағытта қазірдің өзінде алғашқы 
жұмыстар жасалынды. 
Ақпараттық қамтамасыз етудің маңызды элементі болып 
директивті хабарламалар, қажетті ақпаратқа жəне нормативті-
анықтамалық ақпаратты дұрыстауға сұраныс жүйесіне ену болып 
табылады.
Жүйе енгізілетін ақпаратты жəне олардың анықталған қа-
телерін дұрыстауға форматты жəне логикалық бақылау жасайды. 
Қателерді анықтау, ереже бойынша, абонентпен байланыс орнату 
уақытында жүзеге асырылады. Терминалдық құ рылғыға берілген 
ақпараттың толығымен қабылданғандығы немесе қателері бар 
екендігі (қатенің атауы (сипаты) мен оның хабарламадағы орны 
көрсетілген) туралы хабарлама беріледі. Осы жағдайда опера-

158
торға алдыңғы жібергенін есепке алатын түзегіш хабарламаны 
беру талап етіледі. 
3.11 суретте іріктеу бекеттері тарапынан интегралданған бас-
қару жүйесі көрсетілген.

жүктеу 3,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: